Aufzeichnungen des Lehrers Fritz Arps

Inhalt

Einleitung

I. Strämel
II. Strämel

Bi den Burn

III. Strämel

As Präparand

IV. Strämel

Wi ick in't Amt keem

Schlusswort von Hermann Arps

Allerlei lütten Kram

Einleitung

Fritz Arps ca. 1935
Fritz Jakob Arps ist am 2. Mai 1852 in Lehe bei Lunden geboren und am 30. Januar 1939 in Kiel gestorben und beerdigt worden. Sein Vater war Johann Peters Arps (1812 - 1851) und seine Mutter Dorothea Magdalena Arps (1817 - 1863), geborene Nissen. Er ist der Vater meines Großvaters mütterlicherseits. Am 9. März 1880 sind er und Ernestine Dorothea Köster (1858 - 1947) in Wesselburen getraut worden. Weitere Einzelheiten folgen noch...

I. Strämel

In'e Sandstrat (1852 - 1864)

Min Heimatdörp heet Lehe, slutt sick an Lunden an, un liggt op so'n Geeströk, dicht an'e Masch. Dörch dat Dörp gung en Chaussee – de wor in min Kinnertied bud – von Lunden öwer St. Annen na Friedrichstadt. Keem man vun Lunden, so bög von links af de "Gang," de Theestrat, un en beten wieder gung dat "Achterrum" bi de Buckmöhl vörbi. De Buckmöhl brenn af, as ick wull so'n 8 oder 9 Johr olt weer. Rechts af gung de "Sandstrat". Hier hew ick min Kinnertied bet to min 12. Johr verlewt. Domols – wat weer dat vörn lange Strat. As ick awer von Ekenis, in Angeln, de Sandstrat mal besöken de – in wenig Schritt weer ick to Enn. An min Vaderhus hung en Schild: "Friedrich Schulz, Zimmermann." Herin gung ick nich. Woto dat?
Hier in'e Sandstrat weer min Welt! Mennig mal heet dat frielich vör mi: Hunger, weer di! Awer narwens weer dat doch schöner as in'e Sandstrat.
To jede Sied vun den Weg stunn 6 Hüs; ick weet dat noch genau, wer in jedes Hus wohn. An unse Sied, rechts, keem toerst Jan Blenner Schmidt, en Wewer, Quittswewer nömen wi em. Denn keem Lorenz Wolter un sien Olsch. Wolter seet den ganzen Dag to Lackreep dreihn. Dat Material snee he sick in'e Gröben. Wolter har nah unse Meenung een utverschämt groten Appelgorn, 6 oder 7 Böm stunn dar binn. Wenn Witjern Wolter, de Dochter, de nich ehrn Schick har, in Garn weer, reepen wi: "Witjern, giw mi en Appel!" Denn snurk se un mak gräuliche Gesichter. Toletz smeet se uns mit en paar ole schrumpliche Appeln an Kopp, mennig Mal weern dat ok blots Kantüffeln oder Steen. Ehr Broder, de veel klöker weer as sien Süster Witjern, gung nah de Post un is as Postsekretär in Lübeck leider verbummelt.
Denn keem Peter Schwind, en ol Junggesell, de lew hier mit sien ol Moder tosam. Schwind weer Murmann, sehr christlich, he sung all morgens fröh, wenn he sik sien Kaffee kak, Karkenleder ut dat ole Gesangbook. Dat Book hat Nr. 914. Sien Gesang klung, as wenn en Schap meckert. Wenn wi Jungs em dat nahmakten, schull uns Moder: Lat em, he singt wenigstens mit Andacht. De ole Moder Schwind heet in'e Sandstrat de ole Hex, wahrscheinlich wegen er Utseen. Ick muss oft vör ehr Warft lopen; ick kreeg denn en dickes Bodderbrot. De annern Jungs säden: Minsch, et dat doch nich! Weets ja garnich, wat de ol Hex di darmit andeiht. Smiet dat doch weg, denn kann se di nicks anhewen. - Awer bi uns weer dat nich so rieklich, un Hunger har ick immer. Ick leep von de Jungens weg, verdrück dat Bodderbrot, un mi hett nicks darnah fehlt.
Dat veerte Hus in'e Reg weer uns Hus. Twischen uns un Schwind weer en lütten Vörgorn vör unse Stubenfenstern. Dar stunn 3 oder 4 Kirschböm un en Reeg Stickel- und Jehannsbeerbüsch. Ok weern hier allerlei Blomen: Morgenrötjern, Zettlötschen, Burrosen un Rosen, rode un witte. In Lunden har ick de Heider Turner seen, dat weer wat Nies domols. Ick läd mi en eschen Stang ut'n Knick vun en Kirschbom nah'n annern; dat weer mien Turnreck. - An'e Südwand, de dicht ünnern Knick stunn, plant mien Moder Stockrosen, de mug se so gern leiden, all möglichen Farben. Achtern Hus weer en grötern Gorn, dar war allerlei Gemüse bud. Darmit gung Moder jeden Friedag to Markt nah Friedrichstadt, en ganze Miel. As ick noch nich to School gung, dörf ick oft mit, platt barfoot natürlich, denn schlitt dat keen Stäweln. Dat weer en Fest! Öwer de Eider, dat grote Water! In Friedrichstadt verköff Moder ehr Arfen, Wurtel, usw. Hier dropen wi oft en Süster von mien Vader, en vörnehme Fru in mien Ogen, denn de stunn mit Bodder to Markt. Negern Umgang vun Hus to Hus harn wi mit de nich. Warüm? Weet ick nich.
Nu uns Hus. Dat weer man kleen, awer mien Öllern er eegen, tru tosam spart. Wi harn twee Stuben, en lütte Kamer, Kök un Spieskamer un Platz vör en Swien, Schap un Höhner. Ünner de Herd weer en lütten Backabend, de war blots to Wihnachten brukt. Denn keem Vadder sien Süster Margarethe, de in Lunden mit Jörn Eggers verheiratet weer. De brocht Lewen in't Hus. Moder nöhm er Gret Rapp, wiel se son gottlos Mundwark har. Na, de beiden Frunslüd bakten denn ehrn Wihnachtsstuten tosam.
An uns, nah nern leeg en Doppelhus, dat hör de Dachdecker Seidensticker, bi em in wahn Jörn Jensen. Jörn Jensen weer en Jütländer. Wi nennen em Jörn Dän oder ok Di Gottverdammi, weil he so fluchen de. As sien Fru storwen weer, mell he dat bin Priester an: Herr Paster, ick wull Se man seggen, di Gottverdammi, mien Fru is dot. - Jensen, Jensen, wi könnt Se so fluchen un denn in sun irnste Angelegenheit?! - Jörn ganz wehleidig: Ja, dat seggen Se man mal, Herr Paster, awer ick kann dat di Gottverdammi nich nahlaten. - Nah en korte Tied frie he sien Husholersch, Lena Oth, beide in'e besten Johrn, so um 60 herum. Dat gew en Hallo vör de ganze Sandstrat. Na, Broder Krischan un ick müssten ok notwendig darbi sien. As abends de Kaffeeketel vör de Kaffeepunsch op't Für stellt war, kropen wi von den Anbu op dat Dack un stoppen de Schosteen mit Stroh dicht. De ganze Kök weer vull Qualm. De Husdör war opstellt, awer de oln Törf wulln un wulln nich brennen. Jörn Dän fluch nich slecht; he wull sien Kaffeepunsch hewen. Toletzt keek he ma in'e Höcht. Di Gottverdammi, dat Lock is ja dicht!
An Enn in uns Reeg wahn Jörn Untied, de sien Fru licht opgebracht war. Keen Wunner, wenn wi ehr ut luter Vergnögen mal giftig makten.
Gegenöwer op de anner Sied von de Sandstrat wahn Jan Ecksteen. Denn folg Klas Maasen. Bi em wahn sien bieden Geschwister Jehann un Wiebke Maasen. Jehann Ohm weer man halw klok. Na sien Schapstall har he en Klockenlien anbrocht. Wenn en Schapdeef de Dör opbrok, denn klingel dat binnen. Na dat klingel dar denn öftermals. Jehann Öhm säd, he wull uns de Been afhaun. Ja, warüm denn wull?
In'e Reeg folg de Tüffelmaker Peter Stamp. De sien Dochter Anna heet bi uns dat "heilige Ding". Se har in'e School fehlt, un as Struwe ehr frag, wat ehr fehlt har, da säd se schön op Hochdütsch: "Ich habe das heilige Ding gehabt." - Grote Gelächter! Dat weer garnich so lächerlich. Wenn in'e Masch sick en verköhlt har, un dat trock mit Fewer int Lief herum, so säd man, och, dat is en beten Hilldingen. Na, Anna Stamp war denn oft fragt: "Wat makt denn dien heiliges Ding?" oder "Wies uns mal dien heiliges Ding!" Dat geew denn veel Verdruss, allerdings nich vör uns, denn wi gingen en Tiedlang en annern Weg to School.
Denn keem Jehann Rathje. Sien Hus keken wi mit groten Respekt an, nich dat dat besonners grot weer, awer witte Gardinen vör dat Finster un immer fein anstreken. De Lüd harn keen Kinner un verdeenen beide, se mit waschen un plätten, un he weer Vörarbeiter bi de Buschlüd an'n Butendiek. Nu folg Hermann Ketels, Fährmann op Wollersum, un toletzt uns gegenöwer wahn Jan Rathje sien ole Moder un sin Süster Anna.
Mien Vadder, Jehann Peter Arps, geb. 1812, gest. 1859, hew ick man ewen kennt. He wer Kutscher bi'n Kaspelvogt in Lunden west, arbeit awer nah sien Heirat 1842 bi'n Burn. Nahher, as he flau war, muss he dat opgewen, awer he weer geschickt in allerlei. Schull en Garn in Reeg makt ward'n, war Jan Arps halt. Ick kann mi noch gud vörstellen, wi he in sien letzten Jahren to Hus seet to schostern, oltflicken nömen se dat. Nies Fottüg mak he nich. Na Moder ehr Vertelln weer he en ruhigen, nüchtern Mann. He storw an Uttern.
Mien Moder weer Sniederin, en beten verwussen, awer nich so slimm as mien Broder Jehann. Se heet Dorathea Magdalena geb. Nissen. Ehr Vader weer Möller, he har awer keen egen Möhl hatt. Toletzt har he en lütte Landstell in Lehe. Hier wahn de beiden Oln to min Tied bi de öllste Dochter Anna, de mit Jörn Norden verheiratet weer. Mien Moder is geboren 1817 un an Wihnachtsdag 1863 storwn, an Kolik war uns seggt. Se weer en energische Fru un heel uns Jungens gut in Schock. Se weer ok en bewusst christliche Fru un heel uns Jungs an morgens un abends to beten. Eenmal muss ick dat Middagsgebet spreken, do kunn Krischan dat nich laten mi to kitteln – wi stunn bi't Eten, dat weer so Gebruk, Kinner möt stahn, - ick war dull, nehm en Gawel un smeet em de in't Gesicht, dat de Gawel in'e Back hangen blew. De Andacht weer ut. Moder hal de Reetstock, un ick har nahher schöne Striemen queröwer.
Ick weer kleen un fien för min Öller un har wull keen gudes Utsehn. Anna Rathje säd mal to min Moder: Dorten, dien Fritz mag ick garnich lieden, de hett en slechte Kalür, sieht ja ut as sun dörchscheten Appelmus; ick bin bang, de ward nich olt. Mien Moder meen, wenn he man erst en paar Johr öller ward un op anner Weid kommt, ward dat mit Gottes Hölp ja wull ward'n. Ick stunn achter de Husdör un hör mi dat an. Ick weer all bang, dat Anna Rathje mi verklagen wull wegen ehr Katt, dat anner röhr mi nich.
Moder muss sick, so gud dat ging, mit ehr Kinner dörchslagn. Eenmal trock ick de Schuwlad op: "Moder schall ick noch en Stück Brot hewen?" "Och Jung," säd Moder, "Du schasst ja nu to Bett un blots liggen, morgen giwt dat mehr." Dat hett mien gude Moder gewiss weh dahn, mi so aftoschuwen - se geew so gern. Bald war dat lichter vör ehr. Krischan keem to de Bur Gorch Loy Detlefs nah Preil un gung vun dar nah Dahrenwurth to School. Anna dehn in Flehde bi'n Bur, un Jehann weer in Heide bi en Schoster in'e Lehr. Hermann, de 5-6 Johr jünger weer as ick, un ick blewen alleen to Hus. Do gung uns dat ganz leidlich. Ick verdeen ok all männig "dänsche Veer," - Knöp nöm wi de, 6 Knöp = 5 Schilling Kurant. Moder schick mi so veel as möglich to School, awer ick war doch oft nahsöcht, denn de Burn bruken gern Jungs, bi't Dachdecken to binnen neihn, Kük wühnen. Keem dar en Törfschipp op Wollersum vör de Tegeli, muss ick an Bord un de Körf vull packen. Jungedi, dat gew 6 Knöp den Dag un to eten, dat man rein stief stunn. Eenes abends wusch ick mi de Törfmull af, do frog Moder mi: "Na mien Jung, willst du noch ein Bodderbrot hewen?" "Ne, Moder, ganz gewiss, ick kann nich mehr." Se lach "Hew ick mi jüst so dacht." - Vör de ol Gorch Loy muss ick nah Schooltied immer de Isenbahnzeitung von sien Broder, de Kaspelschriewen, in Lunden halen. Darvör gew dat ok so allerlei. Gorch Loy bewahn in Lehe dat ole berühmte Hus von den Oln Achtunveertiger Markus Swien, ut de ole Dithmarscher Tied. In dat merkwürdige Hus weer de berühmte bunte Pesel, en Stuw mit all de schnitzten Möbeln, Dörn un bunten Finstern. In dat ole Fremdenbook staht vele berühmte Lüd, ok Fürsten un Hertög. As Seminarist besöch ick den oln Gorch Loy un de ole blinde Loyn Trine mal un drog mi ganz grotsnutig ok in dat Fremdenbook in. Ick schräw: "Fritz Arps, stud. Päd." - Bin Afsched drück de Ol mi en harten Daler in'e Hand un sien Trien ebenso. Dat Hus is leider dörch Blitzschlag afbrennt, awer de bunte Pesel hew se rett un nah Meldörp in't Museum bröcht. Dat Hus har noch Johrhunderten stahn kunnt, so dürabel weer dat but.
Min Moder schick mi fliedich to School, ok in Sommer so veel as möglich. Schoolzwang gew dat ja nich. Ok musst ick an den Nahstunn, de mi nix kosten dehn, deelnehm. Struwe weer en düchtigen Lehrer, har en grote eenklassige School. He weer en Berühmtheit in'e Umgegend un har vel fremde Kinner, ok ut Lunden. Awer belewt wer he nich, dar he en Unnersched mak twischen arme un riek Lüds Kinner.
In mien Moder ehr letzten Sommer harn wi beiden recht veel Weten un Gasten sammelt. Har veel mehr ween kunnt, meen se, wenn ick nich immer de Vageln tellt har. Denn har se twee grote Lämmer to verköpen. Ick har en ganz Deel Rapsstoppeln trocken. Darmit schull de Bileggaben böt ward'n. Enige Föhr Rapsstroh, ok tom Böten, warn anföhrt. Nu kunn de Winner man kamen.
Dat Schap muss ik in Sommer besorgen, umtüdern un melken. Eenmal, - dat Melken dur de Schap wull to lang – vellicht har ick ok wedder Vageln tellt, - reet he mi mit mien Melkputt um. Ick weer binah fertig, wenig Melk bliew in mien Putt. Wat nu? Ick hul mi en Stück, denn Moder verköff abends en Plank Melk an uns Nawersch. Do keem'n de Dierns von't Melken un säd'n: "Na Jung, wat hulst Du? Deiht di wat weh?" "Ne, dat Schap hett mi de Melk umsmeten." "O, anners man nix, hol Dien Putt mal her." Se goten mi de Putt binah ganz vull Kohmelk. - "Jung," säd mien Moder to mi, "wat hest du hüt abend veel Melk. Wat kummt dat?" "Ja, säd ick mastig, ick hew ehr op en schöne Stell hintütert. Wat wer dor en Gras un Klewer." - Den annern Dag reep Moder mi: "Seg mal, wat hest du mit de Melk vörhatt? Dar is wenig Rahm op un nu ick se afrohmt hew, is se so blau. Dat is garkeen reine Schapsmelk. Hest du dar Water togaten? Nu man herut mit de Sprak!" Na, ick muss nu biechten. "So, so, ja ick kunn mi dat ja denken. Dar is garkeen Drift in di, immer musst du di vergeten, un dat arme Tier steiht da un muss töwen. Keen Wunner, wenn se bi sun Nöhlkram de Geduld verliert."
As min Moder Wihnachten storw, wer ick 11, binah 12 Johr. Mien Süster Anna gew ehr Deenst op un keem nah Hus to mi un Hermann. Nu har min Moder dar dree Süstern wahn, Anna, de mit Norn verheiratet weer, Marie weer mit Peter Rüter un Wietjern mit Fritz Rüter verheiratet. De beiden Rüter, de as Arbeiter nich wieder kam'n kunn, sind nah Amerika utwannert. Moder ehr Öllern weern storw'n. Nu war beratschlagt, wohin mit de Jungs? Anna weer verlobt mit Jan Söder un kunn heiraten. Jehann un Krischan harn en Ünnerkam'n. En befründet Familie, Friedrich von Stamm, de kinnerlos weern, wulln Hermann to sick nehm'n. Dar is he nah enige Johrn an Halsbräune storwen. Unkel Nohrn gung mit mi nah de ole Reimer Dreesen nah Mahde. Dar war afmakt, ick schull dar bet 18 Johr bliewen vör Kost un Kleedung. In März 64 siedel ick nah Mahde öwer, un mien Tied in'e Sandstrat weer damit to Enn.
De nächste Strämel mutt denn ja wull handeln von mien landwirtschaftlichen Erlewnissen. Ut miene Stromtied war Fritz Reuter seggen.

Nadrag to den I. Strämel

Nu harn wi Jungs in'e Sandstrat ok allerlei to belurn un to bekieken.
As de Dän in'n Winter 63-64 Holsteen rümte, dat se as dütsches Bundesland besett harn, do trocken se dörch Lunden un Lehe nah Friedrichstadt. De Sachsen keem glieks achter se her. As de Dän bi uns dörchtröcken, hung an de lütten Chausseeböm allerlei, wat se ärgern muss: lütte Flaggen un Papier, blau-witt-rot – de Schleswig Holsteenschen Farben -, Taschendöker mit Kriegsbiller vun 48-50, wo de Dän verprügelt warn weern. Wi Jungs harn alle Kokarden vör de Mütz, blau-witt-rot. Dat gew denn allerlei Verdruss op de en Sied un veel Spaß op de anner Sied. As wi Jungs awer anfungen mit Steen to schmieten, do weer de Spaß all. De Dän stoppen op Kommando un kregen erh'n Püster von de Nack un ward'n ungemütlich. De Chaussee weer in Ogenblick rein. Na, de Dän'n heel'n sick nich lang bi uns Jungskram op, se harn keen Tied, denn de Bundestruppen, Sachsen un Hannoveranner, weer er op de Hacken.
Nahher heet dat, de Dän har öwer Hals un Kopp Friedrichstadt verlaten, harn allens liggen laten un weern na Nordn afmaschiert. Nu wanner allens nah Friedrichstadt, allens wat Been har, ick ok. Op disse Sied von de Eider in Dithmarschen in so'n Winkel von den Eiderdiek har de Dän en grote Schanz but, en Brückenkopp säden de Lüd. Mi weer dat merkwürdig, dat se rund um de Schanz en Tüchlein utspannt harn un denn von Draat. Na, ick tröst mi darmit, vör so vel Minschen, as ick lopen sehn har, gew dat ok en grote Wasch. Dat dat Telegraphen weern, ahn ick ja nich. Wer wuss do wat von son'n Kram? - Hö! Dor ballern se in Friedrichstadt de Kanonen af. De Friedrichstädter harn ut Freud, dat de Dän aftrocken weern, de Kanonen mit Pulver lad'n, un schoten lustig darop los. Dar mussten wi notwendig neger ran. De Eider stunn, wi kunn öwert Is no Friedrichstadt gahn. Düwel noch mal! Wat seeg dat dor ut! De Schanzen warn rein utplünnert. Allerlei Saken, Pulver in Kadusen, Dosen mit Kartätschen, Bomben, Vullkugeln, Gewehre, Säweln, Dragkiepen mit feine Lederriemen un noch vel mehr. Allens war räubert. Ick begnög mi mit en Kanonenwischer, de ick nahher vör en paar Kardätschen intuschen de. Op dat Is weer nahher en dicke swarte Strek, nix as Pulver. Nahher war öwerall nahsöcht, wer Staatsegendom stahlen har, de muss dat aflewern. Mien Kardätschen behöll ick, de weern biet Marmelnspeln schön to bruken.
An'e Sandstrat stött en Huskoppel, uns Hus gegenöwer, de hör Jörn Krischan. Sien Hus stunn an'e Chaussee, awer he hör doch eegentlich mit to de Sandstrat. Op sien Koppel hew ick so allerlei belewt. Jörn Krischan, en aasigen Kerl, bu hier op sien Koppel Sichurienwutteln un Flass. De Sichurienwutteln lewer he nah Lunden an de Sichurifabrik. Ick hew mennigmal de Wutteln mit optrocken un afwuschen. - Wenn Flass brakt war op de Koppel, dat weer en Fest. Erst war da en lange Kuhl grawt mit en Gang darvör. Öwer de Kuhl warn twee platte Stangen leggt, un in'e Kuhl weer en Torffüer. En Fru stunn in'e Gang un bred de Flass op de Stangen ut. Weer de Flass schön kross, denn haln sick de anner Fruens en Handvull un braken dat op en Handbrak. Wi Jungs lurten immer, dar schull mal eener vörbi kam'n, denn gew dat groten Spektakel. Keem ener to Fot oder to Per, denn fungen de Frunslüd an to schimpen, un de kunn dat. Allerlei Schändlichkeiten war'n em nahropen. Na, mehrsten nehm'n dat ganz vergnögt op. Ick nehm an, dat dit "Dörchhecheln" von Flasshecheln kummt. Awer Spaß mak uns Jungs dat bannig.
To Fastelabend gung dat dar bunt um de Eck. Jörn Krischan har den Dag Schankwirtschaft. He richt op sien Koppel twee Punterböm op. Twischen de Böm bunn he en dickes Tau un daran hung he en starke Tonn. In'e Tonn seet en Hahn. Nu smeeten de Mannslüd mit dicke Knüppeln an de Tonn. Wer de Tonn twei smeet, dat de Hahn rutflog, de har wunn, un de Hahn hör em ok to. Dat schöne Spill nenn man "Hahn ut'e Tonn" oder ok "Jud ut de Luk"(!). - Dann keem dat Rolandfahren. Een Wagenax war in'e Eer grawt. Op dat Enn, wat herutkeek, war en Wagenrad leggt, dat sick um de Ax dreihn kunn. Op dat Rad mak man en Ledder fast, un an de Enn von de Ledder war en eenfachen Wagenstohl opbunnen as Stütz vör den Rolandfahrer. En holten Figur wies mit den enen Arm, wo en Ring fast mak weer, in de Kreis. An de anner Arm hung en Bündel mit Asch. Drep de Rolandfahrer blots den Arm, flog de Figur rasch herum, un de Aschbüdel flog em in'e Nack. Dat gew denn en grot Hallo! - Fastelabend war nu Hedwig speelt, Nacht un Dag. - 5 Streken ut eenen Stut. Wi Jungens kofften uns Blickmarken bi Jörn Krischan un spelten op'n Dreihbrett. Har man Glück, so lös man vör sin Blickmarken Hedwig in.
Dat noch to de Sandstrat un Niejohrsabend mussen wi in'e Kat bliewen.

II. Strämel

Bi den Burn (1864 - 1869)

In Lehe war ick in'e März ut de School entlaten, d. h. vör de Sommer dispensiert. Bet November weer ick frie Mann. Nu weer dat so domals, de Jungens kunn mit 12 Jahr vör de Sommer von 1. April bet 1. Nov., also 7 Monat, dispensiert ward'n, weern denn awer verpflicht, bet vull 16 to School to gahn. As ick Ostern 68 konfermeert war, weer ick an 1. Februar all 16 Jahr west.
Mien Süster Anna kreeg mien nien Tüg torecht, en lüttes Bündel in en Dok, un denn trock ick af nah Mahde. En beten grulich weer mi doch; ick har noch nie in en fremdes Hus slapen. Awer, wat hölp dat all, uns Moder weer nich mehr, un wi Kinner mussen uns nu op egen Hand dörchslagen. De letzte Wihnachten leeg mi so swar op'e Seel. Mien Moder un ick harn all allerlei Pläne makt. Ick schull bi de Schoster Heinrich Hinrichsen, de en beter Muskant as Schoster weer, Musik lehrn un nahher en Handwerk darto. Dat keem anners.
So käm ick denn tämlich benaut bi den oln Dreesen op Mahde an. Jehann, de öllste Söhn, de to Hus weer, nehm mi in Empfang. He wies mi in'e Knechtenkammer mien Bett ünner de Böhntrepp, trock op de grote Deel en Schuw in en allmächtigen Klederschap op, dar kunn ick erstmal mi Tüg rinleggen. De Familie bestunn ut den Ol, he weer all vele Johrn Witwer, 6 Jungens un een Dern. 3 Jungens weern verheiratet un harn Burstelln in'e Neegte, Niklas, Reimer un Maas. To Hus weern Jehann, en afbroken Kopmann, 30 Jahr olt, Reinholt, gut 20, un August 18 Jahr. Wiebke, de Dochter, so achter in'e 20, führ den Oln den Husstand. Wietjern weer en höllschen fixe Person un kümmer sick um mien Kram ganz bannig, besonners as se mark, dat ick ehr flietig to Hand gung. De groten Jungs drewen wat mit de Sonn umt Hus, de Arbeit öwerleten se de Lüd, blots August greep frisch mit an. He full bi Orleans. Wietjern verheirad sick na eenige Jahrn mit de Kürschner Heinrich Söth in Heide. Dat weer schad för mi.
Mien Anfang wär in'e Kök. Ick war Suppensmied! Abends gung ick mit'n Strohhaak nah de Rappstroh-Hümpel un trock mi dröges Stroh herut, dat ick nah de Kök drog. Morgens recht fröh herut un denn nah de Kök. Dar muss ick immer en groten inmurten Ketel mit Brunbeer mit Stroh lüchten, d. h. ümmer so'n Handvull Stroh nahleggen, bet dat Beer kaken de. Denn reep ick nah Wietjern oder en von de Deenstderns, un de nehm denn en Kros mit Melk un Mehl un makten dat Beer semig. Denn heet dat Warmbeer. Gruwerbrie war vör mehre Dag kakt un in dat Warmbeer rindahn. Ick muss nu so lang ünnerböten, dat de Geschicht opkaken de. Wieldessen war en grote Pann vull Kantöffeln un Klümp brad. Denn keem de Knechtens un Daglöhners un Deenstjungen un ick natürlich, un wi setten uns op de allmächtig grote Husdeel to Disch. De Grotknecht seet an Enn un snee Brot, nich son "Rundum," ne "Sneden," de flogen man immer so weg, dat in'e Mitt son Kant stahn blew. Junge, dach ick, wenn du dar man erstmal sittst un dat kannst! En Brett war rumschaben, dar hal sick jeder en Stück Bodder ut'n Lock, sien Stoss, as se dat nennen. Wer wenig Brot et, kunn dick opstrieken, wer mehr Brot bruk, streek dünner. Jungedi! Bratkantüffeln un Klüten, dicke Gruwen un Warmbeer, so morgens um 6, dat weer en deftige Kost. Dor weih de Wind nich dör! De Kantüffeln un Klümp swomm in Speck un Fett. Vör Middag um 11 gew dat ok nix wedder, so lang muss dat vörholn.
So, nu gung dat los to Feld, wi schulln plögen. Ick war op't linke Achterperd böhrt. Wat freu ick mi, hoch to Perd. Awer de Freud dur nich lang. Der achtersten beden Peer weern olt un sachverstännig, awer de beiden vörsten weern junge Dinger, drüttehalwjährige, schulln erst tolehrt ward'n. O, wat hew de Östers mi Kummer makt. Se verstunn ebenso wenig as ick von den ganzen Bedriew. Reet ick en beten hart an de Tögel, seten se op ehr Achterdeel; se weern so weekmulig. Let ick de Tögel slapp, jiddeln se hin un her, un de Knecht oder August schimpen nich slecht. In de ersten Dag weern mi de beiden kleenen Finger von de Lien durchschürt, un mien Sitzgelegenheit weer so mör! Ne, Vergnögen weer dat nich mehr. Na, ick weer ja nich so ganz unbegriepsch, dat gefull mi immer beter. So hör ick mal, dat de Ol, den Knecht, Karl Rohde, frog: "Na, Korl, wat geiht dat mit de Jung?" "O, de is ganz läufig, de lett sick gud an. He schall ja ok allens erst lehrn. Wenn he man erst mehr Knöw kriegt, dann schall he sien Posten wull utfülln." Nu kiek mal an. To mi har de hüt nahmiddag seggt: "Du bist doch en groten Schietbüdel, de Peer sin ja veel klöker as Du dummes Aas. Lat se doch ruhig lopen, de weet von sülm Bescheed, holn kannst Du se doch nich." As ick de Geschicht awer man erst en Tied lang makt har, - wenn dat en de Wend keem - dat weer de slimmste Stell – denn mussten erst de vörsten Peer dicht vör de Gröw hin, denn kort ümbögen, un denn de achtersten Peer bet dicht vör de Gröw alleen de Plog trocken. Dar gew dat erst en bösen Kuddelmuddel! De vörsten Peer trocken an en Ked, de twischen de achtersten Peer dörchging. Bi de Wend hung de Ked schlapp, denn keem de achtersten Peer öwer de Ked, un de vörsten gung mit schlappe Sträng un pedden öwer, bischurns weern se all veer dörchenanner vertüdert. Na, schön weer dat nich. De Angst keem noch darto, dat se blots nich mit mi nah de Gröw rinwöhlt! - Später har ick en spitzen Nagel in min linke Stäwelhack. Keem dat denn nah de Wend, klatsch ick de vörsten Peer en mit de Pietsch achtervör, sett mien Rietperd de Sporn in'e Sied, un dat gung flott. In Angeln, wo de Burn blots mit 2 Peer plögen, brukt se keen Plogdriewers, awer in'e Marsch harn wi tiedwies 5 vör de Plog, 3 vörut. In'e Marsch kann man deep plögen, drippt keen rohe Eer. In'e Sommerbrak plög eener mit 2 Peer vörut, nich to deep, denn keem in datsülbe Fuhr en Plog mit 4 oder 5 Peer, dat nennen se rijolen. De Dithmarscher seggen un ick segg dat mit: "Dat Plögen is en Vergnögen, awer dat Eiten is en Leiden." Von morgens fröh bit abends lat achter de Eit lopen, mank de Klüten, as Peerköpp so grot, dar weet man wo man weest is. Man hett knapp dat tweete Been int Bett, denn slöpt man.
In't erste Johr har ick vel Not mit Swiensbuhln, in'e Nack, in't Krüz, op de Achtersten, öwerall. Dat weer nich schön. Do säd de ol Daglöhner, Klas Siemens, to mi: "Fritz, Du musst nich so veel Speck un Fett eten, schast sehn denn ward dat beter." Op he dat nu so meen, oder op he op mien Dell spekuleer, - dat weet ick nich. En dohn! he hett mien Speckdeel middags tru un brav mit verdrückt. Ick schow em dat immer to, blots en beten Mageres heel ick vör mi torügg. Awer besonners smeck mi frische Melk. As Suppensmied muss ick morgens de Köh ranholn un höden, bet se molken weern. Ick har immer en Reetstummel torecht. War en Ammer vull torügg stellt, läd ick mi darvör un sog mi vull. Ok harn wi en schöne Vossstut vör de Plog, de de Melk nich holn kunn, wenn se 4 – 5 Stunn von't Fohl sien muss. "Fritz, de Voss lett de Melk lopen," säd de Knecht. "Prr!" säd ick, sprung herunner von't Peerd, wisch de Sugwarten en beten af, nehm erst de en un denn de anner in'e Mund - un de Voss weer erlöst, un ick weer vull. Dat smeck wunnerschön, en beten to söt. - Rieklich Melk drinken un mager Fleesch eten mag ick hüt noch gern, un Swiensbuln hew ick nimmer!
In de Ahrn muss ick twischenfahrn, de leern Wagen nah't Feld bringen un de vulln nah Hus. Dar het dat oppassen. Richtig ut dat Heck herut un richtig in'e grote Dör herin, erst recht, wenn dat Foder scheep laden weer. Jo nich umsmieten. Dat keem awer doch vör. As ick gröter war, muss ick laden. Vel hundert Foder hew ick laden. Garben laden, dat gung gud, awer Heu laden, dat weer en Kunststück.
As de Saattied in Harwst mak weer, keem de November heran, un ick muss wedder to School. Dat pass mi garnich. Ick gung nah Lehe to mien Lehrer Struwe un be em, op ick Winter öwer bi em to School gahn kunn. He säd, he har keen Platz. He har mi doch immer as guden Schöler löwt – awer – ick kunn ja nich betahlen. Na, ick keem nah Lunden in de 1. Knabenklass to Rektor von Minden. He prüf mi, un ick keem nah de grote Sied tämlich nah baben to sitten. As lütte Knirps seet ick dar mank all de groten Bengels, 15 – 16 Johr olt. In'e Klass seeten rund 80 grote Bengels. In't Fröhjahr keem de Paster un frag: "Wer soll für den Sommer dispensiert werden?" Denn stunn 40 – 50 Jungens op. Meistens warn se all vör de ganze Sommer, 7 Monate, dispensiert, eenige ok man op Wochen in' Ahrn oder to'n Törfbacken usw. De Rektor atem op, wenn all de groten Kerls nah de Bur trocken, awer in Harwst, wenn de Banditen wedder keem'n, - denn gung dat Leddergarwen wedder los. - Ja, Kinners, wenn ick ju hier nu utführlich vertelln wull, wi dat in'e Winter in'e School togung, kunn ick en dickes Book daröwer schriewen. Ick gew jüm blots en Inblick, darmit jüm sehn könnt, dat ick in disse "Mördergrube" nicks lehrn kunn. Ick mut ehrlich ingestahn, mi weer ok garnich so vel um dat Lehrn to dohn, denn dat ick dat noch mal notwendig bruken muss, daran dach ick nich.
De Halunkenstreich, de dar in'e Rektorschool utföhrt worden is, un de ick hier vertell, klingt ungloblich, sind awer bookstäblich wahr.
As de erste Stunn voröwer weer, tick ick mien Vörmann mit'n Finger in'e Rügg un frog em: "Du, wat kriegt wi nu?" De fung mordsmässig an to schriegen: "O, ick kannt nich utholn, ick kannt nich utholn!" De Rekter keem op sien Angstgeschrei hin un frog, wat dar los weer. "Fritz Arps hett mi de doppelte Fust in't Krüz stött. O, wat deiht dat weh!" Mien Protest nütz nix, denn de annern Jungs harn dat sehn. De Rekter trock sien Tauend, dat he immer in'e Tasch har, herut un mi öwer de Schooldisch. - Noch eenmal gung ick op den Liem do nich mehr.
Wi seeten op de Sied nah de Kark to un kunn de Karkklock sehn. Abends reep eener von de anner Sied ganz lud un unscheniert heröwer: "Jungs, wat is de Klock?" Antwurd: "De Klock is ¼ vör 4!" "Na, Jungens, denn stekt man weg, den willt wi nich mehr. Ja, nu is't lang noch warn, nu willt wi nah Hus." De Rekter muss de Bande löpen laten, sonst weern se em dörch Dörn un Finster gahn. Morgens un in'e Middagstunn war bi'n Klockenbarg beraden: "Wat schullt wi hüt mal maken? Möt mal en beten Spaß hewen."
Eenes Dags stunn de grote Niklas Hölk op: "Darf ich mal hinaus?" Nu weern dar all so vel rut west, dat de Rekter de Loperi ja wull öwer weer, he säd – "Nein!" - Dat dur nich lang, do stütt de Grot Niklas de lütten Jungs – he seet wegen sien Dummheit op de lütte Sied – nah rechts un links bi Sied, dat se in'e Stieg flogen, streck sick op de Bank lank ut, heel de Hänn vör't Ünnerliew un schreeg: "Ick kann't nich utholn, ick kann't nich utholn!" Von uns Sied schreegen se röwer: "Minsch, Niklas, lat dat doch lopen, hier is ja Platz nog, wenn he di nich rutlaten will!" Folge: Niklas kunn gahn. Nahher vertell he, he har garnich rut schullt.
Johannes Johannsen, de nahher bi Reimer Dreesen deen, steken se 14 Dag in't Lock. He har in'e Kark, as de Prester vör't Altar de Segen sung, em smuck dörch Fleuten begleit't. He war dörch de Polizeideener ut'e School afhalt, dat schull Indruck maken. Dat deh dat ok, awer nah de verkehrte Sied. De Jungs gungen öwer Disch un Bänk un schreegen: "Arrestant, Arrestant!" un "Hurra, Hurra!"
Ick blew middags in'e School, anner Kinner ok. Nah dat Brot, dat spillt war, lepen de Müs un nah de Müs de Katt. Eenmal morgens weer de Bäcker sien Kater in'e School. Rasch de Dör dicht un denn Jagd makt op de Kater. De war infungen. Wat nu? De Rektor har sien Slötel in't Pult sitten laten. Dat Pultdeckel hochnahm'n, de Kater herin, de Slötel umdreiht. De 1. Stunn verlöp merkwürdig still. In'e 2. Stunn schull wi Schönschriewen hewen, de Schriewböker legen in't Pult. De Rekter dreih de Slötel um, hew de Deckel – kschsch! flog em de Kater vör de Bost, dat he binah op'n Rügg flog. Na, de Hallo in'e School, de Jungs op Disch un Bänk - un dat Geschrei! Nich to beschrewen! De Rekter frag garnich: Wer hett dat dahn? Nahseggen, verraden – weer vullstännig utslaten.
Eenmal keem in'e Middagstunn en Knecht to Peer mit'n Sack Korn vör sich öwern Schoolplatz. He red wohl nah Lehe to Möhl. "Jungs – de Aas," het dat, "de hett uns bin Burn so quält, de schull eegentlich en Fellvull hewen." Nu war Rat holn. De Knecht keem bald wedder torügg mit sien Sack Schrot. Dat Peerd ward anholn, de Sack herunner, de Kerl ok - un denn vertrümm de groten Bengels em - awer gründlich. Denn stow de Bande uteenanner, verstreuten sick in'e Straten un keemen so eenzeln ganz unschüllig öwern Markt to School.
Ick seet in'e School bi Friedrich Ahrensdorf. Sien Vadder weer Stellmaker. He brocht allerlei Geschirr mit. Mit'n Betl warn veerkantige Löcker dörch de Tischplatte stemmt. De Tafeln wordn mit'n Gestell hochstellt un denn speelen wi Poppen, Kasper un Rieke. Wo wi seten, war uns Namen deep in'e Platte sneeden, darmit wi uns Platz doch jo wedder finnen kunn. En Slachterjung bröcht Blot mit to School. De Jungs harn sick Spritbüssen makt un nu war alles bespritt, de Wände, de Wandtafel, de Landkorten, dat Pult usw. Dat seeg eenfach gräulich ut!
So kunn ick noch en Strämel bibliewen to vertelln, awer mi schient, dat seggt genog.
Man gew den Rekter, en hartensguden Mann noher de Obermädchenklasse. Dar gung em dat beter. En jungen forschen Lehrer gew man de 1. Knabenklass. As de mit sien Jungs nah de Inföhrung alleen weer, steg he op't Pult im säd: "Hört mal, ihr Jungs, ich will euch mal meine Schulgesetze vorlesen." Dar steiht so'n groten Lümmel op, beide Hänn in'e Tasch: "So, denn lat man mal hörn." Awer de junge Rekter bröcht Ordnung herin. He smeet se rut un nehm se nich wedder op, bet se verspraken, sick anständig to bedrägen. Schad, dat de Mann nich enige Jahr fröher, to mien Tied, dar weer.
Wenn ick abends ut de School keem, muss ick füttern helpen. Wat ick in'e School lern de, dar kümmer sick keen Mensch um, ok nich op ick wat op har to lern. Nah Abendbrot seeten de Knechten un Dirns in'e Dirnsstuw tosamen, dar kunn inböt ward'n. In'e Knechtenkammer weer keen Aben. De Dreesens haln mi oft rin na ehr Stuw, gewen mi Böker to lesen. "Gartenlaube", "Daheim" etc. un Tiergeschichten. Dat mi dat grad so passen de, kunn ick nich seggen, awer se hewt dat gud mit mi meent. In'e Lüdstuw weer dat nich sauber. Wat ick dar seeg un hör, weer eenfach haarsträubend. Wat ick dar belewt hew, will un mak ick nich vertelln, will mi blots freun, dat dat noch so gud vör mi afgahn is.
Vun't Perd keem ick an'e Plogstert, muss öwerhaupt all Arbeiten maken, de en junge Knecht to dohn hett. As mien Tied to Enn gung, säd de Ol eenes Dags to mi: "Fritz, vör nächstes Jahr kann ick di as 2. Knecht hürn." "Ne," säd ick, "ick will nich bi de Burn blewen." "Wat wull du denn?" "Ick will Schriewer ward'n, am leewsten awer Schoolmeister." - "Ja, Jung, ick weet ja nich, wat Du in'e School lehrt hest, op dat wull geiht? Dar musst du Rekter von Minden fragen. Wo willst du dat Geld hernehmen to studieren?" O, ick wull nich wieder studieren op't Seminar, ne, so op eegen Hand, dat doht ja vele. Un nu reken ick ut de Umgegend de eegengemagten Lehrer op, so meen ick dat. Awer ick mag nich hingahn to de Rekter. Nu war Rat hol'n. Jehann schreew en Breef un darmit gung ick to von Minden. De les de Breef un säd: "Ja, an Anlagen fehlt es Dir nicht, aber du bist so wenig zur Schule gekommen, nur 5 Monate im Jahr, und die Zeit hast du auch nicht ordentlich ausnützen können wegen der Arbeit bei Dreesen. Du hast vieles nachzuholen, aber gehen wird es. Wenn Dreesen dir Zeit geben will, will ich auch Dir gern einige Stunden geben, könntest ja auch in der flauen Zeit vor der Ernte die Schule täglich besuchen. Im Sommer habe ich ja nicht viele Schüler." - Na, dat gung los! De Rekter sien Dochter Adele gew mi Klawirünnericht, de Rekter sülm gew mi - Französisch un Algebra! Domals seeg ick dat jo noch nich in, awer nahher säd ick mi: Wat vörn Unsinn! Un dat makt en erfahren Lehrer. Dütsch un eenfaches Reken har he mi gewen schullt. De Nahstunns bröchten mi nix in, awer de Wochen in'e School nah mien Konfermatschon brochten mi wieder, denn do wull ick.
Nu besorg Rekter Angenehm, as de Lüd von Minden nömten, mi en Posten as Schoolpräparand. In'e Winter gung ick noch eenige Dag in'e Woch to Küster Haak in de Elementarklass un seeg mi de Betrieb en beten an, un holp ok en beten, denn ganz ungeübte Präparanden funn so licht keen Platz. All de Stelln, de nu mit Seminaristen besett sind, warn domals von Präparanden versorgt.
Na, dormit gung ick bi Dreesen af. Ick gung swar weg, in ganz annere Verhältnissen rin. Awer ick tröst mi: De Bur lept di nich weg, torügg kannst du immer, wenn di dat nich gefallt oder du dat nich kannst. Gud har ick dat hatt bi den Oln Dreesen, dat is gewiss! He hett mi manchmal draut, mi en Fellfull to gewen – un ick har dat ok wegen mien Undög seker rieklich verdeent - awer he hett mi nich anrührt. Unnerstützen mit Geld vör mien Utbildung kunn se nich, denn se harn sülm nich vel in'e Melk to krömen. Wi ok de Tied utwies, sind se ehn nahn annern kaputt gahn, blots Reimer hett sien Besitz holn. Dar har de Fru dat Regiment un führ dat gud.
Darmit weer mien Stromtied, as Fritz Reuter seggen wör, to Enn.

III. Strämel

As Präparand (1869 - 1875)

In'e Itzehoer Nachrichten stunn immer lange Reegen Anzeigen: "Geübter Praktikant gesucht von Lehrer Soundso." De Lehrer von 2- und 3-klassige Schooln nehmen sick en Präparand. De war denn von de Probst prüft un denn op de Kinner loslaten. Domals söcht Lehrer Feick in Bredstedt een Präparand, de mit em in een Klass gegen frie Statschon unnerrichten schull. Dat weer wat vör mi. Gegen frie Statschon to arbeiten, weer ick ja bether gewohnt un ungeübt weer ick ja ok. Rekter von Minden schreew vör mi hin un ick war annahm'n. To Prüfung bruk ick nich, dar ick mit de Lehrer in een Klass arbeiten muss. - Feick weer mehr Bur as Schoolmeister, darum weer he ok op mi verfulln, keem ick doch von'e Bur. He stamm ut Dithmarschen, har 2 Jahr in Segeberg dat Seminar besöcht, har awer wegen Geldmangel dat Seminar verlaten, weer also halwwegs Autodidakt. He har sick Grasland pacht, heel 3 – 4 Köh, eenige Stück Jungvieh un Schaap.
Ick har en lütte Stuw. Darin stunn ok een Bett. Een von de Kinner, en 12-jährige Jung, slöp bi mi. Dat pass mi garnich. De Kost weer rieklich un deftig, grad as bi de Bur. Dat pass mi all beter. Feick säd "Du" to mi, wat mi nich wieder opfull, un snack blots plattdütsch mit mi un sien Familie. De Schoolstuw weer en grote Ruum, wo 200 Kinner ünnerbröcht ward'n kunn. Dree Reegen Dische weern enk tosam schawen. Darop seeten, as ick intreden de, 193 Kinner von 6 - 11 Jahr, Jungens un Derns. An'e anner End, dörch en smalen Gang trennt, seeten mien Rekruten. Hier hungen twee Wandtafeln an en Balken – von een kunn de Kinner bi de wiede Schoolstuw nich sehn – daran mal ick Bookstawen vör de Lütten. Ick stunn op'n Disch un schreew, awer de Tafeln wackeln hin un her. Dat gung nich. Ick kreeg de Tafeln runner un läd se ower de Dischen, legg mi in de Knee darop un mal Bookstaben vör de anner Dag. Hung ick de Tafeln denn op un bekeek mi mien Kunstwark, denn stunn de Bookstaben bannig verquer. Keem Feick morgens herin, denn leep he herünner un bekeek sick mien Schrieweri. "Minsch, wat schriewst do vörn Pot." Na, ick leeg nu so veel länger op de Knee, um em dat rekt to maken. Eenmal keem he morgens to mi un säd: "Worum singst du nich mit?" Ick kreih domals as son jungen Hahn. Ick wuss nich, wat mi angung. In Lunden weer ick as Chorsänger bi Lieken un Truungen as gude Sänger mit utsöcht worden - un nu kunn ick nich. Dat har de Mann doch weten müsst, dat ick Stimmwessel har. Ick weer in mien Unschuld to dumm! Na ick kreih lustig mit, um de Mann to gefalln.
Abends, wenn de School ut weer, un Feick sien Vesper to Liew har, nehm he sien Klüwerstaken von'e Wand un gung querfeldin öwer de Gröben nah sien Veh. Denn seeg ick em to meist den Dag nich mehr. Ünnern Kogsdiek leeg son lütten Krog, dar seet he, bit he full weer. Oft schick sien Fru mi abends los, dar un dar mal ünnert Fenster to luern, op Herr Feick dar wull weer. Wenn ick denn de Nahricht bröcht, Herr Feick sitt dar oder dar, denn weer se beruhigt. Se weer bang, he kunn mit sien Klüwerstaken in'n Watergröw fullen sien. He soop as'n Lock, Dag vör Dag. Eenmal makten wi mit de School en Utflug nah Langenhorn to. Bi en Wirtschaft war Halt makt. De Kinner speln, un ick weer buten bi se. Feick seet in'n Krog achtern Kaffeepunsch. He keem mal rut un säd: "Kumm in, wat wull't Du drinken?" Ick meen, en Glas Beer. Dat Beer keem, ick nippel daran herum un dach: "Wat is dat Glas Beer {...Zeile fehlt...} stahn. Ick arger mi nu doch, harst den Schiet man utdrunken!
Wenn Mudder Feick dat mal hild har, se un ehr Deenstdern, denn keem se biswielen nah mi rin mit ehr lütte Dochter Albertine. "Och, Arps, willn se de Lütte mal nehmen, man en Ogenblick, wi hewt dat so hild, un se is so gern bi se. Se könnt ganz unbesorgt sien, se is seker." De Ogenblick war gewöhnlich en Stunn un daröwer. Ut mien Selbststudium war nix, un dat duer sien Tied, denn weer ick klatschennatt. Ne, lewer Köh misten, striegeln un fodern as Kinnerwarn!
Morgens wusch ick mi bi de Pump. Erst keem mien Principal dar in Hos un Hemd, denn keem ick, Winter un Sommer. Nahher klatsch Feick mit sien holten Klotzen nah de School, ick mit mien holten Tüffeln, so wie ick ut'n Stall keem, achterher. Enes mutt ick Feick nachrühmen: He har fürchterliche Disziplin. De ganze Kerl seeg ok schreckhaft ut: En lange Gestalt, lange swarte Haar bet op'n Rockkragen, pickswarte Ogen, un en Gesicht kunn he opsetten, dat man Angst un Bang kreeg. Keem he herin in'e School, allens musstill, 193 Gören! Een Jung, de Bookhändler sien Söhn Karl Mussahl, schull Schläg hewen. Feick mak fürchterliche Anstalten. De Jung full in de Knee: "Mien beste Herr Feick, slagen se mich nich, ick will se ok dusend Dahler mitbringen!" "Na, denn lop, awer kumm mi nich wedder so!"
In'n Harwst, wenn in Bredstedt jeden Mittwoch Vehmarkt weer, har ick de ganze Bande alleen. Dat weer vör mi en slimme Tied. Ick har noch to dohn, de Görn in Ruh to holn. De grötsten Slingel schrew ick an de Wandtafel, dat holp, denn Feick slog hard to. He gew ok Nahstunn an de Jungs ut de oberen Klassen. Ick be em, op ick nich daran deelnehmen kunn. He meen, dat hett keen Zweck. Dat weetst du ja all. Dat weer awer nich so. Ick muss also op egen Hand wedder lehrn. Dat weer ok darnah. Ick verstunn ja nich to lehrn. Seet ick bi'n Reken fast, wer schull mi helpen? Ick smeet de Schiet hin, stunn buten an't Stakett un öwerläd: Schast du wedder na de ole Dreesen lopen? Awer de Blamasch!
As de Schoolprüfung keem, frog ick Feick, ob ick ok mit de Lütten wat vörnehmen schull. Ja, säd he, Anschauungsunterricht, kannst man de Stall nehmen. He dacht gewiss, dar wusst ick am besten Bescheed. Wi dat gung, daröwer hew ick keen Meenung. Paster Lau in Bredstedt hett mi ein schönes Tügnis utstellt, un mi darin tum Schluss Gottes Segen gewünscht. Na, de is ja ok nich utblewen. Feick schick mi fliedich to Kirch, he keem dar nich. He meen, wenn du di dar ok nich immer erbauen kannst, kannst doch wat lehrn. Ok en Ansicht! Awer domals hew ick em dat glöwt. Alle Vierteljahr war an't Visitatorium en Bericht öwer de Versäumnisse inreicht. Dägliche Listen führ Feick nich. Denn reep he: "Arps kumm mal rin." He sweet öwer sien Bericht. Nu fung he baben an: "Hans Jessen, hett de fehlt?" "Ne, ick glöw nich, doch eenmal is he een Dag krank west." "Schön!" Un so gung'n wi de ganze grote Reeg dör. Wat bedur ick de Mann, dat se von em vörn ganzes Vierteljahr weeten wulln, op de Kinner fehlt harn oder nich. Wi eenfach dat is, wenn man däglich anschreew, to de Insicht keem ick erst later.
To mien Glück war de School utenanner reten un Seminaristen warn anstellt. So muss ick denn reisen!
Feick stell mi en schönes Tügnis ut, weer ok en suur Stük Arbeit vör em. Darto dat Tügnis vun Paster Lau, dat ick mi ordentlich wichtig vörkeem.
Hier sünd de beiden Tügnisse:
Fritz Arps aus Lunden in Norderdithmarschen ist seit Ostern v. J. Unterlehrer bei mir gewesen. Derselbe ist körperlich wohlgestellt u. geistig mit sehr guten Anlagen ausgerüstet, und da er während seines Hierseins ausgezeichnet fleissig für Schule und Fortbildung gewesen, so hat er sich nicht nur einen guten Schatz nützlicher Kenntnisse erworben, sondern auch mit gutem Erfolg in meiner Schule gewirkt. Er war bei den Schülern, sowie bei den Eltern hier im Flecken ganz beliebt. Im häuslichen Kreise gefällt er durch sein anspruchsloses und bescheidenes Auftreten, sowie durch seine Gefälligkeit gegen die Familienmitglieder ausserordentlich. Mit Recht kann ich also diesen jungen Mann bestens empfehlen.
Bredstedt, den 12. April 1870
(Siegel)
gez. Mark. Feick

Der Schulpräparand Fritz Arps aus Lehe bei Lunden, 18 Jahre alt, ist seit Ostern 1869 Gehilfe in der hiesigen Elementarschule gewesen und hat mit treuem Fleiss und gutem Erfolge auf dem ihm angewiesenen Arbeitsfelde gewirkt. Auch ist er stets bemüht gewesen, - und nicht vergeblich – sich für seinen wichtigen Beruf weiter auszubilden, und hat sich, sowohl im Hause, als auch ausserhalb durch tadelloses Betragen ausgezeichnet. Dies Zeugnis stelle ich mit Freuden aus, wünschend, dass dasselbe ihm zu seinem weiteren Fortkommen förderlich sein möge. Gott geleite ihn mit seinem Segen!
Bredstedt, den 2. März 1870
(Siegel)
E. Lau
Pastor und Schulinspektor


Op mien Bewerbung hin, war ick in Süderdeich bi Wesselburen as geübter Präparand vör de 2. Klass annahm'n. Jehann Dreesen fahr mi mit mien brunen Koffer, wa ick min Böker un Kledaschen in verstaut har, nah Süderdiek röwer. As Jehann torügg föhr, reep Köster mi nah sien Stuw rin un jag de Kinner rut. He weer domals knapp 40 Johr olt, weer Witwer un har 6 lütte Kinner. Ju Mudder weer de ölste, rieklich 12 Jahr olt. - He fung an un prüf mi. Frog ünner annern: "Können Sie eine Quadratwurzel ausziehen?" Nu har ick ja allerlei Wurteln kennen lehrt, awer son Quadratwurzeln weern mi ganz unbekannt. "Ja, kennen Sie nicht mal die Formel a² + 2ab + b²?" Ne, säd ick, de weer mi ganz unbekannt. He frog noch allerlei, wat ick nu nicht mehr so weet un säd toletzt: "Sie wissen aber nicht viel." Dat gew ick to, säd awer, ick har {...Zeile fehlt...} mit gew he sick tofreden un versprok mi, wenn wi uns {...Zeile fehlt...}-gen kunn, weer he gern bereit, mi to helpen. Ick makte Opsätze vör em, ok gew he mi Geometrie, un int öwrige wöhl ick op eegen Hand in'e Wissenschaften herum, dörchweg dummes Tüg!
Nah eenige Wochen kreeg Köster von Probst Thomsen, Neuenkirchen, en Schriewen, he schull sien Präparand to Prüfung schicken. Dag un Stun weern angewen. Dat weer en swaren Gang, de erste Prüfung! Ick trock mien blauen Rock an, de noch ut de ole Dreesen sien Mantelkragen makt weer, un gung nah Neuenkirchen. Har ik Glück, denn weer de Schoolmeister fertig. Ick blew denn eenige Johr in Süderdiek un melt mi as Autodidakt to en Schoolstell. Awer ganz geheuer weer mi bi de Geschichte nich to Mod. De Probst weer sehr fründlich. He neem mi mit nah de School, un dar muss ick eenige Lehrproben holn in Biblischer Geschichte, Lesen, Reken, un Anschauung. Dann gingen wi torügg nah sien Studierstuw. Hier frog he mi allerlei u. a. ok nah Hebelgesetze. Ick säd nich vel darto, wiel ick nicks wuss. Ick muss en schriftliche Arbeit maken un denn keem dat Resultat: Mien Tügnis öwer de Anstellung an de 2. Klass in Süderdiek. De Probst säd: "Die Gebühr für die Prüfung beträgt 2 preussische Thaler." Ick säd ganz benaut: "Geld habe ich nicht bei mir." He besunn sick en Ogenblick un säd denn: "Sie reisen in den Pfingstferien gewiss nach Lunden. Dann können Sie gut über Neuenkirchen gehen und mir die 2 Thaler mitbringen. Ich händige Ihnen dann das Zeugnis aus. Grüßen Sie Herrn Köster von mir und sagen Sie ihm, dass Sie die Prüfung bestanden hätten und die 2. Klasse übernehmen könnten."
Tweeerlei begriep ick hütigen Dags noch nich. Eenmal, wo ick de Kurasch hernehm, in mien Unwissenheit Schoolmeister to ward'n, un tweetens, wo de Behörde (hier Kirchenprobst) dat verantworten kunn, en Burknecht frisch von'e Plogstert – dat Jahr in Bredstedt is nich to reknen, dar har ick nix lehrt – en vulle Schoolklass to öwergewen! Weer doch en Skandal!
Ick tüffelte seelenvergnögt nah Süderdiek, har ick doch nu de Steert fast. Frie Statschon un jährlich 48 preuss. Dahler, 144 Mark Kurant! Wat kunn ick darvör allens kopen. Köster brocht ick de Probst sien Bescheed. He keek mi wat twiefelhaft an un meen: "Hett de Probst Se keen Tügnis oder en Bestallung mitgewen?" "Ne." "Dat is ja merkwürdig, sonst giwt he doch immer en Bescheed mit." Dar mi dat Misstrun bannig unbequem weer, säd ick Köster de Grund. "De Schuft," säd he, sonst wieder nix.
Nu bin ick Vadder Köster, wat Schoolpraxis anbelangt, sehr dankbar. He hett mi bannig fördert. He nehm mi mit op'n Spazeergang un frag denn: "Wat hewt Se morgen?" Dit und dat. Ja, dat möt Se so maken. So sett he mi denn de Gang uteenanner. "Nu setten Se sick to Hus hin un arbeiten schriftlich ut, un denn ünnerrichten Se darnah!" Dat gung, un ick kreeg Spaß an den Kram. To'n Dank help ick Köster in'n Gorn, op de grote Wurth, un besorg in Winter de Köh.
Anmerkung meiner Mutter: Lehrer Köster wurde Großvaters Schwiegervater.

IV. Strämel

Wi ick in't Amt keem

1874 stell ick mi in Eckernförde to de Opnahmeprüfung int Seminar. Dar weern so veel, dat von twee blots een opnahmen ward'n kunn. Jan Nissen, Mathematiklehrer, bröch mi um. Ick full dörch. Na, nächstes Johr wedder hin. Dar weern wi 48 Präparanden, un 30 kunn blots opnahm'n ward'n. Ick war opnahmen. In't erste Jahr hew ick bös arbeit, um liek vör to kamen. In't tweete Johr hew ick veel bummelt, wiel ick licht mitkamen kunn, un in't 3. Jahr greep ick de Sak noch mal wedder scharp an. Un nu mutt ick wull in de 4. Strämel vertelln, wi ick in't Amt keem.
"Vadder," säd een von mien groten Jungs mal to mi, "wi keemst Du darto, di um son lütte Schoolstell as Scholderup to bewarben? En eenklassige School mit 900 Mark Gehalt? Du harst doch bestimmt en veel beter Stell kreegen kunnt." "Dösbartel," säd ick, "ick hew mi doch garnich beworben, de Burn hewt mi doch halt." "Wat?" "Lat di dat vertelln, awer erst mutt ick de Piep anböten – nu hör to!"
Dat Dörp Scholderup liggt dar wunnerschön an'e Loiter Au in Südangeln. De Lüd harn en lütte eenklassige School mit sachtn 30 Kinner, awer keen Schoolmeister. Se harn en Autodidakt hatt, en düchtigen Mann, Wiese heet he, awer de weer nah Süderfahrenstedt trocken. Nu war de Stell utschrewen, awer keen will arbeiten. Siet 2 Johr ünnerricht dar en Mann, v. Pein heet he, interimistisch, de Scholderuper Görn, awer dat weer ok darnah! De Mann weer keen Schoolmeister, he weer Ökonom, Vörsteher vun't Armenhus west, har so bi de Kinner son beten ünnerricht. Dar v. Pein en guden Kerl weer, namentlich recht kirchlich, wull Paster Claudius in Tolk em fast anstelln. Dat wulln de Scholderuper awer nich, denn in'e School gung allens drünner un dröwer, un lehrn deen de Kinner garnicks as blots dummet Tüg. De Schoolvörsteher gung nah Probst Hansen in Schleswig un säd to den: "Herr Probst, wenn wi vör uns School en Seminaristen kriegen könnt, willt se de fast anstelln?" "Ja, dat mutt ick, wenn an de Mann sonst nix uttosetten is, awer dar melt sick ja keen." "Eenerlei, wenn wi en hew, kamt wi wedder."
Enes Dags spann de Kröger Johann Bock sien besten Wagen an, un herop to em klettern de beiden Schoolvörsteher Hans Jörn Schmidt - de is öwer 95 Johr olt warn - un Andrees Tönnsen. Se fahrn öwer Missunde nah Eckernförde um sick en nieden Schoolmeister to söken. Bi Adolf Schädlich op'n Damm stelln se ehr Fuhrwerk in. "Seggen Se mal," säd se to den Krogwirt, "Kenn Se nich en Seminaristen, de to Ostern afgeiht, de gern op't Land will?" "Ne, Seminaristen kenn ick garkeen. Hier bi mi kamt se nich. Dar möt Se nah Borby gahn nah Julius Dormann, de kennt se all!"
Na, de Scholderuper tüffeln öwer de Brügg nah Borby un kamt bi Julius an. Julius keek sick de Burn in ehr Dreeschechtenut sien lustigen Ogen ganz vergnögt an un säd: "Kinners, sett sick hier man en beten dal." As se achtern Glas Beer seeten, bed'n se den sülben Vers her: "Seggen Se mal, kennt Se vellicht en von den Seminaristen, de gern op't Land geiht?" "De Seminaristen, de kenn ick all, weern güstern erst hier to ehrn Monatskneip, dar hew ick se all duhn makt. Tja, awer to Land'n gaht se nich gern, de Burn gewt nix ut. Wi könnt de Reeg ja mal dörchgahn, de Ostern Examen makt. Arps will nah Altona, Drews kummt nich in Bedracht, Göttsch will nah Elmshorn, usw." "Ja," säden de Burn, "wi willt uns dat ja gern wat kosten laten, wenn wi en ordentlichen Schoolmeister kriegen kunn, denn wi sitt dar bös to." Julius schür sick sien dicken Kopp, de so glatt weer as en Billardkugel. Dat de he immer, wenn he öwer wat nahdenken deh. "Ick will jüm mal wat seggen, wenn jüm Arps kriegen künnt, dat weer en passlichen Mann vör jüm. De is bet 18 Johr bi'n Burn wen, weet op'n Land Bescheed, schall de Jungs in'e Seminarschool fix regeln könn. Jo, de möt Jüm hewn, de schall Jüm wull gefalln. Anners wüss ick keen, wahrraftig ne. Ob he sick awer all in Altona fastmakt hett, dat weet ick nich. Bewerben wull he sick, dat hett he noch vörige Woch to mi seggt." "Ja, Lüd," säd Hans Jörn, "denn lat uns mal nah'n Direkter gahn un uns nah Arps erkundigen." "Ne," säd Julius, "gaht nich nah'n Direkter, gaht lewer nah de Seminarlehrer Claußen, mit den könnt Jüm veel beter snacken, de snackt plattdütsch so liekto. Ewen öwer de Brügg, in'e Fru-Klara-Strat, dar wahnt he." De dree Angliter gung nah Claußen.
Wi sick dat nu so afspeel, leeg ick in't Hus op'n Sofa un wuss von nix wat af. Ick wull mi en guden Middagslap nehmen, denn de Sitzung bi Julius weer lang un swar ween. Sünndags, mittwochs un sonnabends hör mi dat Sofa, de anner 4 Dag leeg mien Stuwenkolleg Schmidt darop.
Ick weer so eben in't Afsegeln, dar war an de Dör kloppt. Ick sprung op un reep: "Herein!" Herin keem Seminarleiter Claußen sien öllste Söhn, de in'e 1. Klass von'e Seminarschool gung. Ick har em in Unnerricht – he is Pastor in Wilster ward'n! "Na, was sollst Du? Habe ich Dich herbestellt?" "Ich soll grüßen von meinem Vater, ob Sie nicht mal zu ihm kommen wollten." Mien erste Gedanke: "Wat hest du utfreten?" Ne, mien Folium weer rein. "Du weisst wohl nicht, was ich denn soll." "Da sind Bauern, die wollen Sie zum Lehrer haben." - "Schön, ich komme sofort." Ick mak mi nu also salonfähig. Bi Claußen funn ick nu de dree Burn. Se musterten mi un ick se.
Claußen stell se vör un säd denn to mi: "Die Herren möchten mit Ihnen unterhandeln, ob Sie gewillt sind, zu Ostern ihre Schule zu übernehmen." "Tja, wat is dat vör en School, un wat bringt de Stell in?" "Dat is en eenklassige School un bringt uter Wahnung, Gorn un frie Führung 900 Mark." "Dar mutt ick verzichten. Se ward'n so licht keen Seminaristen find'n, de darop ingeiht. Öwrigens wull ick nah Altona." "Tja," meen Hans Jörn, "de Stell bringt ok mehr in, de kann ünner Umständ'n 1100 bet 1200 Mark inbringen." "Wiso denn dat?" "Tja, dar besökt ut Tarstedt fremde Kinner de School, de gewt Fremdenschoolgeld. De Tarstedter könnt sick nich mit ehrn Schoolmeister verdrägen. Dar schickt de Lüd ehr Kinner nah Scholderup." "De Sak is mi doch to unseker. Eenmal weet ick nich, ob de Tarstedter mi ehr Kinner anvertrun willt, un 2. kann de Lehrer wegtrecken, un denn sitt ick dar mit mien 900 Mark." "Ne, ne, wegtrecken deiht he nich, de Tarstedter hewt em 1500 Mark baden, denn schull he sick nah en anner Stell umsehn, awer dar hett he seggt: Ne, dat gefallt mi hier, Kampf is mien Lewen." "So, so, awer denn kann he doch dotbliewen, dorgegen kann he sick nich wehrn." De Scholderuper leten de Köpp hangen, un Claußen grien sick en. "Tja," meen Andrees Tönnsen, "könnt Se nich mal nächsten Sündag röwer kamen, denn könnt Se sick de Stell mal ansehn, un wi kunnt de Sak bespreken un afsluten. Se schüllt nich to Schaden kamen!" Na, ick versprok, den nächsten Sündag Scholderup optosöken un mien Stubenkolleg Schmidt - später Rektor Schmidt, Altona - mittobringen, denn he weer ut de Gegend.
Ick legg mi wedder op't Sofa, kunn awer nich slapen. Wat'n Wunner! De 3 Burn bekeken sick Eckernföhr. As se mi nahher vertellt hewt, kemen se ok nah de Ratskeller. Hier warn se in de Schummerabendklub opnahmen, mussten düchtich wat utgewen, un fahren naher vergnögt un vull bet an'n Proppen nah Hus – blots de Fuhrmann har sick nich ganz so vull sagen, wiel he fahren schull.
Se keemen glücklich bi Missunde öwer de Treckfähr, blots Jehann Back sien Hot flog öwer Bord in'e Schlie. De swomm nah de Ostsee rut, un Jehann muss in Hoorn, soveel as he denn noch optowiesen har, nah Scholderup fahren. Vun düsse Reis hewt se später noch oft vertellt, besonners von de hübsch Sitzung in'e Schummerabendklub.
Den annern Dag keem ick nah Borby to Julius. Dar har ick en Friedisch Friedagsmiddags un jeden Abend een belegt Bodderbrot un een Schnitt Beer. Darvör weer ick an'e Kneipabend sien Oberkellner, verkoff Beermarken un föhr Book öwer de Seminaristen ehr Supschulden. Also, ick keem bi Julius an, topp mi en Schnitt Beer in, un Julius reep dörch de Luk: "En Bodderbrot för mien Oberkellner." He sett sick bi mi dal, seeg mi ganz plietsch an un säd: "Na, lütt Fritz, du schasst Dörpschoolmeister in Scholderup ward'n?" "Wat weetst du darvon, dat is noch lang nich utsungen. Ick will nah Altona." "Fritz, du Döskopp, du bist ja ossendumm. Wat wullt du in Altona? Dar sittst du mit 1200 Mark op de steenern Strat. Hest keen Wahnung un keen Führn. De mehrsten lopt ja wedder weg: Till Loft kommt hier nah Hochdörp, Ernst Brodersen is nah Schlichting versett. De keen Geld extra hett, löpt weg. Gah du man ruhig nah Angeln, de Burn ward vör di dohn, wat de könnt. Ick hew di so herut streken, se sind all ganz vernarrt in di. Du bist ja ok en guden Kerl, awer, - to dumm, to dumm!
Annern Sünndag gungen Schmidt un ick öwer Kosel, Missunde, Brodersby nah Scholderup. Jehann Bock, de Kröger, lett uns nah sien beste Stuw herin, dar sett he uns en brade Ent vör un en Buddel Wien. No, de Wien weer uns wat sur, de kreegen wi nich ut, awer de Ent war gründlich plünnert. Na denn Middag keem wi mit de Herrn bi Andreas Tönnsen, de dicht bi de School wahn, tosamen. Hier war nun so'n Art Kohhandel afslaten. "Sehn Se mal," säd Hans Jörn, "Scholderup is en kleen Gemeen, luter lütte Burstelln, un so könnt wi de 900 Mark vör uns School man swar opbringen. De Regierung gift uns jährlich 180 Mark as Toschuss. Wenn wi nu seggt, dat wi uns Lehrer 1050 Mark bewilligt, so seggt se in Schleswig, schön, denn brukt Jüm uns ok nich, un holt de 180 Mark binnen. Wat wi nu afmaken, dat mutt ganz ünner uns bliewen, darvon dörf nich snakt ward'n. Man weet nich, wi dat wedder nah Schleswig bröcht ward. Will'n Se uns dat erstmal verspreken?" "Ja, dat kann ick ruhig dohn, von mi schall nix herut kamen." "Schön, nu hewt wi uns dat so dacht, wi sekern Se 1050 Mark, solang as Se hier bi uns bliewen. Wat de fremden Kinner mehr bringt as 1050 Mark, is ehr, wat ünner 1050 bliwt, scheet wi to. Wat seggen Se darto?" Ick gew Schmidt en Wink un wi gungen herut.
"Na David, wat seggst darto?" "Mensch, dat muss du dohn, Du kannst narms dien Schulden beter los warn as hier." "Tja, do du dat. De Scholderuper kennt di nich un kennt mi nich, de is dat en dohn, wenn se man blots en Seminaristen kriegt." "Ja sühst du, mit mi liggt dat anners. Eenmal hew ick nich so veel Schulden as du, un tweetens kann ick bi mien Süster in Altona billig Kost un Logis hewen. Ne, ick gah nah Altona." Mi full Julius sien Snack wedder in: Fritz, du bist so dumm! Wi gungen wedder herin. Ick frag: "Wi is dat mit dat Ünnerkam hier?" "Daran hewt wi ok all dacht. Willt Se sick de School nich mal ansehn?" Ne, dat mugg ick nich. Warüm schull ick de Mann, de ick verdrängen de, unnödig belästigen." Na, dat schien se to freun.
"Andres, hal Jan Peter mal röwer." Jan Peter Petersen, Jan Peter Fiduri nennt, keem. "Jan Peter, willst du de nie Schoolmeister in Kost nehm'n?" "Jo, awer Voss wull em ja gern hewn." "Och, de is to düer, dar schall he nich hin." "Ja, he kann en Stuw mit Bett bi mi kriegen, un Führn hal ick röwer von'e School." "Ja, wat schall ick vör Kost un Logis gewen?" "300 Mark int Johr." "Korte oder lange Mark?" säd ick. Domals rek man de korte Mark to 10 Groschen, de lange to 12 Groschen. "Ne, korte." Na, ick gew de Burn, as dat nah jeden afslaten Handel Bruk weer, de Hand un säd, denn komm ick Ostern, wenn ick dat Examen bestahn hew un vun Schleswig de Ernennung krieg.
David Schmidt un ick maken uns op'n Weg nah Eckernföhr. Unnerwegs schütten wi uns Kleengeld tosam un besloten: "So, dat langt bit Eckernföhr." We keem ganz selig dar an un kropen bald in't Bett. Julius meen: "Fritz, dar hest du en klokes Stück dahn." Un he beheel Recht.
De Direktor reep mi eenigen Dags: "Kommen Sie doch nach der Stunde mal zu mir." "Na, Sie haben sich um Scholderup beworben?" "Nein, eigentlich nicht, Herr Direktor." Ick vertell em ganz kort, wi dat kamen weer. "Probst Hansen aus Schleswig erkundigt sich bei mir nach Ihnen. Ich kann Ihnen ja ein gutes Zeugnis ausstellen und ihm mitteilen, dass Sie die Abschlussprüfung voraussichtlich bestehen werden. Nun verlangt er aber von Ihnen eine schriftliche Zusicherung, dass Sie nach bestandener Prüfung die Stelle annehmen werden."
Aha, de Probst har mi in Verdacht, dat ick de Scholderuper vörn Burn holn har. Wi mi vertellt worden is, gungen de Schoolvörsteher to'n Probsten un sädn: "Herr Probst, nu hewt wi en Seminaristen vör uns School." "So, wer is dat denn?" "De Seminarist Arps in Eckernföhr." "Ja, weet Se wiss, dat de Mann ok kommt?" "Ja, dat hett he uns fast verspraken." "Schön, ick war de Sak wieder verfolgen."
Von Schleswig keem de Ernennung. Nu harn de Scholderuper en grote Dummheit makt. Se harn de Paster Claudius in Tolk, den Ortsschoolinspekter, owergahn. Se wulln em dar nich mank hewen, wiel he sien Mann an de School, de dar weer, fast anstelln wull. Nu nehm he de Scholderuper dat krumm, dat en jungen Menschen en öllern Mann verdrängen de. Sien Groll öwerdrog he op mi, un ick har lang wat to wehren, bet ick dat wedder in'e Reeg kreeg.
De Scholderuper schrewen mi so eben vört Examen, dat se en Lehrerwohnung an en jungen Arbeiter vör 46 Mark jährlich vermieten kunn. De Miete full mi to, ob ick inverstahn weer. Ok weern se erbötig, mi mit'n Wagen to holn, un wenn't nödig weer, en Vörschuss to gewen. Ok dat weer angenehm.
So reis ick schuldenfrie ut Eckernföhr, awer en Schuldenlast von 2250 Mark in Lunden blew bestahn. Ja, wer sick mit'n Hund to Bett leggt, steiht mit Flöhn wedder op. As ick mi bi den Schoolinspekter Claudius in Tolk vörstellen de, weer de Empfang "sehr kalt". He drück mi en Stundenplan un en Lehrplan in'e Hand. Dat seeg op't Papier bannig eenfach ut, weer vör mi awer leider nich to bruken. Bi de Instellung in't Amt weer de School proppenfull von Lüd. Ick har mi ordentlich vorbereit, keem ok fein torecht, awer de Görn weer wied torügg. Vörsichtigerwies har ick mien Lehrprowen vör'n Middelstuw tosneden, so gung dat.
Nu har ick also denn ohn Help von Vadder un Mudder dat Ziel, dat ick mi as lütten Burknecht in mien Unschuld sett har, erreicht, un as ole Mann frag ick mi noch manchmal: Wa konnt angahn?
As ick all'n Jahr in Scholderup west weer, vertelln mi de Burn, dat se to de Taarstedter seggt harn, de nie Schoolmeister wull de fremden Kinner nich anners unnerrichten, as vör 20 Mark in't Johr. "Düwel noch mal, dat is veel Geld," har Lass seggt, "ick hew 4 Kinner dar, dat makt 80 Mark! Ja, denn help mi dat nich, wat mött, dat mött!" De schlauen Burn in Scholderup harn so dacht: Geiht dat gut mit de nien Lehrer, so bliewt he veel länger, wenn he gud verdeent, un bliewt von den Toschuss verschont. Dat gung gud. De fremden Kinner steegen op 22 Mark. Dat weer also en Nebeninnahm von 440 Mark (+900 Mark = 1340 Mark), darto 46 Mark Miete vört Schoolhus (= 1386 Mark). Vör Kost un Logis betahl ick 300 Mark. So bliewen mi 1086 Mark.
Ok ut Twedt, - wo Lehrer Bruhn anstellt weer as 1. Lehrer von en 2 kl. School, wenig öller as ick, - keem de Lüd, de mi ehr Kinner anvertrun wull'n. Ick lehn af, dar ick mit Bruhn befründt weer. Gegen Lehrer Bönk ut Taarstedt bruk ick keen Rücksicht nehm, denn de har mi seggt: "Nehmen Sie soviel Kinder wie Sie bekommen können, denn brauch ich sie nicht zu unterrichten." En Bur ut Taarstedt säd to mi, as ick aflehn de: "Se kriegen mien beiden Kinner doch." He brok de beiden "so pro forma" bi sien Swager Chr. Petersen in Scholderup ünner, dar muss ick se nehmen. Awer sien Schoolgeld hett he liekwies tru betahlt. As ick de Kinner ma erst har, fahr he se morgens röwer un abends gungen se nah Hus.
Eenmal würd mi en Utspruch von den Paster steken. He har säd: "Ick mutt wull mal dahl na de Universität Scholderup, dat Arps mi de School nich to vull makt." He hett mi awer nix seggt. He seeg wohl in, de Sak har Schick. Den Bewies sünd sien Tügnisse, de he mi utstellt, wenn ick mi mal bewarben wull.
Nah twee Johr mak ick dat tweete Examen un denn dach ick so bi mi: Nu kannst du ok gern en Fru nehm'n, un ick reken mi dat schon so vör. Du lewst eegentlich billiger mit'n Fru as alleen, du geihst denn nich so veel to Krog, dien Wäsche ward in'e Reeg holn, un denn de Naturalleverungen: 5 Tonnen (es sind wohl Zentner gemeint) Roggen, 1 Pund Bodder von jede Koh, en Kann Melk jeden Dag frie Hus, un alles billig anrekent. Denn de Gorn, wo ick Kantüffeln un Suppenkrut buen kunn, har ick ok noch. Also denn los!
Vadder Köster meen: "Wat sieht dat denn mit dien Seminarschulden ut?" "O," säd ick vergnögt, "de hew ick dalkratzt bet op 1050 Mark." Ick har ja allerlei anschaffen musst, anners weert mehr ween. Na, he makt nich son vergnögt Gesicht as ick, leet awer de Sak erh'n Loop.

Schlusswort von Hermann Arps

Hier brechen Vaters Aufzeichnungen ab. 1885 kam er als 1. Lehrer an die 2 kl. Schule in Ekenis und hier blieb er bis zu seiner Pensionierung am 1. Okt. 1920.

Allerlei lütten Kram

1. Anleihe

"Watt, du hest keen Geld? Lehn di doch wat. Dat is hüttigendags keen Schann. Allens makt Anleihe oder köfft op Kredit, dat scheneert garnich, Jan Peter." So hör ick in Vörbigahn en Bur to'n annern seggen. Dorbi full mi en ole Geschichte in, de vör mehr as föftig Johr passert is. Lat Ju vertelln:
Dat weer en herrliche Sonnendag. De lütten Vagels weern rein ut de Tüt. Dat fleut un sung un jubileer, dat man de grötste Lust har, mit intostimmen. Un twischen de Knicks un de Blöm krop allerlei lüttes Getier herum. Ne, wat en Lewen un wat en Lust!
Twee Schostergesellen, keen Stromers, keen Schnapsbröder, ne, richtige Handwerksburschen mit gudgespickten Ranzen op'n Buckel, hörn un sehn nicks von all de Pracht un dat lustige Lewen um ehr herum. Se keken ganz versorgt in den schönen Dag herin. Keen Wunner! Se harn keen Arbeit un keen Geld.
Se gingen en Richtweg öwer de Koppeln nah de Kark to, de hoch un still vör sick alleen leg. Unner de Karkhofsmur smeten se ehr Ranzen af un leggten sick still un verdreetlich in't week Gras.
Do säd de Een: "Mensch, Hannes, lat uns blots maken, dat wi ut dien fettes Angeln herut kamt. Du hest soveel Hopphei von dien schöne Heimat makt, awer - ick mark all, hier könnt wi glatt verhungern un uns denn op de anner Sied von Muer begrawen laten. Hier is nicks to arwen, hier finnen wi keen Arbeit. Kinner un junge Lüd lopt hier barfoot un de annern stapt in Holtschoh herum, höchstens sünndags drägt se Stäweln. De brukt hier keen Schoster. Wi möt uns herutfechten, dat hölpt nicks, dat wi nah Preets kamt, dor find't wi Arbeit genog."
"Ja, Jörn, du hest Recht, wi möt hier herut, awer - fechten doh ick nich." "Tja, wat wull du denn? Verhungern?" "Ick verkop mien besten Antog, sett mi op'e Bahn un fahr nah Preets. Wenn mi de Fabrikarbeit dor ok nich nah de Mütz is – wi hewt doch unser Brot..." "Ick hew ok all daran dacht, Hannes, wat von unsern Kram to Geld to maken, awer dor is ok wat bi. Wi möt ja wiet ünnern Pries losschlagn. Weer dat nich beter, wenn wi uns Kram in'n Pand gewen? Vellicht schütt uns eener dat Reisgeld vör, wenn du dörchut nich fechten wullt." "Ja, Jörn, lat uns dat versöken."
"Bumm, bumm!" fung de Klocken an to lüden. "Na, wat hett dat to bedüden?" "Dar schall wull eener beerdigt wardn. Wenn de Liekentog in Sicht is, ward de Klocken lüd't."
Von de anner Sied keem en lange Liekentog, en ganze Reeg Wagen achter de Liekenwag her un vele Lüd tofoot gewen de Dote dat letzte Geleit dorhin, wovon keener torügg kommt. De beiden Schostergesellen luerten so eben ower de Muer un sahn, dat alle Lüd in de Kark ging'n.
"Na," säd Hannes, "dor freun de Paster un de Küster sick." "Woso freun de Paster un de Küster sick?" "Tja, wegen dat Opfer, je mehr Lüd, je mehr Geld." "Dat musst du mi neger verklorn, wi dat dormit is." säd Jörn.
"Siehst du, de Sarg ward in'e Kark vör de Altar dahlsett, un de Küster steiht in sien Stohl un stimmt en Gesang an. Nah de Gesang hölt de Paster sien Kirkenpredigt. Dann kommt de Schlussgesang. Dann steiht de Liekengefolg op, un nu gaht de Männer um de Altar herum un leggt mit de en Hand Geld op'n Altar un mit de anner Hand Geld in dat Becken von de Küsterstohl. Wat op de Altar fallt hört de Priester un wat in dat Becken fallt, is de Küster sien. Is dat Opfern to Enn, ward de Sarg nah dat Grab dragen, un hier singt de Küster: "Begrabt den Leib in seiner Gruft" un de Paster redt noch kort un segnet de Liek in. Wenn Paster un Küster sick von de neegsten Angehörigen verafschiedet hewen, gaht de nah de Kark un haln ehr Geld, ehr Opfer. Dat is en Deel von ehr Gehalt!"
"Dat is ja'n putzige Mod." säd Jörn. "Menschenskind Hannes, dar fallt mi wat in. Dat Geld kunn wi schön bruken. Schull'n wi dat nich haln könn'n?" "Bist verrückt? Stehlen? Kirchenraub? Ne, du, dat meenst du ja gornich so, bist son oln truen Bursch!" "Na, man nich so hitzig! Süh, ick wull dat ja blots lehnen. Nah eenige Wochen, wenn wi erst Arbeit hewen, schicken wi ehr dat Geld wedder to. Wi halt uns dat, sett uns op'n Bahn un fahrt na Preets. Mi knurrt de Mag ganz verflucht un föftein Penn hew ick man mehr - un du?" "O, ick hew noch fiefuntwindig Penn." "Na, sühst du, wenn wi nich fechten willt un uns schöne Tüg nich versetten, wat willt wi denn? Verhungern un begrawen laten as de dor. Un denn in disse schöne Fröhjahrstied? Wi könnt ja so bequem dat Geld lehnen. Wenn wi hier von de Achtersied nah de Kark gaht, süht uns keen Mensch."
"Willst du mi verspreken, dat wi dat Geld sobald as möglich dörch de Post torügg schicken? Paster un Küster sind mi de Namen nah bekannt." "Natürlich, sobald as möglich, blots en Anleihe maken, Hannes, ganz säker." "Schön, denn mienetwegen los!"
Paster un Küster kunnen sick gud lieden un verdrägen, awer de olen niederen Küstergeschäfte, as Betklock slagen, Kark reinigen, Lüften, Nummern ansteken, Karkhof in Ordnung holn usw. bröchten doch oft Verdretlichkeiten twischen de beiden, de de Paster gewöhnlich hoheitsvoll en Enn makt mit de Wör: "Im Inventarium steht geschrieben..." Vör de Schrift har de Küster Respekt, he trock sick denn mit'n verdreetlich Gesicht torügg.
Eenmal weer en Uhl von'e Karkenböhm nah de Kark dahlkam, har sick ja wull bi Nacht de Kark mal besehn möcht un har op de Altardeck sien Visitenkort afleggt. Sünndags war de Paster to sien Schrecken de Uhl sien Teken gewahr. Nah de Gottesdeenst reep he de Küster herbi un säd in herrischem Ton: "Das haben Sie wegzuschaffen. Die Decke wird gewaschen, geglättet und säuberlich wieder hingelegt." "Erlauben Sie, Herr Pastor, das gehört nicht zu meinen Funktionen." "Was?" Un nu kreegen de beiden sick in'e Kark dat strieden. Un dar de Paster ditmal nich anführen kunn: "Im Inventarium steht geschrieben, wenn eine Eule usw.", so kreeg de Küster dat Owerwater. "Herr Pastor," säd he ganz forsch, he dach an dat Opfern, "im Inventarium steht geschrieben, was auf den Altar fällt, gehört dem Pastor." Darmit weer de Sak erledigt. De Paster kehr sick swubbs um un gung weg. An den nächsten Dag leeg en saubere Deck op den Altar. Ja, ja, Respekt vör de Schrift!
Um nich wiedlöfig to ward'n, vertell ick noch rasch, wi de beiden Karkherren von't Grab ganz eenträchtig nah de Kark gungen, wo de beiden Schostergesellen eben ehr Anleihe afhoben harn. De verdutzten Gesichter to beschriewen, de Paster un Küster makten, as se reinen Disch funn'n, mutt ick annern öwerlaten, ick kann dat nich. "Das ist ja infam," säd de Paster, "das ist Kirchenraub, darauf steht Zuchthaus." "Ja, wollen Sie die Sache denn zur Anzeige bringen? Wer weiss, was wir für Scherereien davon haben. Und ob wir das Geld oder einen Teil davon wieder erhalten, ist mehr als fraglich. Wenn wir die Sache an die große Glocke hängen, haben unsere Bauern einen prächtigen Gesprächsstoff, der ihnen viel Spaß machen wird. Sie wissen ja, Herr Pastor, wie wenig opferfreudig die Bauern sind." -"Sie haben Recht! Wir wollen weder zuhause noch sonst irgendwo von dem Raub erzählen. Für später müssen wir uns anders einrichten, um vor Wiederholung sicher zu sein."
"Jörn, tell mal nah, wat hest du as Paster innahm'n?" "Genau 27,30 Mark." "Ick hew as Küster kregen 18,20 Mark. Ja, ja, dat is so, as hier to Land'n seggt ward: Wenn dat vör de Preester regnet, denn dröppelt dat vör de Küster. Dat willt wi nu so rasch as möglich, du an de Paster, ick an de Küster torügg schicken."
De Paster kreeg en Postanwiesung öwer 27,30 Mark. Op de Abschnitt stunn: Das entliehene Opfer mit bestem Dank zurück, Jörn. S. De Küster sien Anwiesung har de Vermerk: Beifolgende Anleihe mit bestem Dank zurück, Hannes J.
De Küster renn mit sien Abschnitt nah dat Pastorat. De Paster keem em all tomöt. "Na," reepen se beide, "was sagen Sie dazu?" De Küster säd: "Ick freu mi mehr, dat de beiden Lüd ehrlich west sind, as öwer dat Opfer von 18,20 Mark." "Ganz richtig, wir wollen auch ferner nicht davon reden."
Na, de Küster hett dat doch nich ganz versweegen, he hett mi dat vertellt. Un ick segg dat ok nich wieder, Gott bewahr mien Mund, blots dat ick dat dalschriew.

2. Lat di vertelln

"Wenn dat Wedder morgen so schön is as hüt, fahr ick nah Flensburg, mal sehn, wat de Kinner makt." "Dat schusst man dohn, Vadder, dat ole Schriewen bliwt nah, un denn kriegt man ok blots dat halwe to weten. Ick will di de lütte Reistasch packen. Ick hew noch so allerlei opspart vör de Gören. Nimmst du ok en Flasch Melk mit? De Melk is dor ja knapp un dür." "Ja, pack man in."
Na, morgens fröh stunn ick op'n Bahnhof, en Viertelstunn to fröh – as gewöhnlich, war min Fru seggen. Dar keem dar en ole Mann op mi to un gröt ganz vergnögt. Wer weer dat? Uns fröher Postbod in vele Jahren. He lew in Ruhestand, as ick do. He har sien Hus gut verköfft un togliks en Wohnung in Flensborg intuscht. "Wat willt se denn op af, Herr A.?" säd he to mi. "Ick will nah Flensborg." "O, dar könnt wi ja gud tosam fahrn, awer ik fahr veerte Klass." "Dat do ick ok. In düsse Tied mut man sparen, wat man kann." "Na, dat passt sick ja schön, dar könnt wi uns allerlei vertelln, denn ward de Tied nich so lank."
Wenn ick mal mit de Bahn fahr, bin ick en ganz stille Mann, bekiek mi de Menschen, wie se sick hewen, un hör to, wat dar snackt ward. Annere Lüd hewt dat anners. Se meent, wenn se sick nich ordentlich utquatschen könnt, hewt se garkeen Gud von de ganze Reis. So gung dat min Posbod ok. He fung an to vertelln, ganz bet Flensborg hin, un denn meen he, as wi in Flensborg utsteegen: "Wi hewt uns doch ganz schön ünnerholn, mi is de Tied garnich lang word'n." "Ja," säd ick, "Gut Gespräch kürzt den Weg." Darmit gungen wi uteenanner.
Ick hew een tämlich behöllern Kopp, un von dat, wat de Postbod mi all en gude Stunn lank vertellt hett, will ick ein Stück rutgriepen, un hier wieder vertellen. Ick lad de Posbod nu sülm snacken:
"All wat nicks kost't, dat kannst du gern mitmaken," plegg mien Mudder to seggen, un mien Mudder weer an ole erfahrene Fru. "Dat kommt in't Lewen nich darop an, dat man veel innimmt, mien Söhn, du schast blots achtgewen, dat du so wenig as möglich utgewen deihst." Na, wiel min Mudder dat säd, hew ick dat ok dahn, un mi is dat ok gud bekam. Blots eenmal bin ick gründlich darbi rinnfulln.
As wi uns in'e Stadt en beten inlewt harn, inspizeer ick mal de Stadt un de Umgegend. Tied genog har ick ja. Eenes Abends mak ick mien Angelgeschirr torecht un säd to mien Fru: "Anna, dat Flesch is hier doch schändlich düer, ok vör de Fisch fordert se Priese, de öwerdrewen hoch sünd. Weetst wat? Ick will hin to angeln, dat giwt billiges Fleesch. All wat nicks kost, kann man gern mitmaken!"
De annern Dag nehm ick mien Angelgeschirr un gung ut de Stadt herut. Eben buten de Stadt weern twee grote Waterlöcker, har ick sehn, dar müssten Fisch sien. Dat kunn nich fehlen. Ick gung ant Öwer herum un söch mi en Platz tom Sitten. Süh! Dar steiht ja'n Pahl! Ick sett mi in't Gras mit de Rügg an'n Pahl. Prächtig! Bequemlichkeit is keen Fuhlheit un dat halwe Lewen. Ick smeet mien Angel ut un dat duer gornich lang, wupp! har ick ein groten Slie ut'n Diek an't Öwer smeten. All wat nicks kost usw., wull ick grad seggen, dar reep dar en Kerl achter mi: "He, wat makt Se hier?" "Ick, ick fang mi en Mahltied Fisch!" "Seggen Se mal, könnt Se lesen?" "Ja, Gott sei Dank," säd ick, "ick bin bi Klas Kühl to School wesen, dar kunn ick soveel lehrn as ick wull. Lesen kann ick, awer, wat meent Se darmit?" "Wenn Se lesen könnt, denn kamen Se mal nah düsse Sied von de Pahl. Wat steiht dar?" Ick les: "Wer beim unberechtigten Fischen dieser Karpfenteiche ertappt wird, wird mit einer Brüche von 10 Thalern bestraft. Die Polizeibehörde." Ick kratz mi achter de Ohrn un säd: "Ih, dat is lustig! Dar mutt ick man gau mien schöne Slie wedder to Water smieten un maken, dat ick wegkam. Velen Dank, dat Se mi opmerksam makt hewen!" "Holt stopp!" säd he, "so geiht dat hier nich. Kamen Se man mit nah de Polizei un berappen erst, nahsten könnt Se gahn, wohin Se willt." He wies mi sien Schild, un ick muss mit. Mien Slie un mien Angeltüg warn konfisziert un ick muss 10 Dahler betahlen. Von Rechts wegen! Tom Glück har ick noch soveel Geld bi mi, dat ick glieks betahlen kunn. Dat Angeln hew ick opgewen. Ick koop mien Fisch. Ja, ja, man mudd allerlei lehrn, wenn man so von Dörpen to Stadt treckt, dat kann ich Se seggen."

3. To Mallör

"Mudder," säd de Schoster Blunk to sien Olsch, "krieg mi de Honnipott torecht; ick will to Dörp. Jan Bockhold brennt hüt sien Immen af; ick krieg wedder dörtig Pund Honni bi em. Binn en Stück nie Band in de Pott, dat ick nich to Mallör kam, nahsten is dat to spät."
"Gott, Vadder, wat wullt du denn mit so veel Honni? Dat is doch blots son Slickerie. Dar kannst du 18 Mark vör utgewen? Wat könnt wi dar all vör köpen!" "Mudder, mak mi keen Verdruss. Süh 'nmal, ick sitt de ganze Woch Dag för Dag op'n Buck un flick an de oln Schosaln 'rum. Ick kann nich buten vör de Dör, blots Fastelabend to Hedweekspeln, dat is all. Man will sick doch ok 'nmal 'n beten to gud dohn, mal wat reines in'n Liew hewen. Waför is man denn en Mensch. Mit dörtig Pund kann ick just rumkam'n, bet de nie Honni kömmt." "Odeer ok nich," gnurr de Olsch. "Du magst ja keen Honni, schad, denn gönn mi dat doch. Ick mag't un ick kann't verdrägen un mi bekommt dat ok," säd de Schoster un slog op sien Buk, de awer nich veel to bedüden har.
Na, de Schosterfru säd nicks mehr, wusch de Pott rein, bunn en nie Band dörch de Ohrn un stell em mit suersöt Gesicht vör ehr Mann hin. "Denn hal di man dien sötes Foder, ick hew all noch, wenn ick't blots rüken do." "Dat is doch merkwürdig mit di, all wat gud smeckt, dat magst du nich, un Honni is so gesund," säd de Schoster un fahr in de Stäweln.
Blunk kreeg sien Honni vör 55 Pf. dat Pund, dat weer billig, denn de Honni weer rieklich. Ganz vergnögt leep he nah Hus. Awer dat Unglück slöppt nich. Ünnerwegens muss de Schoster prusten, keem in't Stültern un slog mit sien Honnipott an'n Prellsteen. De Pott weer entwei, de Honni ström to Eer. Keen Hus weer in'e Neegt, he wahn buten Dörp. Gott, wat jammer dat ol Worm um sien schön billigen Honni - nich to beschriewen! - de vör sien Ogen ut de Pott ström. In sien Not keem de Schoster op en glücklichen Infall. Rasch har he en Stäwel vun de Fot. He lett em vull Honni lopen. Nu ok de anner! So, beide Stäweln weern baben vull. Dat meiste har he vun sien Honni rett't. Nu smeet he de Pottschorten an de verflickste Prellsteen, de ok grad an unrechten Platz stahn muss, hung an jede Zeigefinger en Stäwel – stripp un schunkel so in'e Strümp no Hus.
Sien Fru slog de Hänn öwern Kopp tosam un säd: "Blunk, büst du unklok?" "Ne, wa meenst du dat? Meenst du, ick lop ut Vergnögen in Strümpsocken in'n Dreck rum? Hal mi en Pott un dröge Strümp, nahher vertell ick di, warum ick so'n Optog to Hus kam."
Vör Mallör kann keen Mensch, un to Mallör kommt de Mensch!

4. Hans Wrede

As ick de Bur Hans Wrede tom erstn Mal seeg, mugg ick em garnich lieden, naher hew ick groten Gefall'n an em funn.
Ick keem mit'n lütten Handkoffer von'e Bahn un wull mien erste Schoolstell antreden. Dar drop ick ünnerwegens en Mann, de beter de Weg ut. Ick säd: "Gud'n Dag ok, Gott help!" "Dank ok," gnurr he un let sick garnich stören, schüffel immer drötig Grus in'e Löcker. "Seggen Se mal, mien lewe Mann, wa lang mutt ick nah Wippendörp gahn?" "Hm, dat weet ick nich, gah man." Na, denk ick, wenn de Lüd all so unfründlich sünd as diese ole Gnurrbüddel, denn kam ick in en nette Gesellschaft herin. Dar ward ick mi wull bald op'e Socken maken un mi nah en anner Schoolstell umsehn. Ick weer en lütte End gahn, do reep de Mann: "He, wenn Se so bibliwt to gahn, sind Se in 15 Minuten in Wippendörp."
De Lüd in Wippendörp säd von Hans Wrede, he weer en Growbäcker, en Broder Liekto. Dat weer wahr. Awer ünner sien ruge Butensied versteek he sien gudes Hart. He hett mennigeenen ut de Schiet reten, de sonst in'n Schlamm ünnergahn weer. In sien Wirtschaft gung allens as 'n Uhrwark, in Hus, Stall un Feld. Keen Hasten un Jagen, awer fliedich un ordentlich war allens bedrewen. He har de besten Lüd, hel se gud un sorg vör ehr Fortkamen, awer so, dat dat jo keen Opsehn mak. Keem se denn, sick to bedanke, so säd he barsch: "Hm, gah man!" Awer fliedich, nüchtern un akkurat mussten de Lüd sien, sonst weer de Fründschaft ut. Har he en Knecht, de ful oder nich toverlässig weer, so reep he em herin: "Komm, mien Jung, versök annerswo dien Glück, wi passt nich tosam. Hier hest du dien Lohn. Hm, gah man!"
Eenmal keem de Slachter ut Dörp to em un säd: "Wrede, ick kann billig en fett Koh kopen, schall awer glieks betahln. Dat kann ick nich. Könnt Se mi dat Geld lehnen? Ick betahl dat torügg, wenn ick dat Fleesch verköfft hew." "Hm, oder ok nich. Ne, Slachter, von mi kriegst du keen Geld. Wenn du dien ol Supen nahlaten willst, kannst du soveel Geld bi mi lehnen, as du brukst. Awer so! - Ne! Du bist en düchtigen Kerl, war ok en ordentlichen Kerl. Dat is ja en Schann, dat du nich vörwarts kommst, blots wiel du nich willst. Wat süht dien Hus ut! Allens verfallt. Fru un Kinner hewt nicks in'n Liew un op'n Liew. Warum? De Mann is immer dick un duhn. Hm, gah man!"
Na, de Slachter renn herut, bös in'e Fahrt, awer je neger he sien Hus keem, je ruhiger war he. De ole Isegrim, mi dat so liek vör de Kopp to seggen! Awer – Recht hett he. Töw du, ick will di wiesen, dat ick ok en ordentlichen Kerl bin. De Slachter kreeg de Koh richtig losmakt, ohne glieks to betahlen, verköff dat Fleesch un bröcht allens, wat he innahm har, mit nah Hus. So gung dat wieder. Aller Lüd wunnern sick, dat de Slachter ganz anners word'n weer. De Bur Wrede gung he immer in groten Bagen ut'n Wegen.
Eenes Dags keem Wrede an sien Hus vörbi un säd to em: "Hm, hör mal Slachter, ick hew en fette Quie stahn. Slachters ut de Stadt weern bi mi, se to kopen. Ick hew seggt, du schusst se hewen, willst du? Du kannst se erst so mitnehmen." De Slachter köfft de Quie. Später keem Wrede bi de Slachter vörfahren, reep em herut un säd: "Hest Tied? Stieg op!" De Slachter föhr mit. Bin'n Koppel buten Dörp hel he still. "Hm, Slachter, diese Koppel is billig to köpen, wiel de Mann ut anner Dörp de Koppel to'n Last is. Ick weet von fröher, de Koppel gräst gud. De musst du hewen. Wenn du mal en Stück Veh billig kopen kannst un dat nich glieks brukst, kannst du dat hier herin jagen. Nich so von de Hand in'e Mund lewen. Wat dünkt di?" "Ja, Wrede," so säd de Slachter un kratz sick achter de Ohrn, "dat is ja all recht gud, wünscht hew ick mi all lang son Stück Land. Dat is ja to veel wert vör mi, awer – dat Geld! Willt Se bi de Sparkass Börg sien?" "Bist verrückt, Leihkass! Börg sien! Dat Geld kriegst von mi. Zinsen brukst nich to gewen, awer jedes Vierteljohr drigst du af, wat du kannst. Nu gah hin un kop. Awer en Bedingung is dorbi -" "Ne, ick sup nich mehr," ünnerbrok em de Slachter. "Dummen Snack, dat weet ick, meenst du, ick weer sonst hier? Ne, ick wull di man wahrschuen, Du schasst dien Mul darvon holn, dat ick di Geld vörschaten hew, versteihst mi? Ick mag nich hewen, dat se dar in'e Dörp von schludert. Dat geiht keenen wat an as uns beiden." De Slachter keem mit Wrede sien Help gud vörwards un is nu gud in'e Wehr.
Sonne Stückschen kunn ick noch vele von de Ole Wrede vertelln, de darvon Tüchnis gewen, wi Hans Wrede, de ole grantige, kort angebundene Mann, en gudes Hart full Menschenfründlichkeit mit sick herum drog. Blots en schöne Stück von em lat mi vertelln, denn ward jüm ok seggen: Wat'n prächtigen Kerl! Harn wi in uns lewe Heimat man recht veel von dat Slag!
"Mudder, hest wat markt? Will Willem to de Burnball?" "Ne, Vadder, ick glöw nich. Liese Mähl weer eben hier un säd, Willem har seggt, he will nich hin. Dar weer de Tied nich nah to hingahn un hopheidin." "Hm, ganz vernünftig von Willem. He is keen Tapps! Du kannst in jede ol Zeitung rinkieken: Nicks as Kino, Tanzkränzchen, Theater, Ball un wat noch all - un denn in diese Tied, wo de Not uns op de Nögeln brennt. Dar kann ja'n Hund öwer weenen. Hm, ja, is'n ol'n guden Bengel!" "Liese Mähl säd son'n beten verächtlich un spitz, dat har wull'n annern Grund, dat Willem nich to de Ball wull, dar achter steek gewiss uns Deenstdern, Anna Lüthje. Hest du wat markt, Vadder?" "Och wat, Fruenssnack! Öwrigens weer Anna Lüthje mi as Swiegerdochter lewer as Liese Mähl. De mag nicks dohn, geiht all morgens opgedonnert rum un pisackt Öllern und Deensten nah Noten. Ne, Mudder, blots nich! Wi möt awer doch en Og op Willem un de Dern hewen. Ick bin keen Fründ von so'n Friegerie in'n Hus!"
Abends in'e Dämmerung schow de Ol sick liesen nah de Kohstall. Richtig, dar stunn de beiden dicht tosam. "Willem, warum bist du eegentlich nich to Burnball?" "Wat schall ick dar ohne di? Deenstderns dörft dar ja nich kamen. Dat weetst du ja. Un denn hol ick dat nich vör passlich, nu en Fier nah de anner aftoholn, wo uns dütsche Volk so in'e Dreck sitt." Willem fat Anna un küss ehr. "Weetst du wat, Anna, ick will bi en passliche Gelegenheit Vadder un Mudder fragen, ob wi uns nich heiraten dörft. Wat seggst du darto? Diet heemliche Rümslieken kann ick nich länger utholn." "Willem, wenn dat man gud geiht! Ick hew doch rein garnicks." "Och, lütte Dern, snack doch nich. Du bist gesund, kannst un magst arbeiten, bist du nich riek genog?"
"He, wat geiht hier vör sick? Dat is 'ne schöne Wirtschaft!" brüll de Ol dartwischen. "Jung, gah hin un hol de Fahlenstut in un vertrödel hier nich de Tied, und," säd he to Anna, "du geihst rin un packst dien Kram. Ick will di nah dien Mudder bringen." Na, de jungen Lüd stowen uteenanner. Wederred gew dat nich, dat wussen se. De Ol spann en Perd vör de Wagen, reep sien Knecht, de hölp em Kommod un Koffer upladen, un denn steegen Wrede un Anna ok herup. Keen Wurd war snackt. Anna ehr Mudder slog de Hänn öwern Kopp tosam: "Gott in hogen Himmel, wat heet dat? Wat bedüt dat?" "Hm, Mudder Lüthje, war se man nich bang. Ick bring Anna, de will bet November tohus bliwen. Dat löpt sick all torecht." Darmit fahr de Ol af.
"Willem, hest du ehrliche Absichten op uns Deenstdern?" "Ja, Vadder, ick möcht se heiraten." "Blots vör Tiedverdriew de Dern de Kopp to verdreihn, darvör is se mi ok to gud. Mudder, wat dünkt di? Schall Willem hingahn un Mudder Lüthje um ehr Dochter beden?" "Ja, mienetwegen, Vadder, wenn du inverstahn bist. Wi ward en gude Schwiegerdochter an ehr kriegen un Willem en gude Fru. Se is düchtig un ordentlich - un smuck is se ok." "Hm, Jung, denn fahr hin un bring se beide mit hierher. Wi willt en beten Verlobung fiern. Dat is togliek en lütten Ersatz vör de Ball, de du hüt abend verpasst." Willem weer in korte Tied in Wichs un in noch korter Tied hel he sien Anna warm in'e Arm…
"Ja," säd Hans Wrede abends bi'n Glas Wien to sien fröhere Deenstdern, "mien Dochter, dat kommt in Lewen nich darop an, wat en Mensch hett, wat so buten um un an em bummelt, ne, wat he kann un wi he gesonnen is, dat makt den Menschen. Plichtgeföhl un Menschenlew, de hölt vör Ju Lewen fast, dann kann't Ju mit Gottes Hölp nich fehlen.

5. En Kohhandel

"Hew'n Se wat to handeln, Fru Larsen?" "Ja, ick hew'n. Ick mutt notwendig Geld maken. En feine Koh will ick Se seggen, de beste Koh op'n Stall. Willt Se se sehn? Sehn kost't ja nicks."
Na, de Vehhändler Kröger steeg von Wagen, gung nah de Stall un beseeg de Koh, det ut de Reeg rutnahm'n weer un vör sick allen in'e Eck stunn. "Wat seggen Se von de Koh, Kröger? Fein, wat?" "O, ja, de Koh is nich slecht. Se kunn nah mien Geschmack 'n beten gröter sien, 'n beten mehr in't Gewicht falln, ok de Melkteken wiest nich mehr veel her. Öwrigens, wat schall de Koh kosten?" frog de Vehhändler so recht lurig. "Dat will ick Se seggen, Kröger, 100 Dahler, keen Groschen billiger." "So, na denn man adjüs. Denn laten Se sick de 100 Dahler man gewen, von mi kriegen Se de nich." "Ja, wat willt Se denn utgewen?" "Dat het keen Zweck, dat ick beden do, 80 Dahler gew ick ut, wenn ick de Koh darvör kriegen kann, mehr nich, keen Groschen mehr!" Darmit fahr de Vehhändler af.
"Na, Nawersch, hest du wat handelt?" frog Fru Larsen ehr Nawer, de Höker Möller. "Och, dat gung man wat klöterig. Sieh di de Koh mal an, wat kann de kosten?" "Hm, wenn ick en nödig har, war ick di glieks 100 Dahler gewen, wenn't kneep, noch'n beten mehr." "Sühst du, dat hew ick ok verlangt. Böt Kröger, de Kerl, mi slankweg 80 Dahler, keen Groschen mehr." "Nimm di vör em in Acht, dat is en Ilk. Wo he jemand öwert Ohr hauen kann, deiht he't. Öwrigens warum willst du de schöne Koh verkopen? Dat is doch schad vör dien ganze Vehstapel. Dat ringste Veh mutt weg, dat beste muss ju vör de Optog holn. Denk di doch, wat ward diese Koh di in'n Sommer vör Melk in'n Ammer gew'n. Wenn du en Koh öwer hest un notwendig verköpen musst, denn herut mit de Slechteste. Süh, hier steiht ja en ole Tante. Wat willst du mit de, verkop de doch."
"Ja, Möller, dat de ick ok veel lewer, awer dat giwt keen Geld, un Maidag, weetst du, steiht vör de Dör." "Och wat, denn kommst du to mi, wenn't nich langt. Treck de schöne Koh man wedder in'e Reeg un behol se." Na, dat gung vör sick, un de ole Tante wanner in'e Eck.
De Vehhändler fung ünnerwegens an to reken. Dar weer en Geschäft to maken. Se schull Geld bruken. Vör 80 Dahler weer de Koh to hew'n, keen Frag, un 105 – 110 Dahler weer se ünner Bröder wert. Ha! Ja! Dat müsst gahn! He hölt still.
"Frank, komm mal her," säd he to en Steenhauer, de dicht bi sien Hus an'e Schossee Steen kloppen de. "Frank, willst Du fief Dahler verdeen'n?" "Ja, wennt op ehrliche Art angeiht, ganz verdeuwelt gern!" Dat "ehrliche Art" öwerhör de Vehhändler ganz, dat keem ok bi'n Vehhandel nich in Bedracht. "Da geihst morgenfröh na Ka. to Fru Larsen un köffst de Koh, de rechts von'e Dör alleen in'e Eck steiht. Du brukst nich to seggen, wer di schickt hett. Wat du mehr as 80 Dahler utgiwst, dat is dien Schaden."
Nächsten Morgen keem Steenhauer Frank ganz wichtig un breetspurig to Fru Larsen, en gude Bekannte von em, se weern Nawerskinner. "Guden Dag, Anna," säd he to Fru Larsen. "Guden Dag, Carsten Frank, Mensch, wa kommst du her? Ick denk, du liggst jeden Dag hinter dien Flak un kloppst Steen?" säd se lustig. "Do ick ok, Anna, blots hüt nich, hüt koop ick Köh." "Köh?" "Ja, hest du en to verkopen?" "Ja, dat hew ick, awer vör wen köffst du denn Köh?" "Dat dörf ick nich seggen, wi willt di nämlich bedregen, de anner un ick!" "Ja, du bist de rechte Kerl darto, du un bedregen!" "Wies mi de Koh, de verköfft ward'n schall."
Frank speel sick op as Sachkenner un bekek de Koh von alle Kanten. Denn lach he ludhals. "Segg, Anna, hest du hier en Nawer, op de du di verlaten kannst?" "Ja, de Höker Möller, awer wato?" "Hal de Mann mal her, he schall bi de Handel sien, darmit ick di nich to dull bedreg." "Och, Carsten Frank, du bist noch immer so'n Knepmaker as fröher." "Na, dietmal is mien rein Meenung so, gah hen un hal de Höker."
De Höker Möller kem. "Fru Anna Larsen, geborene Petersen, Du willst mi diese Koh verkopen? Wat schall de kosten?" säd de Steenhauer un stell sick ganz mastig vör de Burfru hin un klopp op'n Disch. "Frank, du bist en Uhlenspegel, 60 Dahler will ick vör de Koh hewen." "60 Dahler? Meen Se dat ok, Möller?" "Ja, so gegen 60 Dahler kann de Koh kosten," säd da Möller. "Ju sind mi schöne Handelslüd! 60 Dahler vör so'n Koh?! Ju kennt ja keen Koh. De Koh is wenigstens 80 Dahler wert." Un nu fung de Steenhauer an, dat Tier heruttostrieken. De Burfru war toletzt argerlich un säd: "Wenn du blots Lüd vör Narren holn wullt, Frank, denn deihst du beter, dat du en Hus wieder geihst." "Na, na, man nich so hitzig. So'n Kohhandel is doch keen Hasenjagd, dar mutt doch erst en Wurt snackt ward'n. Ick betahl 80 Dahler un nehm de Koh glieks mit, bist du einverstanden?" "Ja, Frank," säd de Burfru, de allmählich en Licht opgung, "de Koh is dien, Glück darmit!" Frank betahl, kreeg to eten un drinken un gung mit sien Koh af.
Ick hew Glück hatt, Herr Kröger," säd de Steenhauer, "ick hew de Koh vör 80 Dahler köfft, buten steiht se." "Na, dat is schön, Frank, hier hest du dien 5 Dahler. De hest du gau verdeent." "Ja, wenn't mal wedder so passt, Herr Kröger, so'n beten Handeln makt doch Spaß."
As de Vehhändler sick de Koh anseh, dar weer de Spaß all. De Kerl mak en Mordsskandal! He wull Frank verklagen. He har en oles Tier vör wenig Geld köfft un dat öwrige Geld ünnerslan. Dat schull em düer to stahn kam'n. Frank har Tügen, dat he de Opdrag von Kröger tru utführt har. He har de Koh rechts in'e Eck vör 80 Dahler köfft. Wat hölp dat all, de Vehhändler weer an de Koh fast un musst se beholn. Awer son Schapskopp as de Steenhauer Frank schick he nich wedder ut, wenn he anner Lüd bedregn wull.

6. Up Umwegen

"Hest du Jehann Peter Severin in Heide drapen?" "Ja." "Na, hewt Ju de Sak bespraken?" "Jewull, Mudder, de Sak is nah alle Ecken un Kanten bespraken, beraten un afslaten. Nächsten Sünndag ritt Niklas hin un halt sick dat Jawurd. Wi schüllt nu blots Niklas dat inknülln, dat he uns keen Strich dörch de Reknung makt. Wenn allens gud geiht, giwt dat in'n Harwst Hochtied." "Ih, dat is ja schön!" "Schön, seggst du? Dat is de Welt Lop so. Vör Niklas ward't ok Tied, dat he sülmst 'nmal Herr ward." "Weet he all wa't steiht?" "Ne, Mudder," säd Hans Warner to sien Fru, "he weet von garnicks. Rop em mal herin, he is bi de Köh."
"Wat schall ick denn, Vadder?" "Sieh mal, Niklas, Du warst to Lichtmessen 28 Johr olt. Dar meenen wi, Mudder un ick, Du kunnst to November friegen un de Hof öwernehm'n. Wat dünkt di darto?" "Ja, wenn du dat meent, denn kann ick dat ja." "Segg, hest du en Brud?" "Ne, dat weet Ju ja, en Brud hew ick nich." "Sieh 'nmal Niklas, ick hew hüt in Heide mit Jehann Peter Severin spraken. He hett nicks dargegen, wenn du sien Anna friegen deihst. He weet Bescheed. Du rittst Sünndag hin un fragst eenfach, op se dien Fru ward'n will, denn is de Sak afmakt. Hest du mi verstahn?" "Ja, Vadder." "Na, denn bliewt dat darbi. Nu gah mal wedder nah dien Köh."
"Dat's doch schändlich, dat uns Niklas so torügg blewen is," säd Fru Warner, "he is sonst so'n guden, fliedigen Jung. Un grot un smuck is he ok." "Ja," säd de Ol, "darum mutt he ok en Fru hewen, de rund herum waken is, wa schall he sonst dörch de Welt kamen? Na, Anna Severin schall ja en fixe, resolute Dern sien."
Sünndags kreeg Niklas de Vossen herut, led Deck un Saddel op un steeg sülm herop. He seeg ganz staatsch ut, un weet ok garnich as Brüdigam to verachten, denn sien Ol seet fein in'n Wull. Awer de Lüd säd von Niklas, he weer nich blots mit'n Dummbüdel kloppt, ne, se harn em ok noch darmit smeten. Na, de Lüd seggen veel. Soveel is awer gewiss, en ol'n guden Jung weer't, dat kann ick betügen.
As he buten't Dörp bi de Snieder sien Hus keem, fung dat an to regen. Un Niklas wuss von sien Vadder, wenn dat morgens ünner de Predigt regen de, denn regen dat de ganze Woch. Also hüt blew dat wenigstens bi to regen, dat weer gewiss. Dat weer doch schad um sien beste Tüg. De Snieder lehn öwer de Dör un reep: "Wa schasst du hin in dat Wedder?" "Ick schall nah de Brud," säd Niklas un hel dat Perd an. "Mensch, du warst ja dörchnatt, töw, ick will di en Schirm haln." Un de ol listige Snieder bröcht em richtig so'n oln groten Familienschirm, bunt natürlich mit messingschem Beschlag. Na, uns Niklas dach nicks Arges darbi un dre darmit af. Dat seeg nüdlich ut. Alle Lüd legen an't Fenster - vör jede Rut en Snut - un reepen: "Wat's dat vör en? Wat's dat vör en?"
So gegen Middag red Niklas nah Severin sien Hofstäd herop, in flinken Draf - as sien Vadder seggt har - in de linke Hand de Tögel un in de rechte Hand de Regenschirm, opspannt, versteiht sick. Na, dat gew'n Ansehn! Severin keem herut, leet dat Perd in'n Stall bringen un nödigt Niklas herin. Niklas bestell sien Warw so gud, as he kunn, awer he war nich annahm'n. He wusst blots nich warum.
So op de Nahmiddag war Niklas bedüd, he schull man wedder nah Vadder un Mudder rieden un sien Schirm nich vergeten, denn dat regn noch immer. Ut de Friegerie kunn nicks ward'n, denn de Dern wull keen Mann hewen, de keen Water verdrägen kunn. De ole Severin säd denn noch to em, he schull sien Vadder man gröten, dat de em Leed, awer Anna wull dörchut nich.
Niklas reet tohus. Dat weer all düster, as he sien Vossen Saddel un Deck afnehm un dat Perd in'n Stall treck. As he de Voss anbunn har un sien Riedgeschirr herinhaln wull, keem Stina, de as erste Dern bi sien Vadder all fief Johr deent har, em all darmit tomöt.
"Dank ok, Stina, dat gung man wat slecht hüt. Anna Severin wull keen Mann friegen, de all mit'n Regenschirm verheiratet weer, säd se to mi." "Wat? Wa keem se to so'n dummen Snack?" "Wiel't regen de, har ick en Schirm opspannt. Blots darum. Dat deiht mi blots led vör Vadder un Mudder. Nu hew ick keen Brud. Harst du dat ok seggt to mi, Stina?" "Ne, Niklas." "Dat hew ick mi ünnerwegens ok seggt: Stina har dat nich seggt."
Op eenmal schot dörch sien Dätz en prächtigen Gedanken. Stina weer en ol gudes trues Blot, fix in alle Kanten un bisher Niklas sien Vertruensperson in jeder Wies. He stell sick liek vör Stina hin un säd: "Stina, willst du mien Fru ward'n?" "Ja, Niklas, ick will." "Gud, denn bliewt dat darbi."
Niklas keem herin. "Jung, du bist wull dörchnatt? Dat weer ja en dulles Wedder." "Ja, an de Been bin ick natt, awer baben bin ick drög, ick har ja 'n Schirm." "Wat, en Schirm op't Perd?" "Ja." "Du bist ja wull nich klok. Hest du nu en Brud oder nich?" "Ja, Anna Severin wull nich, awer Stine will mien Fru ward'n un de is ok beter."
Na, Vadder un Mudder sperren sick, so veel se kunn, awer Niklas blew darbi: "Ick frieg Stina." Un so keem dat ok. Se lewen glücklich tosam. Wat Niklas an Witz afgeiht, dat hett Stine mehr as doppelt.
Den Snieder schenk Stina to Wihnachten en nien Regenschirm, wiel Niklas sien Schirm op de Brutreis to dull strapaziert har.

7. Klas kommt to School

"Na, mien lütt Klas," säd Tante Antje, "schasst du morgen to School?" "Ja," säd Klas un kiek lang sien Näs dahl. "Denn freust du di gewiss, mit all de Kinner to speln. Jung, dat ward en Spaß. Hier hockst du ok so alleen herum, dat is nicks." "Ne," säd Klas, "ick bliew lewer hier, to School mak ick nich, ganz un gornich." "Jung doch, du musst doch wat lehrn, kannst doch nich so'n dummen Klas bliewen. Gah man smuck un vergnögt mit de annern Kinner to School. Dat schall di wull gefalln." "Ne, ick will nich. De Schoolmeister hett en Retstock. Un Peter Kruse seggt ok, he har sick blots mal umkiekt, dar har de Schoolmeister em bös vertagelt. Ne, ick mag nich to School, ganz gewiss nich."
Am annern Morgen smer Mudder de lütten Klas en schönes Bodderbrod, gew em Tafel un Fibel un sien Griffelkasten ünnern Arm un säd: "So, mien lütten Jung, nu willt wi to School, ick bring di hin." Se nehm em be de Hand un Klas tüffel ganz benaut mit. Dat weer en sware Gang vör Klas, un he heel sien Mudder so fast bi de Hand un wull ehr garnich los laten. As se weg gung weer he gern mitlopen, awer dat gung nich. Nu stunn he dar mang den annern Rekruten un ween still vör sick hin. De ole Lehrer wusst um sien Not. He klön ganz nett un fründlich op Plattdütsch mit de Lütten, dat de kleenen Gäst ganz updauten un anfungen sick intolewen.
Nah eenige Dag frog de Lehrer de Lütten: "Wer von ju kann beden? Ju hewt ja nu sehn un hört, dat von de groten Kinner, wenn de School anfangt un wenn de Kinner to Hus gaht, en Gebet spraken ward. Wer von ju kann dat ok? Man garnich bang. Wenn wi mit uns Herrgott sprekt, brukt wi uns doch nich to schaneern. De freut sick, wenn wi to em kamt. Na, dar ward gewiss eener mank ju sien, de von Mudder en Gebet lehrt hett. Seggt man!" As keener wat seggt, do säd Klas endlich: "Du, ick kann." "Schön, lat hörn."
Klas led sien lüdden Hänn tosam un säd so, as he dat von Mudder lehrt har:
"Ick kehr mi um nah de Wand
Un slap in Gottes Hand,
De Dör hewt wi to slaten -
Nu willt wi uns op'n lewen Gott verlaten.
Amen."
"Junge, Klas, dat is ja fein." säd de Lehrer un strakel Klas öwer de Backen. "Dat mag ick lieden. De Dör hewt wi to slaten, dat heet, wi hewt dahn, wat wi kunn, dat mutt ok sien - un dat öwrige möt wi den lewen Gott öwerlaten." Na, nu freu de Lehrer sick, dann freu Klas sick erst recht. He säd: "Du, ick weet noch en mehr." "Dat is ja fein, denn lat uns dat ok noch hörn, nahsten schasst du ok nah Hus."
Klas fung an:
"Wi sitt um't vulle Fatt
Un eet uns alle satt.
Uns Herrgott hett uns rieklich gewen,
Dat wi könnt fröhlich lewen.
Vör dat, wat he uns to hett meeten,
Lat uns dat Danken nich vergeten.
Amen."
Klas, de lütte Kruskopp mit de klaren Ogen, kreeg en Steen in't Brett bi sien Lehrer. Un as Tante Antje nah eenige Wochen Klas frog: "Na, Klas, wa geiht di dat mit de School?" do säd Klas: "Du, ick mag gern to School gahn. De Schoolmeister is so nett, he deiht keenen wat. Un wat Peter Kruse vertellt von de Stock is garnich wohr.

8. Hot gegen Hot

De ole Discher Harksen kreeg en Breef mit'n Truerrand. He bekeek em von alle Sieden, wag awer nich, em optomaken. He gung bedächtig ut sien Werkstäd nah de Stuw un säd to sien lew Fru: "Mudder, hier is en Truerbreef!" "Herr Gott doch, Vadder, wer is denn dot? Mak de Breef doch op, wat steihst du dar? Mi is dat all den ganzen Morgen so sonnerbar wesen, dat dar hüt wat passern de, hew ick mi dacht. Thomas, mak de Breef op!"
Thomas bekeek em noch 'nmal ängstlich von alle Kanten un säd endlich: "Na, in Gottes Namen!" He nehm de Breef utenanner, süfste deep un säd to sien Fru, de em ängstlich ankeek: "Von uns Familie is dat keen, Herr Ehlers in Kiel is dot, Donnersdag schall he beerdigt ward'n." "Wat, Herr Ehlers, der mit de fertigen Möbeln handelt?" "Ja." "Wo du so veele Jahr vör arbeitet hest?" "Ja." "Ne, wat ist dat möglich? So'ne gesunde Mann. Du musst hin to de Beerdigung nah Kiel, Thomas, dat geiht nich anners." "Ih wo, wa kann ick nah Kiel reisen? Ick pass nich mank all de feinen Lüd. Ih ne, dat geiht nich." "Gewiss geiht dat! Du musst di dar sehn laten, dat du de Arbeit behölst." "De war ick ok sowieso beholn. De Söhn kennt mi ja, un wi sind immer gud mit eenanner utkamen."
"Dat helpt nicks, hin musst du, se rekt doch darmit. Warum hewt se di sonst schrewen? Ick will dien swart Tüg herkriegen un dat mal gründlich nahsehn. Dat Schlimmste is man dien Hot." "Ja, de is höllisch vossig un lang nich mehr in'e Mod. De Hot is wull all dörtig Johr old, töw 'nmal - ne, all fiefundörtig. Wat löppt de Tied! Ja, Mudder, wenn du meenst, dat ick hin mutt, denn helpt dat nich. Awer schaneerlich is mi dat mank all de feinen Lüd. In veln Jahren bin ick ut uns Dörp nich rutkamen." "Thomas, doch, wat kümmert di de fremden Lüd. De Mann is di dat wert, dat du em nahfolgst. Un wenn se di dar in dien oldmodischen Kledasch nich lieden mögt, möt se di nies gewen, annern Rat weet ick nich, awer hin musst du."
Na, Thomas Discher fahr nah Kiel to de Möbelhändler sien Beerdigung. Har he blots in'e Mütz reisen kunnt, awer sien lütten Fru meen, dat gung nich an. Nu musst dat sien Willen hewen.
As he ankeem, war he von de Söhn fründlich opnahm, ebenso as annere Gäst. Dat weer en grote Erleichterung vör em. Man blots de ole hoche Hot - verrückte Mod! - weer em öwerall in'e Weg mank all de Menschen.
Dar dräng sick en lütten dicke fründliche Mann an Discher Harksen ran, nick em to, wies em sien Hot un – bums! knick he em tosam, dat he platt weer as en Pankok, un denn nehm he em ünnern Arm. Thomas keek em ganz verbast an un dacht: So mien Jung, de is hin. Awer de lütt dicke Herr kreeg sick sien tosamdrückten Hot wedder torecht. De Mann nick Thomas Harksen noch ganz fründlich to un treck sick in't Gedräng torügg.
Ih, dacht Thomas, geiht dat, denn bin ick ja ut alle Verlegenheiten herut. He sett sien olen Tröster von Hot gegen de Bost un drück em mit Gewalt in Dutt. Dat weer keen licht Stück Arbeit. De Hot weer old un stief, un gewohnt weer he dat nich – awer platt musst he un platt weer he. Thomas steck em ünnern Arm, as de annern Lüd ok dehn.
As nu de Fierlichkeiten in'n Hus to Enn wern, un de Lüd herut gungen, um de Liek de letzte Ehr to gewen dorhin, wovon keen Mensch torügg kommt, do kreeg Thomas Discher sien Teller ünnern Arm herut un - rüggwarts gung dat, awer, Kinners, wat seeg dat Deert ut! Nicks as grote Sprüng un Bulen! As Thomas sick sien Kunstwark ganz bedröwt un deepsinnig anseeg, do keem de lüdde fründliche Mann wedder to em un säd: "Ja, mein Lieber, so geht es, wenn man alt wird. Sind wir jung, so sind wir schmiegsam und biegsam und können uns im Leben manchen Knacks gefallen lassen, aber im Alter, da klappen wir zusammen unter der Wucht der Jahre und kommen nicht mehr hoch. Für ihren Hut, da weiß ich Rat. Kommen Sie bitte nur mit."
Thomas gung mit. In't Hus nebenan wahn en Hotmaker. Se gung herin. "Geben Sie mal einen weichen schwarzen Hut in mittlerer Preislage," säd de Herr to de Hotmaker. Thomas pass sick en Hot op. As he en passlichen funn har un sick in'n Spegel mustern de, betahl de Herr de Hot, ahn dat de Discher dat gewahr war. "Passt der Hut?" "Ja, de passt schön un is licht un week op'n Kopp, awer - ick weet nich, de kost't mi gewiss en beten rieklich veel Geld." "O, Geld brauchen Sie nicht. Sie lassen Ihren Zylinder hier und tauschen einfach den Hut ein." "Wat? Ja, wat seggen Se darto?" säd Thomas to de Hotmaker. "Gewiss, ick bin inverstahn, Hot gegen Hot! Awer togewen kann ick nicks, Ehr Zylinder is to dull mitnahmen. Drägen Se de Hot mit Gesundheit." "Na, denn adjüs ok! Dat is noch en reell Geschäft hier. Nu möt wi wull gahn, se fahrt all af mit de Liek."
As Harksen abends nah Hus keem, hung he sien nie Hot op de Husdeel hin un gung herin to sien lewe Fru un vertell ehr allens, wat he belewt har, blots von sien Hothandel säd he nicks, de keem em schliesslich doch nich ganz reell vör.
"Thomas, du hest ja dien Hot vertuscht!" säd de Discherfru den annern Morgen. "Weet ick. De ole Hot weer nich mehr to bruken. De Hotmaker ward dar en Klapphut ut maken, denk ick mi. Ick hew keen schlechten Tusch makt: Hot gegen Hot."

9. De nie Gemeendevörsteher

De Gemeendevörsteher, de Höker Klehn, wull nich mehr. He har twee Amtstieden achter sick, he weer to old.
Von sien Gegners har em besonners de konservative Buer Dirk Peters immer Steen twischen de Been schmeten. Dirk weer so dumm as Grütt, kunn awer so klok snacken, as har he de Weisheit mit Löppeln eten. Un merkwürdig genog, de Dörpslüd wussten, dat he en Schapskopp weer, un doch gewen veele wat op sien Gequassel. Manche gemeennützige Sak, de allerdings eenige Opfer kosten de, keem nich tostande, wiel Dirk de Lüd op sien Sied to kriegen wusst.
Dat keem to'n Niewahl. Dirk war wählt gegen een Stimm, sien natürlich. Dat keem so: Dirk har sien Fründ'n ehr Stimm säker un sien Gegners wähl'n em ut Schabernack, denn Dirk kunn blots so eben sien Namen schriewen un schrewen Schrift nich gud lesen. Na, as dat Resultat bekannt makt war, do verfahr Dirk sick nich wenig.
"Ne, Kinners, dat geiht nich, mien armen Stäwel, dat kann nich angahn, ick kann de Geschäfte nich hewen. Wa kann ick Gemeendevörsteher sien, ick - ick - ick hew keen Tied."
"Ja, dat seggt garnicks, Dirk Peters, wi annern hewt dat ok hild un möt ok annehm, wenn wi wählt ward'n."
Na, kort un gud, Dirk ward gratuliert, musst düchtig wat utgewen un versprok schliesslich, dat he sparsam wirtschaften un dat Wohl von de Gemeen nah alle Kanten tru wahren wull. - Mehr weer nich von em to verlangen.
"Wat, Dirk, du kommst nu erst? Wa kommst du so spät her? Un anschaten bist du ok, schient mi."
"Ja, Mudder, sühst du mi nicks an?"
"Ne, du hest dat sülwige dumme Gesicht as sonst, en beten roter."
"Denk di Mudder, wi sünd hüt steegen. Ick bin wählt as Gemeendevörsteher, eenstimmig wählt. Wat seggst du darto?"
"Du bist doch besaapener as ick dach. Gah hin un slap."
Dirk wull en wieder Ünnerholung vermeeden, denn sien lewe Fru weer schändlich anzüglich un em wiet öwerlegen. He sleep ut un weer an annern Morgen garnich so vergnögt to sien Arfschopp.
"Mudder, wat schall ick maken, ick kann de Geschäfte nich führen, segg mi doch, wat schall ick anfangen?"
"Dat weet ick nich, lat Heine vör di de Schriewerie maken. He ward nu all 12 Johr, geiht jeden Dag in de hoche School un möt dat doch können, wovör gewt wi sonst dat vele Schoolgeld ut?"
"Ja, so möt wi dat maken, sonst weet ick nich, wat ward'n schall."
Heine war herin ropen, kreg Feder, Tinte un Papier un musst hinschriewen, wat sien Vadder em vörsäd.
He schrew:
Liber Landrad!
Ich tue Ihnen hirmit freundlichst wissen, das ich gestern zum Gemeindevorstand gewählt wurden bin. Da ich mit den Schreiben nicht gut bewannert bin, weil ich in meinen Jungensjahren das Vieh hüten gemusst habe, so mache ich sie freundlichst den Vorschlag, ob mein Sohn das Schreiben besorgen kann, wenn ich es ihm dicketiere. Mein Sohn hat diesen Brief nach Vorsagen hingeschrieben.
Grüssend bitte um Antwort.
Dirk Peters
De Antwurt keem bald, awer nich an Dirk, ne an de ol Gemeendevörsteher, de Höker Klehn, mit de Bescheed, he schull von nien de Wahl vörnehm'n, wenn sick dat so verholen de, dat de Hufner Dirk Peters nich schriewen kunn.

10. Wi kriegen Besök

Julius Wilms stunn in Hemdsärmeln vör de Husdör un keek in't Wedder. Hüt müsst schön ward'n. Keen Wulk an Hewn. De lütten Vageln sungen un de Swölken flogen hoch in'e Luft. Ja, hüt muss dat prächtige Heu gewen. Dat weer ok Tied, dat dat Wedder umslog, wenn dat Gras nich verdarwen schull. Na, denn man los allemann, un ick dar mehrn mank, dach Wilms un reew sick vergnögt de Hänn.
Töw, dar kummt de Postbod, will doch noch gau mal sehn, wat he hett. So, de Zeitung un en Breef an mien Fru. "Hier Anna, is en Breef vör di. Ick will doch noch gau mal sehn, wa't in Oberschlesien steiht un ob unse Mark noch immer wieder sackt, un denn alle Mann in't Heu. De Dau ward bald weg sien."
"Julius, de Breef is von Tante Sine. Wi kriegen Besök. Dat passt awer schlecht. Hier les de Breef sülm." Darmit gung Fru Wilms wedder in'e Kök an ehr Arbeit.
Wilms, de noch halw in Gedanken in'e Politik weer, nehm de Breef un les:
Liebe Anna!
Leonore und ich haben die Absicht, für einige Tage aus der Großstadt in Eure ländliche Stille zu flüchten. Es muß dort draussen bei Euch jetzt wunderschön sein. Wir kommen am 24. d. M., also morgen, etwas nach Mittag auf Eurer Station an. Du, lieber Julius, bist wohl so freundlich, uns mit einem Wagen abzuholen. Mündlich dann mehr. Auf fröhlich Wiedersehen und vergnügtes Beisammensein!
Tante Josephine.
Na, dat is nüdlich. Nu kann ick hüt hierhin un morgen darhin kutschiern un öwermorgen willt se op'n See sick rudern laten un "der liebe Julius" kann "für einige Tage," dat heet op gud plattdütsch, vör veer Weeken ole Tanten in'e Land'n herumfahren. Un denn grad nu. De Kinner liggen in'e Masern un denn hewt wi't so hild! Dat is ja'n verdreihte Geschicht! "Anna, komm doch mal herin. Segg doch, wat schüllt wi darbi maken? Dat passt mi doch furchtbar schlecht jetzt."
"Ja, meenst du, mi passt dat? De Kinner liggen to Bett, un ick hew genog mit de optopassen. Nu kommt de Tanten darto. De lopt en dörch't ganze Hus, un wenn ick nich immer achter se andiedel, so ward se noch verdreetlich baben in'n Kopp. Du schullst se man afschriewen." "Hew ick ok all dacht, awer wa kann ick dat? Se sind all von Altona ünnerwegens. So schlau sünd se ok, dat se sick nich eher anmeld't, as't eben angahn kann. Dar bliwt nix anners öwrig, as Jehann Wichert fahrt hin un halt se."
As dat in't Hus bekannt war, dat de oln Tanten to Besök keem'n, dar freu sick keen Mensch. De ole Jehann Wichert säd: "Na, karrt de Düwel dat ole Takeltüg ok all wedder her? De Bur un sien Fru sünd veel to gudmödig. Nu lat se de oln Rackers wedder veer bet fief Weken hier regeern. Dat deiht mi leed, grad in de hille Tied!"
Jehann fuhr nah de Bahn. De olen Fräuleins keemen un harn en ganze Utstüer an Gepäck mit, "für einige Tage" en beten rieklich veel. "Ei, sieh da, Johann. Hatte denn Julius keine Zeit selber zu fahren?" "Ne, de hett dat hild. Wi sind in't Heu." "Nun, das Heu läuft ja nich weg, meine ich." Jehann lad dat Gepäck op un gnurr bi sick: "Ne, dat is ja nich christlich, dat is wohr, dat Legen is schädlich – awer Notwehr! Ne, mitnehm will ick de Rackers nich."
"Wie steht es denn bei den lieben Verwandten, alles wohl?" säd Tante Josephine um blots wat to seggen, as se glücklich mank all ehrn Krimskram op'n Wagen seeten, to Jehann. Jehann trock mit sien Schuller, seeg deepsinnig in sien korte Piep herin un säd: "Dat is nich ganz geheuer bi uns. Hüh!" De Peer trocken an un in flotten Draff gung dat vorwärts. Josephine tipp Jehann op de Schuller: "Was heißt das, nicht gesund?" Jehann heel de Peer an un lett se Schritt gahn. "De Kinner sind krank, alle dree." "Was fehlt ihnen denn?" "Tja," säd Jehann un trock mit de Schuller, "wer dat seggen kann. De Doktor seggt de Masern, awer ick glöw, dat seggt he blots um de Öllern to beruhigen. De ol Typhus spukt hier öwerall umher, wenn dat man keen Flecktyphus is. Wa kamt de Kinner op eenmal bi Masern, in'e ganze Gegend sind keen Masern (dat weer wahr) - ne ick glöw, dat is Typhus."
"Gott bewahre, Eleonore, dann können wir unmöglich dorthin fahren." "Nein, Josephine, das geht nich, wir müssen umkehren. Kutscher fahren Sie uns nach der Station zurück." säd Josephine resolut. "Brr!" säd Jehann. "Ne, Mamsellchens, dat geiht nich so. Ick meen dat ja man blots, dat de Kinner Typhus hewen. Ick bin ja keen Doktor. Dat is ja gud möglich, dat se Masern hewt. De Herr har se gewiss schrewen, wenn dat so schlimm mit de Kinner stunn." "Nein, schreiben konnte er nicht erst." "Ja, wat schall ick denn seggen, wenn ick leer to Hus kam?" "Kehren Sie nun wieder um, wir wollen Ihrem Herrn schreiben. Sie trifft keine Schuld."
Na, Jehann muss de oln Fräuleins ehr Willen dohn, se warn immer opgeregter, as Jehann nich torügg wull.
"Wat nu?" frog Wilms, as he de Tanten mit en sursöte Mien in Empfang nehmen wull. "Wa hest du de Damen?" "De wulln nich mit - ne de kehrten ünnerwegens wedder um. Ick hew se mit ehrn Kram bi de Bahn wedder afladen. Se wulln schriewen, warum se nich mitkamen sünd." "Dat verstah ick nich," säd Wilms. "Ja, so'n ole Damen hewt wunnerliche Nücken." meen Jehann.
Dags darop keem en Breef:
Lieber Julius und liebe Anna!
Es tut uns sehr leid, dass wir unter den gegebenen Umständen umkehren und Euch eine Enttäuschung bereiten mussten. Hoffentlich kommen Eure lieben Kinder alle mit dem Leben davon. Seid doch recht vorsichtig, denn der Typhus steckt so leicht an.
Eure getreuen Tanten
Josephine und Eleonore.
As Wilms un sien Fru de Breef lest harn, säd Wilms: "So, nu sünd wi noch ebenso klok as vörher, nu mutt Jehann vört Brett. Jehann, komm 'nmal her." Wilms lees em de Breef vör. "Versteihst du dat?" "Ja Herr, sehn se, ick wuss von fröher her, dat de ol Damen heel bang vör ehr Lewen sünd. Dar hew ick ehr nu seggt un vörlagen, ick glöw de Kinner hier harn vellicht Typhus. De Doktor säd, de harn de Masern um uns nich bang to maken. Ick säd dat so, wiel ick meen, dat de oln Fräuleins hier to Tied sehr öwerflötig weern." "So liggt de Sak," smuster Wilms. Nahher reep he Jehann nochmals.
"Jehann, dat ole Legen is ja nich dien Fall sonst, dat lat man lewer sien. Hier hest du en Pund guden Tabak vör dien korte Piep."

11. Jan

"Gud'n Dag, Vadder Nissen."
"Gud'n Dag, Jan, sett di en beten."
"Dat weet blots Anna un ick, warüm ick kam, sonst keener. Hett Anna wat seggt?"
"Ja, Jan, ick weet Bescheed."
"Na, wat seggst du denn to mien Andrag?"
"Dat will ick di grad herut seggen. Ick pleg mien Meenung immer to seggen, liekto, ick hol darmit nich achtern Barg. Denn weet jeder glieks, wi he mit mi daran is. Ick hew to Anna seggt, Jan is en düchtigen Kerl un he is ok en guden Kerl, awer -"
"Wat awer?"
"He sitt to veel in'e Krog. De Krog is en slechte Sparkass. Öwerspart ward he bi sien guden Verdeenst nicks hewen. Du bis verrückt, Anna, wenn du em nehmen deihst. Naher kannst du mit dien Kinner abends alleen tohus sitten un Not un Elend sünd ständige Gäst bi di. So hew ick to ehr seggt. Se is mündig, un kann nu dahn un laten, wat se will. Mak dat mit ehr sülm af. Se is in de Kök."
"Is gud, adjüs ok, Vadder Nissen."
Anna stunn in'e Kök un ween.
"Na, Anna, willst du mi seggen, wi ick mit di daran bin?"
"Och, Jan, ick da dat ja so gern, so gern, ick hew di ja so lew, awer -"
"Na, wat awer?"
"Ick bin bang vör de Tokunft. Ick will ja gern allens mit di drägen, blots dat nich, wenn du so oft abends duhn nah Hus kommst. Dat kann ick nich."
"Tja, wenn ick di awer verspräk, dat ick immer ruhig un nüchtern bliewen will, wat denn?"
"Och, mien lewe Jan, dat is lichter seggt as dahn. Darvör grut mi, sonst wa gern."
"Na, denn weet ick, woran ick bin. Adjüs ok, mien lewe Dern."
Darmit gung he af. Verdorri nochn mal, dat verfluchte Supen! Recht hett se ja, se un ehr Vadder, dat mutt ick ehrlich ingestahn. De Dern to Gefalln will ick mi ja gern umkrempeln, wa krieg ick wull son gude, smucke un düchtige Fru, as de is.
Jan let sick nich mehr in'e Krog sehn, obglieks sien Fründ'n lockten un stichelten. Am meisten beduhr de Kröger dat, denn Jan weer nich büdelfuul un gew dörch sien drögen Witz veel Gelegenheit tom Utdrinken.
Jan weer Elektrotechniker, weer düchtig in sien Fach un wahn bi sien Mudder, de weer Witwe. De Mudder freu sick unbannig, dat Jan abends bi ehr to Hus seet. He les denn allerlei Böker, de em vör sien Geschäft nützlich weern. As sien Mudder ehr Freud mal utsprak, säd Jan: "Tja, Mudder, fröher hew ick vör de Kröger arbeit't, nu arbeit ick vör mien Fru. Lat de Kröger sehn, wi he ahn mi dörchkommt.""Dien Fru? Hest ja keen." "Ward bald." "Wer is dat denn?" "Dat segg ick nich." Darbi blew dat.
So gung en Johr hin. Jan keem gud vörwarts un kreeg immer grötere Kundschaft. Eenes Dags keem Vadder Nissen to em: "Ja, mien Leitung is nich in'e Reeg, güstern abend seeten wi in Düstern." "Is gud, ick will mal nahsehn." Jan makt de Sak torecht. "Wat bin ick schuldig, Jan?" säd Nissen un trock sien Geldtasch. "Dat kost't nicks. Ick war mien tokünftige Swiegervadder doch keen Geld afnehm'n. Adjüs ok, gröt Anna." Weg weer he. "Wat?! En verdreihten Bengel. Ick glöw, wat he will, dat sett he dörch. Hm, hm." säd Vadder Nissen un steek sien Geld wedder weg.
Dat tweete Jahr gung to Enn, do keem Jan bi Vadder Nissen an. "Gud'n Dag, Vadder Nissen."
"Gud'n Dag, Jan, sett di en beten."
"Vadder Nissen, will he dat nu riskiern mit mi? Ick hew Anna gestern fragt, se willt wagen, awer ick wull doch gern, dat he ok inverstahn weer."
"Ja, Jan, so gefallst du mi. Ick segg gern ja."
"Is gud, denn makt wi in veer Wochen Hochtied. Adjüs ok, Swiegervadder."

12. Peter

Wenn de Katt nich to Hus is, danzt de Müs op'n Disch. So weer dat ok op'n Damhof. De Bur un sien Fru weern to Stadt föhrt um intokopen. De eenzige Dochter, de Deerns un Knechte wussten nich vör Öwermot, wat se anfangen schulln, denn de Arbeit dräng nich. Buten weer nicks to dohn un dat Veh op'n Stall weer besorgt. De Deenstjung kreeg sien Harmonika her un speel lustige Danzstückschen. De Knechten fegtn en Platz op de Deel rein un dreihten sick lustig mit de Derns nah de Musik. De Dochter, frisch un lebenslustig, mak mit. Nu weer ünner de Knechten en jungen Bengel, grot un schier wussen, en wirklich hübschen Kerl, un danzen kunn he, as wenn he dat extra lehrt har. De Husdochter dacht, jammerschad, dat Peter garnicks hett, sonst – un Peter dacht, Meta is doch en lütt nette Dern, schad, dat se en Burdochter is, sonst -, Peter har in'e School düchtig wat lehrt, kunn un mogg arbeiten, stunn ganz alleen in'e Welt, awer – he har rein garnicks.
"Peter," säd de Dochter to em, "kunnst mi gau de grote Ketel mit Water op't Füer setten helpen, willst du?" Peter wull. De beiden lepen nah de Kök un besorgten dat. Op de grote Deel speel de Jung en lustigen Walzer. Peter fat Meta um un dreiht sick mit ehr in'e Kök nah de Musik. De keeken sick eegentlich ganz verlewt an un küssen sick, immer noch mal. "So, nu lat man," säd Meta, "darut kann ja doch nicks ward'n, du hest rein garnicks, un wenn ick noch wull, dat lieden Vadder un Mudder nich. Un wat schulln de Lüd wull seggen, wenn ick en armen Knecht heiraten wull. Du musst wull nah dienesglieken gahn, Peter!"
"Ward ok wull beter sien, Meta, du denkst so as annere Lüd ok: Wer nicks hett, de is ok nicks un de rekent man nich."
Dat Fest op de grote Deel gung to Enn un jeder söcht sien Arbeit wedder op. Peter weer noch stiller un nahdenklicher as sonst. He säd öwerhaupt nich veel, he har dat in sick, säden de Lüd von em. Wat he awer säd, dat har Sinn un Verstand. Alle Lüd mochten em gern lieden un verdrägen, he weer en Prachtmensch.
Acht Dag später kreeg he en Breef von't Amtsgericht. He schull nah't Gericht kamen un all sien Utwiespapiere mitbringen. He säd keen Mensch wat von de Breef, bed Verlöw von de Bur un stell sick in. En Unkel in Amerika weer storben un har em 100 000 Dollar bar Geld vermakt. Na, dat weer en nett Summ Geld, wenn ok de Herr Fiskus en groten Aftog makt – de har dat ok nödig! Awer dat blew noch genog öwrig. Daran kunn Meta nich klingeln. Wenn he ehr nu fragen wör, op se sien Fru ward'n wull, op se ja säd? Fragen müss he ja eegentlich. Weer dat richtig? Se nehm nich de Mann, se nehm dat Geld. He wull erstmal nicks von sien Arfschopp seggen. He brocht sien Geld nah de Bank, gung still un nahdenklich nah Hus un wedder an sien Arbeit.
Den annern Dag nah Middag, as de Bur alleen in sien Stuw seet, gung he to em rin un säd: "Ick wull se fragen, op ick ehrn Dochter kriegen kann, ick bin so gestellt, dat ick en Fru ernähren kann. Daröwer kann ick Se beruhigen."
"Mien Jung, wat piept wull bi di da baben? Dat glöw ick, mien Dochter un denn mien Hof, dat kunn di so passen! Wenn ick nich denken müsst, du weerst öwer Nacht verrückt worden, wör ick di koppheister rutsmieten. Gah man flink herut."
"Nah, ick hew mi dat ganz so dacht, denn nich. Awer seggen Se mal, kann ick Se de Hof afköpen? Ick möcht mi nich gern verännern.
De Bur bög sick vör Lachen, slog mit de Hänn op de Knee un schreeg: "Nu glow ick warraftig, du bist verrückt."
"Seggen Se gau ja oder ne. Wüllt Se verkopen?"
De Bur seeg em von de Sied an, ganz bedenklich. "Ick will verkopen, wenn de Pries darnah is. Kannst mi 180 000 Mark gewen, bar utbetahln, denn is de Hof dien, mit allens, wat daran bummelt un bammelt."
"Schön, denn is dat afmakt. Lat uns dat man schriftlich maken un denn lat wi den Hof morgen verschriewen."
De Bur gung, nah sien Meenung scherzwies, op sien Plan in. Peter sett ganz gewandt den Kopverdrag op, allens ordentlich öwerleggt un tosamstellt - dar weer keen Spur von Verrücktheit. Peter ünnerschrew un schow de Bur dat Blatt tom Ünnerschriewen hin un säd: "Dat sünd so de Hauptpunkte, darmit de Notar en Anholt hett, dat öwrige find't sick morgen."
Dar war de Bur bedenklich. "Ja, awer - hest du denn Geld?" "Dat kriegt Se morgen to sehn. Hier steiht öwrigens: Wer torügg tritt, betahlt 1000 Mark Rugeld." "Vör wen köffst du denn?" "Ick kop vör mi sülm un kann betahlen, daröwer beruhigen Se sick man. Glöwen Se doch nich, dat Se en Köper find't, de Se glatt 180 000 Mark vör de Hof betahlt." De Bur ünnerschrew.
"Un denn möcht ick hüt nahmiddag frie sien, ick hew noch allerlei to ordnen."
"Ja, dat kannst du, awer segg mi doch mal, wa kann sowat angahn?"
Peter lang in'e Tasch, höll de Bur sien Bankbook ünner de Näs un säd: "To Beruhigung!" Darmit gung he nah sien Kammer un mak sick fein.
De Bur gung nahdenklich in sien Stuw op un dahl. He har sien Hof grow betahlt kreegen, awer verkehrt weer't doch, dat he sick öwerrumpeln laten har. Har de Schapskopp nich vörher sien Bankbook wiesen kunnt, denn weer't anners kamen. Na, mit Meta, de Sak schall noch ward'n.
Peter gung ganz deepsinnig nah de Burstell, de dicht bi de Damhof leeg un frog dar, op he de Bur mal'n Ogenblick spraken kunnt.
De Bur war halt. "Na, wat willst du denn?" "Seggen Se mal, ick hew hört, Se wull ehr Burstell verköpen." "Ja, wenn ick dat ok wull, wat geiht di dat an?" "Ick mugg Se de Stell afkopen, wenn de Pries nich gar to hoch is." "Segg mi mal, bist du besapen oder wat geiht di an?" "Nix von dat, ick kann betahlen. Rasch de Pries, veel Geld hew ick nich." "Tja, lach de Bur, "sett di man fast op'n Stohl, dat du nich op'n Rügg fallst. Ick verlang 120.000 Mark bar, glieks to betahlen." "Hm, en beten veel is dat, awer ick will de Stell davör öwernehmen un Se kriegen glieks ehr Geld, wenn wi uns öwer de Bedingungen eenig sünd. Gewen Se mal Dinte un Papier her, dat wi dat Nötige festsetten könnt. Dat kann as Ünnerlag deenen vör de Notar." De Bur säd garnicks, dacht awer, wat dar wull herutbrat't. De Kontrakt war makt, beide ünnerschrewn. "So, nu könnt Se morgen mit to Stadt föhrn, de Damhof hew ick ok köfft, de schall mi morgen toschrewen ward'n. Adjüs ok."
"Na, sowat is mi noch nich vörkam," säd de Bur to sien Fru, "en Landstell to verkopen in fief bit tein Minuten! Schull de Bengel wirklich Geld hewen? He hett in'e Kontrakt schrewen, wer zurücktritt, zahlt 1000 Mark an die Gegenpartei. Ick war nich torügg treten, denn de Hof is öwer de Maten betahlt, un verköpen muss ick doch. Wi sünd old un de Kinner willt un könnt den Besitz nich öwernehm'n. Se hewt mi all immer seggt, versitt nich de Tied, verkop, wenn di gud baden ward."
Peter gung querfeldin un keem op'n körtsten Weg to de Butendiek. Hier ünnern Diek wahn de Daglöhner Ohlsen. Peter kenn em gud. Dat weer en braven, fliedigen Mann, har awer sien lewe Not, sick un sien grote Familie dörchtobringen. Sien Fru weer vör Jahrestied storwen un sien öltste Dochter höll Hus bi em. Sien Dochter Marie weer en smucke, fixe Dern. Wo se deent har, war se löwt as toverlässig un düchtig in alle Kanten. Schad, dat se nu hier to Hus sitten musst.
Peter gung bi Ohlsen in't Hus. Marie leep dat hitt öwer, denn se har den Peter so gern. Ohlsen weer nich to Hus, dat har Peter sick so dacht. "Na, Marie, du wunnerst di gewiss, dat ick kam." "Ja," säd Marie sachtmödig. "Vadder is nich to Hus, blots ick un de Lütten, de annern sünd noch nich ut de School kam'n. Wat hest du denn?" "Ja, Marie, ick wull di blots fragen, op du mien Fru ward'n wullst." "Mein Gott, op eenmal? Ick meen, du wullst doch op'n Damhof infriegen. De Lüd snacken so wat, dat Meta ganz in di vernarrt weer." "De Lüd snacken veel. Meta nimmt keen armen Knecht. Dat hett se mi mal dütlich to verstahn gewen. Du wullt ok nich, Marie?" "O, vör mi kommt dat nich in Frag, ick hew nicks, rein garnicks, un Vadder kann mi ok nicks gewen." "Na, wi sünd beide gesund, könnt un mögt arbeiten, dat is erstmal de Hauptsak, dat anner find't sick. Wi kennt uns nu ja lang genog. Ick meen dat tru un ehrlich. Segg, dörf ick nah en gud Stunn wedder kam'n? Denn ward dien Vadder dar sien! Besprek de Sak mit em. Oder is di lewer, wenn ick nich wedder kam?" "Ja, Peter, dörfst gern wedder kam."
Peter stell sick nah'n gude Stunn wedder in, ward fründlich opnahm un kreeg guden Bescheed. "Awer," meen de Vadder von sien lütten Brud, "noch kann ick Marie nich entbehrn. Du musst Tied gewen." "Daröwer ward wi uns licht eenig," meen Peter.
He blew noch en Stot sitten un war ganz gesprächig. "Dat is en glückliche Dag vör mi hüt. Erst hew ick twee Burstelln köfft un nu hew ick ok noch so'n lütte nette Brud." "Wat hest du? Twee Burstelln köfft, du bist ja wull narrsch!" reep Ohlsen. Un Peter vertell nu utföhrlich gegen sien Gewohnheit, wat he in de letzten Dag belewt har. Jungedi! Dat gew en grot Halloh in'e Daglöhnerkat! "Erstmal nehm ick de Damhof sülm in Bedriew, bet ick mi inlewt hew. Vadder Ohlsen, du musst wull in de suren Appel bieten un de anner Burstell in Verwaltung nehmen. Willst du?" Op he wull! "Na, denn noch en Frag, wann meenst du denn, dat wi heiraten könnt, Swiegervadder?" "Morgen de Dag, von mienetwegen," säd de. "Is gud," säd Peter, "so bald as möglich."

13. En Lögenbüdel

Meern in'e Marsch, 20 Minuten von dat grote Karkdörp Lunden, legen dree Burstelln. Op de eene Stell wahn Fritz Jansen, dicht bi em, Hofstäd an Hofstäd, sien Söhn Niklas un en beten afsied de ölste Söhn, Reimer, de sick dar infriet har.
Fritz Jansen weer in'e ganze Umgegend bekannt, eenmal wegen sien grote Gudmödigkeit un denn wegen sien Negung, Lüd wat optobinden oder en Schabernack to speln. Dat weer so to Gewohnheit bi em warn, dat he garnich anners kunn, he musst de Lüd, de mit em in Berührung keem'n, irgend en Possen rieten.
De armen Lüd in Lunden harn awer an de "Ole Jansen", anners war he garnich nömt, in sware Tieden en grote Stütt. Keem'n se in'e arbeitslose Tied, wenn de Sneeklotten flogen, to em un beden um ¼ Tonn Rogg oder Weten, denn säd he nich ne, stillswiegens stieg he to Böhn, un meet ehr dat in. War em de Loperie toveel, denn knurr he: "Ju lopt immer nah de ole Jansen. Ick will dat nu bald nich mehr," kreeg sien Taschenbook rut un säd: "So, ick schriew dat an un wenn du nahsten verdeenst, schasst du dat Korn betahlen, nimm dat man erst so mit." Keem nahher de een oder anner un wull wirklich betahlen, denn bläder he in sien Taschenbook un säd: "Darvon weet ick nicks, denn har ick dat anschrewen. Gah man."
Wi Deenstjungens, - ick weer söß Johr bi em – sammeln uns de Knaken, de op de Hofstäd herümdrewen, tru tosam, um se to verkopen. Wi wulln uns so'n lütten Markgroschen tosam sparen. De Ol munter uns sülm darto op. Eenes Dags fülln wi uns Knaken in'n Sack, deden de op'n Handwag un wulln darmit nah Jan Richter in Lunden. "Jungs," säd de Ol, "lopt man gau nah'n Swienstall, ick hör dar eben en Farken quietschen, seht mal genau to, dat de Sau mi keen dot drückt." Wi lepen ja hen. De Ol mak rasch de Sack op un pack uns en groten Feldsteen herin.
Jan Richer, de Lumpenhändler, kenn uns all. He nehm de Sack, smet de op'n Wagschal, betahl uns dat Gewicht un schütt de Knaken ut. Wat makt de Kerl en Spektakel, as de grote Feldsteen herut keem. He greep nah sien Handstock un wull uns de Steen op'n Buckel anstrieken. Wi schreegen: "Dat hett de Ol dahn, dat hett de Ol dahn!" Tom Glück kenn he de Ol sien Tög, wog de Steen un wi mussten von uns dat Geld wedder torügg gewen. - Töw man, de Steen schall de Ol betahlen. Wi makt en wehleidig Gesicht un säd'n: "Jan Richter wull uns prügeln, he meen, wi wulln em bedregen. Hett he uns de Steen darin packt?" Ole Jansen grien sick en, säd nicks, awer drück jedem fief Groschen in'e Hand.
Eenes Dags gung de Ol lang de Weg un let dat Water ut de Pütten aflopen. Dar keem en Rieder to em, hal sien Perd an un säd: "Gud'n Dag ok." - "Gud'n Dag." gnurr de Ol un schüffel ruhig wieder. "Seggen Se mal, hier wahn doch de ole Jansen. Ick hew so veel von em hört, wat makt he denn? He mutt all tämlich to Johren sien." - "Och, mien lewe Mann," säd de Ol un keek em recht truschüllig an, "wulln Se em spreken, denn kamt Se to lat, de is hinüber." "Wieso?" - "Tscha, se hewt em hüt morgen dot in't Bett fund'n." - "Wat, is he denn garnich krank west?" - "Na, sehen Se, he et gud un veel un arbeiten de he wenig, mak sick nich Bewegung genog. Dat kann de Mensch op de Dur nich utholn. Dar hett he öwer Nacht en Slag kregen un nu is dat all!" - "Hm, dat deiht mi leed. He weer doch so'n gude Mann, de hett veele Lüd holpen, hew ick man hört. Dar hewt de armen Lüd in Lunden en guden Fründ un en truen Helper verlorn." - "Ick weet doch nich," meen de Ol, "he har doch ok veele Fiende, de he öwel mitspeelt har. He weer doch eegentlich en grote Windbüdel. He kunn Se mit dat ehrlichste Gesicht von'e Welt en Strämel opbinden – dat weer nich schön! Na, lat em ruhn, ick will em grad nich slecht maken." "Hm, schad," säd de Rieder, "dat deiht mi doch leed vör em," un darmit reed he wieder nah Lunden. De Ol keek em höchlich nah. "Na, wenn dat nich ganz Lunden in Alarm bringt, will ick Klas heten."
De Rieder stell sien Perd in un gung nah de Gaststuw. Dar seten veele Buern, denn dat weer Wochenmarkt. "Wat giwt Nies?" frog de Wirt, de den Rieder en Glas Beer bröcht. "Tscha, dat Nieste ward se wull all weeten. De Ole Jansen is öwer Nacht storwen. Se hewt em hüt morgen dot in Bed fund'n. Het wull en Slag kreegen." - De Gäst luern hoch op. Alle bedurn dat. "Dat is denn keen Wunner, dat Reimer Jansen nich hier is," säd Cornils Martens, "he is sonst immer an Wochenmarkt hier. Denn ward he hüt nahmiddag ok nich kam'n, bi mi is grote Gesellschaft."
Bi Cornils seeten se bi Kaffee un Koken un besproken de Dodesfall. Dar keem Reimer Nielsen un sien Fru anföhrn. Ganz vergnögt keem se rin un boden de Lüd de Tied. "Na, dat ward ja wull Tied, dat wi uns instellt," lach Reimer, "sonst weer uns de Kaffee schürn gahn." De Lüd weern bannig still un torüggholn un gewen korte Antwurden, un dar se ok so still vör sick hinzischelten un Reimer un sien Fru so sonnerbar ankeeken, sprung Reimer op un säd: "Seggt mal, wat hewt Ju eegentlich, jüm kamt mi all so snaksch vör? Sprekt sick rein ut, hewt Ji wat gegen uns?" Do säd Cornils Martens: "Segg mal, Reimer, bis du körtlich bi dien Vadder wesen?" "Ne in 8 Dag nich, wat meenst du darmit?" "Tscha, in Lunden ward hüt morgen vertellt - nimm mi dat nich öwel, Reimer, ick snack blots wat dar vertellt ward – de Ol weer öwer Nacht storwen." - "Wat, dat sünd Lögen, denn wüss ick dat doch. Cornils, lat anspann!" Reimer jag nah Hus, fahr an sien eegen Opfahrt vörbi nah de Ol sien Hof. De Ol sitt ünner de Wand op sien Buckstohl, mit de he mit de Sünn um't Hus flütten de un smök sien swatte Krusen, dat Pund to 15 Schilling. - "Na könnt Ju dat beten Weg nich to Fot afmaken, wenn Ju mi besöken willt? Schusst dien Peer man schonen, sünd ja missnatt!" "Wi kamt von Cornils Martens, dar säden de, dat du öwer Nacht storwen weerst. Dat muss ick doch ünnersöken." "So, so," säd de Ol, "wer dat denn nu wull tosam lagen hett?" - "Dat möt ick weeten," meen Reimer un keek den Olen so fragwies an.
Nu kunn ick noch stundenlang von de ol Jansen sien Grappen vertelln - blots tom Schluss noch en Stückschen, wobi he sülm de Kosten drägen musst.
Jansen har siet Johren en düchtige Husholersch, Trinke Sönksen. Dat weer en ölleres Mäden, so achter in'e dörtig. Se seeg gud ut, har sick tämlich veel Geld öwerspart, weer awer doch öwerblewen. Wenn de Ol ehr mal foppen de, sick doch en Mann to nehmen, smeet se dat wied weg. Se wull nich, so gud as se dat nu har, kreeg se dat narmens wedder.
Dar leep eenes Dags en Handelsmann ut Lunden de Ol to'n gude Stunn in'e Fingern. - "Hannes, du kömmst ja öwerall in de Umgegend herum, du kunnst mi en Gefallen dohn." - "O, gern, Herr Jansen." - "Awer, segg mi mal, kannst du swiegen, utverschamten swiegen?" - "Säker doch, ick bin dicht as'n Pott, wennt sien mutt." - "Denn hör mal to. Wenn du to'n bestimmte Tied, de ick di später seggen war, en gude Husholersch opspürn kannst, schall mi dat op'n gudes Drinkgeld nich ankam'n." "Nanu, will Trinke denn nich bliewen?" - "Och, de hett dat Friegen in'e Kopp." "Wat, wokeen will de denn friegen?" - "Tscha, de Lüd seggen ja, de Smied Wiese in Lunden will ehr hewen. He is Wetmann un kann nich recht en Husholersch kriegen. Awer sprek nich darvon, datt hett ja Tied, bet dat sowiet is. Ünner de Hand sühst du di mal um nah en Husholersch vör mi." - "Schall besorgt ward'n."
Hannes schow sick af un bald war in Lunden vertellt, dat de Smied Wiese de ol Jansen sien Husholersch friegen wull. Lüd, de in de Smeed keemen, gratulierten de Meister. - "Wato denn? Ick hew keen Geburtsdag un dat grote Los hew ick ok nich wunnen. Wat is denn los?" - "Na, Meister, stell di doch nich an. Du makst en gude Partie, kannst garnich beter dohn." Dor hör he denn, wat de Lüd vertelld'n. - "So, dat is mi ganz wat Nies. Darvon weet ick wirklich garnicks."
De Smied leet sick de Sak dörch'n Kopp gahn un säd to sick sülm: Dat is garnich so dumm, wat de Lüd sick dar tosamflunkert hewen. Trinke is düchtig in alle Kanten, süht gud ut, un en beten in'e Melk to krömen hett se ok. Wenn se man will, ick de dat, de Deuwel hal.
Sünndags keem de Smied op'n Hof bi de Ole Jansen, gung driewens nah de Kök un reep de Husholersch, op he ehr mal en Ogenblick spreken kunn. Se gung den nah Trinke ehr Stuw. Nah en halwe Stunn keem'n se wedder tom Vörschien, gungen rin nah de Ol un stellen sick as Brudlüd vör.
De Ol full binah von'e Stohl, rappel sick awer op, gratuleer un meen denn: "Na, wat kommt dar so op eenmal?" - "Tscha," lach de Smied ganz vergnögt, "de Lüd hewt uns tosam lagen, sonst harn wi beiden daran nich dacht. Bi son Windbüdeli kann ok mal wat Gudes rutkam'n, dat seht wi ja."
As se weg weern, kratz de Ol sick achter de Ohrn un meen denn: "So, ole Jansen, dar hest du di wat Schönes anröhrt. Seggt de ole Dern, se will garnich friegen un de erste, de dar kommt, nimmt se unbesehens. Nu kannt du sehn, wo du wedder so'n düchtige Husholersch hernimmst. Dat schad di nicks. Dat ole Legen will wi man opgewen."
Mi is nich bekannt, ob de Ol sick darin ännert hett. Wat darin begriest, is darin begrawen. De ole Jansen is nu all bald 50 Johr dot, awer vergeten is he bi mi nich, sien Bild hangt noch immer in mien Stuw an'e Wand.

14. Keen bange Kerls

"Weet Ji noch, wat weert hier vergangen Johr gemütlich. Dar weer Willem Bücker noch so ut Tau, rein mall weer he." - "Ja, un nu liggt he all op'n Karkhof. Wer weet, wer von uns dit Jahr daran glöwen mutt. Dat is mannigmal gau to, dat könnt wi seen bi Willem, de weer so gesund." - "Kinner, Ji sünd nich recht klok, makt sick dat Hart swor mit allerlei düstere Gedanken. Woto dat? Freut Ju doch dat Ju gesund und munter sünd, un denn sitt hier to Trübsal blasen, wi wulln hier doch vergnögt sien." "Kröger, giw uns noch en Reis, dat se op annere Gedanken kamt," säd Sönke Jansen. Na, de Reis keem, un denn noch en Runde nah de anner. De Köpp warn warm un de Mot un de Lebenslust warn bi de jungen Lüd, de tohopen Niejohrsabend fierten, immer gröter.
"Weet ju wat," säd Sönke Jansen, "Willem Bücker weer en oln guden Jung un en truen Kamerad, mi dünkt, wi gahn hin un besökt em op'n Karkhof. Wer geiht mit?" "Lat son Unsinn wesen," mahn Peter Bahnsen, "wat schall dat to? Dat is nich schön. Besök sien Ruhstad, wenn du nüchtern bist." Ok de Kröger sprok dargegen. Awer nu wulln se grad hin, Sönke Jansen un dree annere. Se weern keen bange Kerls! Dat bruk keener to glöwen. Unfug maken wulln se nich, also wat weer darbi?
Se gung'n. De Karkhof leeg still un eensam. De Maan schien nich, awer de Snee makt dat so hell, dat se ehrn Weg licht find'n kunn. Se makten de Port op, de knarr ja fürchterlich. Dat weer se nie opfulln as nu in de stille Nacht. Se gungen op de Stell los, wo se vör wenig Weken ehrn Fründ Willem dat letzte Bett makt harn.
De veer jungen Lüd gungen still vör sick hin, jeder in sien Gedanken. Se weern awer nich unbemerkt blewen!
De Köster, de bet um twölf mit sien Familie opseten har, um dat Nie Johr in Empfang to nehm'n, wull to Bett. Dar full em in, dat he de Karkenklock nich optrocken har. Dat gung nich, de Klock muss doch an Niejohrsmorgen de Stunn richtig angewen. He lang also nah den Karkenslötel un brumm: "Un wenn im Dorf die Uhr nicht geht usw." "Nimm di doch bi de ole Trepp in acht, Vadder," reep sien Fru em noch nah. "Keen Angst, Mudder, ick weet dar so gud Bescheed as in mien Westentasch!"
De Köster har de Klock opwunnen un keek ut de Luk öwert Dörp, dat in stillen Freden vör em leeg. "Du lewe Gott," säd he sacht vör sick hin, "hol uns all gesund un frisch ok in't nie Jahr un bewahr uns den Freden." Dar knarr de Karkenport. "Nu, wat willt de denn? Unfug maken, un denn hier? Töw, Ji willt wi kriegen!" De Köster led de Hänn an'e Mund un reep in deepsten Bass mit verstellte Stimm: "Kehrt um, Ihr geht verloren, verloren!"
Ganz verbast blewen de veer stahn, kiekten ängstlich un sick, sehn awer nicks. As nu de sülwe Stimm reep: "Wehe, wehe! Verloren, verloren!" dar weer keen Holen mehr. All wat se lopen kunn, gung dat queröwer un holter-kapolter öwer de Karkenmur to Strat.
O weh! Dat gung ohne Püff nich af. Sönke Jansen har Schrapnäs speelt un sick dat ganze Gesicht afschrammt. Peter Ehlers jammer, he har sick de Hand verstukt, un de anner beiden weern ok nich ganz ohne Stot wegkamen. Jeder bröcht en lütten Andenken von de Besök mit nah'n Krog, de dicht bi de Karkhof leeg.
Hier seeten se nu, ganz verschüchtert un witt as de Wand. Ne, se weern keen bange Kerls, awer keen veer Peer trocken se wedder in'e Niejohrsnacht nah'n Karkhof hin.

15. Düre Tieden

De Schoster Jehann Kröger, Hans-Schoster heet he in sien Dörp, seet morgens mit sien Fru bi'n Kaffee. De Kinner weern all weg to School. As he satt weer, stopp he sien Knösel mit 'swatten Krusen' un säd to sien Fru: "We hewt dat doch eegentlich gud in diese sware Tied, Mudder. Wi sünd gesund un hewt uns noch immer satt eeten kunnt, wi un de Kinner. Mögt dat so bliewen ok in't nie Johr. Ick glöw allemal, dat ward bald beter ward'n, schasst ma sehn."
"Du kannst ja gud vertelln un weetst garnich, wi mi to Mod is. Dat schall beter ward'n? Darnah süht dat jüst ut. Dat ward immer dürer un leeger. Ick weet warraftig nich, wi wi dörchkamen schüllt. Allens stiegt von Dag to Dag immer höger. Du verdeenst ja gud, awer dat veele Geld reekt narms hin. De oln dreckigen Lappens glieden en dörch de Finger, man weet garnich, wo se blewen sünd. Wa schall dat noch eenmal ward'n, wenn dat noch dürer un immer dürer ward? Denn sünd wi verratzt. Ick begriep nich, wi du so ruhig un vergnögt darbi blewen kannst. Mit dien ol dummen Snak: Uns Herrgott verlett keen ordentlichen Dütschen, un wenn he barfoot geiht, kommst du nich wiet. Darvör kannst du nicks köpen!"
"Anna," säd de Schoster, "weetst wat mien Mudder ümmer säd, wenn dat en beten knapp hergung? Se säd: 'Vergnögt un keen Geld, dat is en Gnad von Gott'. Un se hett recht! Lat uns doch tofreden sien, wenn't man eenigermaßen geiht. Glöw man, dat dat veele Lüd in uns Heimat noch en ganz Deel leeger geiht, as uns. Op de Lüd, de weniger hebbt as wi, möt wi sehn, nich op de, de dat dicke hewt, dat giwt Tofredenheit. 'Wenn wir aber Nahrung und Kleidung haben, so lasset uns genügen,' steiht in de Bibel, un dat ol Book kann en Menschen trösten un Rat gewen, - awer, wer hört darop? - Wi könnt uns noch in männi Deln inschränken, ehe wi to hungern brukt."
"Woso, ick weet, mien arm Seel, wahrraftig nich, wo ick noch sparen schull," säd Anna giftig.
"Na, denn segg mal, de dat nödig, dat wi de düren Gardinen köfften? Weer dat nich öwerflötig, dat wi to Sünndag en Koken backen? Kunn ick mien Piep nich bisied stelln? De Tabak is würklich to düer. Ick kunn ok noch en Strämel bibliewen to vertelln, awer lat dat. Ne, Mudder, so lang wi nach vör allerlei, wat nich tom Sattwardn nödig is, Geld öwrig hewen, solang dörft wi nich stöhnen öwer düre Tieden."
Darmit klopp Hans-Schoster sien Piep ut, steeg op sien Schosterbuck, heel en Paar scheeflopen Stäweln to Höcht un makt sick ganz vergnögt an sien Arbeit. Anna Schoster schüttel mit'n Kopp un leep nah de Kök.
Do keem sien Nawer, de Daglöhner Klas Brinkmann, to em rin un säd: "Hans, kiek di de Stäweln mal na, sünd de noch to retten?" - "Tscha, Klas, wenn dat annere Tieden weern, denn wör ick seggen, smiet se ruhig in'e Eck, de sünd dat Flicken nich wert, ick will di en Paar nie maken, awer so, - dar mör wi mal sehn, wat sick maken lett. Wullt se gewiss bald wedder hewen." "Ja, Hannes, dat wull ick gern, ick bin mit Fottüg knapp vör." "Hew ick mi ganz so dacht." "Wat ward de wull kosten?" "Dat kann ick di nich seggen. Bi di löpt ja nicks öwer, Klas, ick war di de so billig maken, as ick kann, dat weetst du ja."
"Ja, Hannes, unvernünftig bist du ja nich, dat is gewiss, awer sonst ward man öwerall utsneeden, dat is nich mehr schön. Eben weer ick bi de Höker un hal mi en Pund Margarine un muss 2000 Mark vör dat lütt Klott betahln, un denn is dat man gude Wagensmeer, anners nicks. 1500 har ick man, ick muss noch 500 schüllig blewen. Mensch, wat schall dat noch eenmal ward'n? Dat ward ja je länger je slimmer. So lang ick noch bi de Isenbahndamm to dohn hew, geiht dat ja, dar verdeent wi gud." "Ja, ick hew hört, dat duert noch eenige Monat. Dar kannst du mal ordentlich liek vör kam, Klas."
"Och du, dat geiht von'e Hand in'e Mund. Un dar bi de Bahn ward eener ok allerlei Geld los. De oln Bröder möt de Hals mal en beten anfeuchten, un Köm un Beer is en dür Gesöff hüdigen Dags." - "Tja, mutt denn dat notwendig sien?" - "Dat mutt nich grad sien, awer se laten en ja keen Ruh. Wer mank de Wölf is, mutt mit se huln, dat geiht nich anners. Dar ward denn mal lost un knobelt, un een, twee, dree, büß du en Barg Geld los."
Wenn ick Klas Brinkmann weer, wör ick seggen: 'Kinners Lüd, wenn ick hier Köm un Beer drink, darvon ward'n Fru un Kinner nich satt, ick gah nich mit, makt, wat jüm willt, un doht, wat jüm nich laten könnt. - Süh mal, Klas, dat Halslock is en verdeuwelt enges Lock, awer wat geiht dar unnütz un öwerflötig in Jahr un Dag allens hindörch! Du kennst den Schipper Theissen. He har vör Jahren en grotes schönes Schipp, en Dreemastschoner. Wo is't blewen? Dörch'n Hals hindörch segelt, in'n Magen ünnergahn. Keen Versekerung giwt em Schadenersatz. Ne, mien lewe Klas, wenn ick hier so op'n Schosterbuck vör mi alleen sitt, denn hew ick Tied, mal so öwer allerlei nahtodenken, un dar hew ick denn herutklamüstert: Veele Lüd stöhnen öwer de sware Tieden, wiel se von ole Gewohnheiten nich laten könnt. Ganz gewiss, schön is dat bi uns ogenblicklich nich. Herr du meine Güte, seh di in Kiel oder Flensburg mal de Ladenfenster an! Wat ward dar utstellt un anbaden: Torten, Bonbons, Schokoladen usw., dar is dat Enn von weg, un denn en Laden bi de anner. Na, un hier bi uns op'n Lann? Lat di mal vertelln, wat dar an Eier- und Rahmtorten vermöbelt ward an passende un unpassende Gelegenheit. Un denn wüllt wi stöhnen öwer slechte un düre Tieden? Passt dat tosam? Ne, Klas, eenfacher lewen mössen wi."
"Ja, dat is all recht un gud, Hannes, awer de Kröger un de Konditers willn doch ok lewen!" "Schülln se ok, awer lat se sick anners inrichten. Verstah mi recht, ick red nich von de ordentlichen Gasthüs, de mutt dat gewen, versteiht sick! Ne, ick denk an de veelen Löcker, wa dat blots op't Supen un Swutschen afsehn is, de möt weg, denn de ruiniert veele Lüd, glöw mi dat!"
"Ja," säd de Daglöhner, "Hannes, dar magg ja veel Wahres drin liggen, wat du seggst, ick kann dat nich so dörchsehn. Awer soveel is gewiss, dat Köm- un Beerdrinken will ick opgewen. Dat is man en korte Weg, wa dat gud smeckt, nahher hett dat son aasigen Nahgesmack." "Wat du klok deihst, Klas, Sünnabend kannst du dien Stäweln haln." De Daglöhner gung un Hans-Schoster fleut noch mal so vergnögt.
Sünnabend Abend keem Klas Brinkmann, sien Stäweln to holn. Hans-Schoster har de Werkstäd schön oprümt. Meern in'e Stuw stunn en Disch, rund herum veer Stöhl. Op'n Disch leeg en Speel Korten, un op jede Eck stünn en Ünnertass mit 10 Bohnen darin. Un wat weer dat? Op'n Disch stunn en vulle Buddel, veer Grockgläser darbi!
Den Deuwel ok, dach Klas, de ol schienheelige Schoster! Hans-Schoster mark den Daglöhner sien Gedanken un säd: "Na, Klas, hest du disse Woch wedder knobelt un Beer drunken?" "Ne, dat hew ick nich, ick hew mien ganze Wochlohn mit nah Hus bröcht, dar fehlt keen Groschen. Ick bin di dankbar davör, awer" – he wies nah de Buddel, Hans-Schoster lach un Anna grien ok.
"Anna, schusst Klas-Nawer man en Glas Grog maken, he hett de ganze Woch in Drögen seten." - "Ne, lat man, dar sünd de Tieden nich nah, sick vullopen to laten - so sädst du doch to mi - un denn son düren Rum!"
"Och, dat kost di doch nicks, un en Vergnögen, dat nicks kost't, kann man gern mitmaken. Vergnögt sien mutt de Mensch doch, wenn't ok slechte Tieden sünd, dat hölt jung! Schenk du man in, Anna!"
Anna Schoster füll Zucker in en Glas un got kaken Water rin. Denn schow se Klas dat Glas hin un säd ganz plietsch: "So, Klas, nu mak di dat man sülm wieder torecht. Recht hitt, söt un stark mutt de Grock sien, anners smeckt he nich."
"Süh, wat du di utkennst," säd Klas, "dat Grockdrinken schient hier Mod to sien." Darmit nehm he de Propp af un got sien Glas vull Jamaika-Rum. He smeckt man un sett dat Glas flink wedder dal un reep: "Verdori, dat is ja garkeen Rum! Wat is dat?"
"Ne, wat schull dat wohl Rum sien? Hew ick ok nich seggt. Dat is swatte Johannisbeersaft. Smeckt dat nich schön? Bi uns Solospeln jeden Sünnabend, ward uns de Hals von't Smöken öfters wat drög, dar drink wi denn mal wo dat so kommt Kornkaffee oder Bottermelk un to Verännerung ok mal Saft."
"Hm, un denn speelt jüm um Bohnen, nich um Geld?"
"Wull speelt wi um Geld, 10 Bohnen vör'n Groschen, awer wi sett uns nich dahl, um eenanner dat Geld ut de Taschen to haln, dat könnt wi anners licht losward'n. Ne, dat is en Spill, keen Geschäft, un mutt ok Spill bliewen." lach Hans-Schoster.
"Ja, Hannes, du versteihst in düsse düre Tieden to lewen, dat mark ick. Hest mien Stäweln torecht? Wat kost de?"
"Dat weet ik noch nich, mien Jung. Ick will di en Vörslag maken. Du stickst jede Woche föftein bet twintig Mark bisiet, un denn wüllt wi mal sehn, wi in't nächste Vierteljohr de Stäweln sick makt. Gaht se bald ut Liem, betahlst du wenig, holt se sick gud, musst du en beten deeper in'e Tasch lang'n. Büst tofreden?"
"Ja, Hannes, ick dank di ok. Bist en Mann, de in'e Welt passt un in unse Tieden. Velen Dank vör dien schön Grock, Anna, un nu gude Nacht tosam!"

16. An den Unrechten gekommen

"Herein!"
"Gud'n Dag ok, Herr Justizrat. Ick kam to Se wegen en Vörfrag."
"Nun, wenn die Sache sich rasch erledigen lässt, denn nur zu, meine Zeit ist bemessen."
"O, dat is rasch afmakt, Herr Justizrat. De Sak is klar. Ick bin Störslachter Bünning un stah, weten Se, jeden Donnersdag mit Störflesch op'n Markt vör Bäcker Vollertsen sien Hus. As ick mi hüt morgen en Ogenblick von mien Disch afdreihn de, dar keem dar en groten Hund, verstahn Se mi, un nehm mi en Stück Störflesch von' Disch, so'n Punder fief bet söß. Ick kenn de Mann, de sien Hund mi dat Flesch gams hett un hew ok Tügen, dat de Sak so is, as ick se vertellt hew. Nun will ick Se man fragen: Mutt de Mann mi dat Flesch betahlen?"
"Jawohl," meinte der Justizrat nach Bünnings Auseinandersetzung. "Sie können von dem Mann Schadenersatz fordern. Sollte er sich weigern, den Schaden, den sien Hund gemacht hat, zu ersetzen, so kommen Sie nur wieder, dann wollen wir den Kerl verklagen."
"O, Herr Justizrat, dat Verklagen ward nich nödig dohn. Wenn Se dat seggt, dat de Mann vör sien Köter betahlen mutt, denn is mi vör mien Geld nich bang. Dat is nämlich Se ehr Karo, de mi dat Flesch stahlen hett."
"So? - Nun, Bünning, wie groß ist Ihr Schaden denn?"
"Ja, Herr Justizrat, so genau kann ick dat nich seggen. Nehm'n wie en runde Summ. Söß Pund Störflesch, beste Ware, to föftig Penning dat Pund, makt akkerad een Dahler."
"Hm, ne teure Mahlzeit für einen Hund. Nun, wenn's dem Karo dann nur geschmeckt hat." Mit diesen Worten legte der Herr Justizrat einen harten Thaler für Bünning auf den Tisch.
"Danke, Herr Justizrat, adjüs denn ok." Als die Tür hinter dem Störschlachter geschlossen war, murmelte er vergnügt in den Bart: "Dar fungen wi'n ol'n Rott!"
Da wurde die Tür nochmals aufgemacht. Der Herr Justizrat rief: "Bünning, auf einen Augenblick! Bitte geben Sie mir doch Ihre genaue Adresse an."
"Ja, woto denn?"
"Es ist nur wegen der Gebühren für die Vorfrage," meinte der Justizrat trocken.
"Gebühren vör de Vörfrag?"
"Sie können mir dieselben auch gleich bezahlen, dann ersparen Sie mir die Schreibereien."
"Ja, woveel is denn dat, wenn ick frogen darf?"
"Vier Mark."
"Wat, veer Mark? Dar mutt ick also vör mien Störflesch noch een Mark tolegen?"
"So ist es," sagte der Justizrat, "zu diesem empfangenen Thaler legen Sie eine Mark, so ist die Sache in Ordnung."
Bünning muss wohl oder öwel betalen, meen awer: "Dat ole Fragen will ick mi afgewöhn'n."

17. Anholn deiht kriegen

"Mit de Handelslüd is dat doch rein to dull opstäd. Smiet man son Kattunrieder vörn ut de Husdör do geiht he in'e Achterdör wedder rin."
"Ja, Vadder Stöwen," säd de Smitt, "recht hest du, awer wat schall man darto seggen: Anholn deiht kriegen! Wulln de Lüd sick nich andrängen, so kunn se op de Landstraat verhungern."
"Ja," meen de Müller, "wenn man ut de Vordör rutsmeten ward un geiht den achter wedder rin, son kann man ünner Umständ to'n Fru kam'n. Du hest recht, Smitt: Anholn deiht kriegen."
"Wi meenst du dat, Müller?" säd de Schoster.
"Still!" reep dat dörcheenanner, "Lat de Müller vertelln."
De Müller nehm en kräftigen Sluck, stopp sien Piep von de Kröger sien Petum optimum supter solem (Peter op em un versahl em) un fung an to vertell'n.
Ick weer as Gesell in't Holsteensche, as ick von mien sel. Swiegervadder dat Jawurd halen wull. Dat weer keen lichte Opgaw, denn de ole Kröger Jansen weer en grawen un boomstarken Kerl. Von unse Friegen wuss he nicks, denn dat wag mien Brud em nich to seggen. Also, eenes Sünndagnahmiddags mak ick mi hel fein un gung rechttiedig nah de Krog, um de Kröger alleen to drapen. Ick gung nah de Schenkstuw. Richtig, dar seet he un har sick grad de Piep anfengt.
"Gud'n Dag."
"Gud'n Dag ok, nimm Platz!" säd de Ol.
"Kann ick een Tass Kaffee kreegen?" Dat weer dat Teken vör mien Brud, dat ick dar weer.
"Stina, en Tass Kaffee."
De Kaffee keem, awer mien Stina leep flink wedder rut. Se tru den Freden nich. Ick rühr mi mit mien Teelöpel in mien Kaffee herum, kunn awer bi alledem dat Enn nich find'n.
De ole Kröger paff un säd ok nicks.
"He hett mal'n smucke Dochter, Vadder Jansen."
"Hett sick wat mit smuck, awer gud un düchtig is se, un dat is de Hauptsak," gnurr he.
"Se kann ok 'nmal hübsch schriewen," fung ick wedder an.
"Wat seggst du? Wat weetst du darvon?"
"Ja, se schriewt ganz gud – ick hew – ja, ick meen man – ick glöw, he ward nicks dargegen hew'n – Stina is nu eenmal mien Brud – wenn he -"
"Wullt du Snäsel ol Lüd tom besten hewen?" Darmit sprung he op, greep mi mit de linke Hand in't Genick un mit de recht in't Krüz un smet mi vör de Dör op de Strat. Wupp, weer de Dör to.
Wat nu?
Ick gung um't Hus nah de Kökendör nah Stina un vertell mien Unglück.
Na, de fung an to huln, un ehr lew Mudder holp ehr natürlich. Bald weer ick mit anfung'n, do war de Dörp opreten, un de Kröger keem nah de Kök.
"Wat wullt du hier?" schreeg he un stell sien Piep in'e Eck.
"Ick," säd ick trutzig, "ick will mien Kaffee betahln. Wenn he mi sien Dochter nich gewen will, will ick ok nicks von em schenkt hewen."
"Vadder," säd Stina, "warüm dörf ick em nich friegen?" Un darbi ween se gottsjämmerlich.
"Anna," säd de Kröger to sien Fru, "is dar wat an de Sak? Ick meen, de Bengel wull mi vör'n Narren hol'n."
"Ja, de beiden sünd sick eenig." snucker de Olsch.
"Un darvon seggt Ju mi garnicks?"
"O, wi dörften di dat nich seggen, du sprokst immer, as wenn dat noch tein Johr Tied har." säd mien Swiegermudder.
"Hett dat ok," säd de Ol drög. "Un du," säd he to mi, "kannst nächsten Sünndag, wenn di dat wirklich Irnst ist, wedder kam un dien Bescheed haln. Adjüs!"
Ja! Anholn deiht kriegen!

18. Finderlohn

De ole afdankte Breefdräger Hans Peter Wilms seet in sien Stuw un har sien witten Kopp in'e Hand stütt un dach öwer sien Schicksal nah. He har ja nicks to klagen, awer, wa schulln sien Kinner sick in disse sware Tied dörchkloppen, un he kunn ehr so wenig helpen, so gern he wull.
Dar keem sien lütt Fru herin, frisch un lebendig, allens lach un lew an ehr. Keen Mensch seeg ehr an, dat se neeg an de söbendig ran weer.
"Na, mien Olle, du sittst ja wull hier to Trübsal blasen. Wat is dat mit di? Buten schient de Sünn so fründlich un de lütten Vageln singt vör dull. Dat is en Wedder so fein as dat um Maidag sien mutt. Schuss man en beeten spazeern gahn, denn kommst du op annere Gedanken. Wat hest du all wedder to grübeln, he?"
"Tscha, Mudder, wat is dat menschliche Lewen? Geboren ward'n un nahsten to starwen, dat is de Witz. Wi kamt ja licht to Enn, wi hewt uns Penschon, darmit kamt wi ut. Awer uns Kinner! Wenn wi Kinner in'e Welt setten, möt wi ok darvör sorgen, dat se vörwarts kamt. Wenn ick blots helpen kunn, de Reeg is so lang un dat Geld so knapp."
"Mann doch, mak di keen unnütze Sorgen! Wi hewt uns Kinner nu so wiet, dat se vör sick alleen sorgen könnt, un dat doht se ok. Dat dat de een oder de anner mal wat knupperich geiht, dat bringt de Tied so mit sich. Dar möt se hendörch un dar kommt se hendörch, schasst man sehn! Lat uns doch man blots tofreden sien, dat se gesund un ordentlich sünd. Nimm du man Hot un Stock un denn man herut. Ick wör gern mitgahn, dat is so wunnerschön buten, awer, wer schall denn Middag maken, un 'n beten gud wat eten, magst du doch verdeuwelt gern."
De ole Hans-Peter gnurr noch allerlei in'e Bort, gung awer doch spazeern. He keem nich wied. Wo de Weg afbögt nah de Slie dahl – wat leeg dar in'n Knick? En Breeftasch? Hans-Peter putz de Brill, keek nochmal scharp hen, dat war nich anners – en Breeftasch! He hal se ut'n Busch herut, steek se ünnern Rock un tüffel wedder nah Hus.
"Na," säd sien Fru, "dat hest du ja rasch afmakt. Is di en Has öwer'n Weg lopen, dat du umkehrt büst?"
"Komm mit herin," säd Hans-Peter sachtmödig, "warst di wunnern, ebenso as ick." He trock de Breeftasch ünnern Rock herut un smeet se op'n Disch. "Huchdi! Wa kommst du darbi?" - "Ick hew se in'n Knick funn, un nu willt wi mal sehn, op sick dat lohnt."
De Tasch weer mit twee Spangen verslaten, de sick torügg klappen leten. He mak op. "Verdorri, wat'n Geld! Mi is as Postbote veel Geld dör de Finger gahn, awer soveel Geld hew ick noch nich op en Hupen sehn." He tell un tell, eenmal, tweemal un noch eenmal. Immer datsülwige: 60 Dusendmarkschiens un 50 Hunnertmarkschiens, dat weern 65.000 Mark.
"Wat schüllt wi mit all dat Schiet, Vadder?" säd sien Fru en beten ängstlich, as Hans-Peter to spekuleern anfung. "Schiet, seggst du. Nu sünd wi op eenmal ut uns Sorgen herut. Mudder, dat Lewen is doch schön." - "Du wullt den Kram doch nich beholn, Hans-Peter?" - "I, daran denk ick ok nich, soveel schusst du mi doch wohl kennen, awer 10 % Finderlohn, de willt wi herutkloppen, dat is ehrlich verdeentes Geld. Nu willt wi de Tasch gud verwahrn un in de nächsten Dag op de Zeitung achten. De Verleerer schall sick bald angewen.
An annern Dag stunn in't Blatt: Eine Brieftasche verloren zwischen K. und S. Dem ehrlichen Finder werden 10 % des Inhalts zugesichert. J. N. Groth, Viehhändler, Fernruf 2938.
"Sühst du, Mudder? Dar hewen wi de Geschichte. De Unkel hett nich bekannt gewen wullt, dat he soveel Geld verloren hett. Na, lat em. Wi hewt 6500 Mark bin Wickel. Ick will em man flink mal anropen."
"Na, in twee Stunn, is he hier mit sien Auto un bringt en Utwies mit, dat he Anspruch op de Tasch hett. Mien 10 % hett he mi nochmals tosekert. Fein, wat, Mudder? Hew ick nich recht? De Welt is schön!" "Ja, Hans-Peter, awer vörhin säds du anners." - "Och, lat man, Mudder."
Groth keem, heel vergnögt, dat he nägndig % von sien Geld borgen har. He har dat ganze all verloren gewen. He vertell ehr: "Ick har soveel Geld to mi steeken, um grote Vehinköpe to maken gegen bar, denn Bargeld lacht. Awer de Buern sind so tog as Rindsledder. Keen Geschäft to maken. Ut Arger drunk ick mehr as gud weer un dar mutt ick in mien Dusel de Tasch verloren hewen, anners kann ick mi dat nich erklären."
De Vehhändler fahr heel vergnögt af un de Postbote un sien Fru blewen noch veel vergnögter torügg.
"So, mien lütt Fru, nu willt wi de Kram verdehlen: söß Kinner, giwt vör jeden dusend Mark un denn behold wi as Notgroschen noch fiefhunnert. Wat meenst du darto?" " Ja, Vadder, lat se dat ruhig kriegen. Wi hewt ja uns Utkamen. Ick will blots wünschen, dat se dar ordentlich mit umgaht un dat se dat gud bekamen mag. Un vör di freut mi dat erst recht. Nu letst du dat ol Grübeln un Sorgen ja wull erstmal nah. Warst mi sonst ja vör de Tied olt, bist ja noch in de besten Johren," lach se, "erst eben veerunsöbendig. Un morgen, wenn dat Wedder schön is, geihst du los un sammelst mehr!"
"Na, ick bin erstmal tofreden. De Kinner ward sick freun."

19. Twee Deefsgeschichten

Dat is nich immer de Fall, dat en Spitzbow glieks achter sien Röwerie ok sien verdeenten Lohn find't. Ne, Lüd, dat weet Ji ok, so is dat nich in'e Welt. Dar is dat öfter so: De lütten Deef sett man fast, de groten lopt umher, grient sick in'e Fust un denken knapp an Straf oder so wat. Awer in mien beiden Geschichten, de ick ju hier vertellen will, dar folgt de Straf nah frischer Daht. Hört man to.
In Dithmarschen wahn vör veel Johrn en Bur - Hofbesitzer heet de Lüd dar nu - do weer en Burn, de heet Reimer Kanzmeier. He weer wegen sien utverschämte Kräft in'e ganze Umgegend bekannt. Reimer Kniep nennen em sien Lüd so ünner sick, wiel he de snaksche Angewohnheit har, sien Lüd in'e Arm to kniepen, wenn't nich nah sien Kopp gung.
He har en Daglöhner, de all tein Johr bi em in Arbeit stunn un sick immer tru un ehrlich opföhrt har. Eenes Dags muss de Daglöhner, Korl heet he mit Vörnamen, op'n Kornböhn Weeten umschüffeln.
As he dar so in sien eegen Gedanken schüffelt, süht he, as he 'nmal afpusten deiht, dat de grote Speckkist nich slaten is. Anstatt das dar wie sonst gewöhnlich en Hangelslot vörhangt, is de Öwerfall blots mit'n Plock faststeken.
Süh, denkt Korl, dar weer billig bien Mettwurst to kamen. Un darmit fung he wedder an to schüffeln. He keem awer nich wied, do stunn he wedder. Mettwurst eet he doch vör sien Lewen gern. Un Schinken weern dar ok gewiss in'e Kist, rog'n Schinken! Dat Water leep em in'e Mund tosam, wenn he blots daran dacht.
Uns Korl wull garnich mehr an de ol Kist denken, garnich hinsehn, un fung an to schüffeln, as wenn he in Akkord un nich in Daglohn arbeit't. Dat dur nich lang, do stunn Korl un har de ol Speckkist so fast in't Og fat, as wull he mit sien Ogen de Mettwurst herutangeln.
Wenn de Stalldör vergeten weer hüt oder morgen abends fast totoschotten, so kunn man den Weg to'n Speck licht find'n. Korl fung langsam wedder an to schüffeln, awer sien Gedanken weern nich mehr bi de Arbeit, he mak sick irnstlich en Plan torecht, sien Herrn to bestehlen.
He wull em de ganze Kist nich leer maken, Gott bewahre, so slecht weer he nich, he wull blots en gude Prow hewen, wieder nicks. Kanzmeier, meen he, ward dar garnich um gewahr, wenn he von sien Öwerflot en paar Mettwürst un en Schinken hergewen müsst. He slacht en paar Dag fröher, dat is all. Mi awer is dat nich eenerlei, op ick eenige Ell Mettwurst hew oder nich. Un so söcht he sick mit allerlei Redensarten dat Geweten to begöschen, wat em denn ok leider gelung.
De anner Nacht kunn de Bur Kanzmeier sien Fru nich slapen. Se har öfters slaplose Nächte, dar se't veel op de Luft har. Se leeg also waken un hör dar op'n Kornböhn liesen wat gahn. Na, dacht se, dat is de Katt, un bedur ehr leew Korn. - Awer, wat weer dat? Dar ward wat entwei broken. Wat schull dat wull wesen? "Reimer, hör mal, wat geiht dar op'n Kornböhn vör? Segg, wat knirscht dar doch?" Reimer Kanzmeier hör sick dat Geräusch an. - "Dat is ja grad, as wenn de Rotten un Müs so recht ehr Tied hewen. Na, Mudder, ligg man still. Ick will mal nahsehn."
He smeet sick in den notwendigsten Kledaschen, steck de Latern an, nehm sien Eeken ut de Eck, un weer mit en paar Sätz de Trepp herop. Op'n Böhn is nicks to sehn – süh, wat is dat? Op de Speckkist liggt en Kobeteli un Holtsplittern. He geiht neger un find Musjö Korl achter de Speckkist. To sien Unglück har Korl de Speckkist verslaten funn un har sick nu dörch sien Larm verraden. Nu bewer em de Büx, denn dat em dat slecht gahn wör, darvör kenn he Reimer Kanzmeier to genau. In sien Angst läd Korl bi sick dat Gelöwnis af: Dat is dat erste un dat letzte Mal.
"Na, Korl," säd Kanzmeier, "magst du gern Mettwurst un rogen Schinken?" - "O, Herr, laten's mi gahn, ick do dat gewiss nich wedder. Dat is ganz gewiss, Se mögt mi glöwen oder nich, dat is dat erste Mal, dat ick mi an anner Lüd Kram vergriep. Ick doht seker nich tom tweten Mal. Laten's mi dörch, Herr." Reimer vertret em breetspurig de Weg un säd: "Ja, ick will di ok nich öwer Nacht hier holn, awer erst giw mi Antwurd: Magst du gern Mettwurst un rogen Schinken?" - "Ja, uns Herr." - "So, na, ick hew tofällig de Slötel bi mi. Ick bruk also de Kist nich optobreken as du, Spitzbow." He slott de Kist op. "Sühst du, hier hest du en Mettwurst un en Schinken. Fat 'nmal an." - "O, Herr -" "Fat an, segg ick di, oder -" un darmit kreeg he sien Eeken to Höcht. De Daglöhner nehm't an sick un de Bur slot de Kist wedder to. "So, nu komm!" säd Reimer.
Korl musst nah de Stuw un sien Mettwurst un Schinken op'n Disch leggen. - "Mudder, kumm gau to Been, du hest Besök kreegen. Hal flink Brod un Budder un Messer un Gawel herin, ick will indes oppassen, dat uns Besök nich utkratzt." "Du röhrst di nich von'e Stell. Dat segg ick di, sonst schall mien Eeken mit di spreken," säd Reimer un darbi läd he sien fief Finger um Korl sien Arm. Korl snee en Gesicht un stöhn, as wenn em en mit'n Knieptang anfaht har. Dat weer garnich to verwunnern, denn dat weer allgemeen bekannt: Wo Reimer Kanzmeier sien Finger en Menschen faten, dar weer dat nahsten blau un gel un grön.
As de Burfru opdeckt har, sett de Bur en Stol an'e Disch un säd: "So, Korl, nu sett di man un lat di dat gud smecken!" "Ne, uns Herr, besten Dank, ick mag wirklich nich. Laten's mi nu gahn." - "Heran, segg ick," un de Eeken deh sien Schulligkeit un legg sick recht mit Nahdruck twischen Korl sien Schüllerblader. Geschwind weer Korl an'e Disch, awer eten, säd he, kunn he nich. Ick glöw em dat gern, awer Reimer Kanzmeier wullt nich glöwen. "Du magst ja Wurst, nu lang ok to. Du schasst hüt nacht mal ordentlich satt hewen, dat du sobald nich wedder kommst to stehln un uns in uns Nachtruh to stör'n."
Korl muss ja tolangen un gegen allen Appetit Wurst un Brod, Brod un Schinken eten. Reimer sien Speck un Flesch smeck Korl sonst doch so gud, awer dat wull hüt nacht doch garnich glieden. Wenn de Eeken nich so schändlich weh de, he har nicks dalkriegen kunnt. "Och, Kanzmeier," stöhn Korl, "ick kann un mag nu wirklich nich mehr – un wenn Se mi dotslagt, ick bin nu ganz gewiss satt."
"So, dat mag ja sien," säd de Bur, "denn kannst du ja gahn. Awer erst kommst du noch mal her, lütt Jung." Reimer fat Korl in'n Kragen, läd em as unartigen Jung öwer de Knee un versahl em gründlich. "Süh, Korl, nu gah man nah Hus, lütt Jung, un stür nich wedder op wat Böses, hörst du? Komm, gah man ut de Kökendör un denn lop man achterrum, dat ward ja all hell, un dat brukt ja keener to weeten, dat du so gern Wurst un Schinken magst."
----
Klas Beger har Swien slacht, un wat vör Swien! "Dat en Swien wiggt hunnertföftig un dat anner tweehunnert Kilo, so taxeer ick," säd Klas. "Nun seggt Ju," wenn he sick an sien Nawers, de to Swientaxeern un Grockdrinken sick instellt harn, "waveel wägt de Swien?" De Nawers fung'n nu an Sötholt to raspeln un löwt'n dat dicke Speck un de schönen Flomen. Klas muss doch bannig futtert hew'n, meent se. Se taxeern de Swien op 350 un 425 Pund. Se rekneten nah Pund, dat weer se handlicher, meen se. Blots de ol wräwelsche Schoster, det in't Swienmasten immer torügg stunn, wiel he dacht, de Swien schütteln von sülm fett ward'n, de meen also: "So swar sünd se nich." - "Wenn se nich wägt, wat ick seggt hew, Schoster, so mag se mienetwegen de Deuwel holn! Nah dat Foder, dat se kreegen hew'n, möt se dat licht wägen. Un nu kommt herin, Nawers, wi willt uns erst en Lütten nehmen. De Swien möt noch erst afköhlen. Nahher smiet wi se op de Wagschal, dat is de beste Wahrsegger, un denn willt wi mal sehn, Schoster, wer am besten taxeern kann." Darmit gungen de Nawers mit Klas Beger herin un taxeern bi'n Glas Grock lustig wieder.
Wenn man erst bi'n guden Schluck sitt, de noch nebenbi nicks kosten deiht, so ward de Sitzung öfters lang. Op en Been kann man nich stahn, heet dat, un denn: Alle guten Dinger sind drei, un denn noch en tom Afgewöhnen, un denn – denn tellt man se nich mehr.
De Swien weern all längst afköhlt un buten weer't all höllisch düster, denn dat weer twischen Wihnachten un Niejahr. In Kalenner weer keen Mahn un denn pleg he nich to schienen. - Endlich brok man op, de Grock wull nich mehr rutschen. De grote Latern war ansteken un de ganze Gesellschaft gung nah't Backhus, um de Swien to haln un to wägen.
"Gotts Unglück! Dat's gud, dat wi kam't," meen de Schoster, "een halw Swien is all tom Deuwel. Sühst du, Klas, man mutt de Düwel nich an'e Wand mal, denn kommt he. Nu man flink de öwrige dree Halften von'e Haken, sonst verswinn de ok noch." - Un wirklich, de Schoster har recht, een halwe Swien weer weg. Soveel Beger de Abend ok forschen, fragen un söken de: Dat halwe Swien weer weg un blew weg. Un wo weert't blewen? Lat Ju vertelln.
Hans Ehlers, de all öfters mit sien Hand op fremd Saken pedd har, gung in Schummern achter Beger sien Backhus längs un war to sien Unglück Beger sien Swien gewahr, de dar so verlaten an't Krummholt hung'n. Hm, meen he, de schull ick eegentlich taxeern. Ick mugg doch weten, op Beger se ok richtig utmast hett. Dat schient mi en schöne, fette Swien to sien. As dat ganz düster waarn weer, sleek he sick torügg. Richtig! De Swien hung'n dar noch. Se schien'n ordentlich op em to luern. Hans hak sick en halwe Swien af, bunn mit en Sträng de Been tosam un läd sick de Sied Speck so op de Nack, dat dat Tau vör em de Bost dal hung. Bi't Tau hel he dat Speck in't Gliekgewicht.
As Hans en gud Stück gahn har, dünkt em, Klas Beger hett gud mast, dat kann ick marken. Dat ward mi ja rein lästig. Awer lat, dat is billig! - Billig? Hans, mi dünkt, dat kost di veel, säd en Stimm in em. Du ladst di wedder wat op't Geweten. Geweten? gnurr Hans dagegen. Mien Geweten is rein: Ick hew dat doch garnich brukt un wat man nich brukt, kann keen Schaden nehm'n. Darbi lach he höhnischen op. Doch dat Lachen wull nich so recht herut.
Dat Speck weer wirklich swar. Dat drückt de Schullern un ok noch'n anner Stell, awer Hans wullt nich weeten.
Hans Ehlers läd sien stahlen Speck op'n Heck un stell sick mit de Rügg dargegen. De Sträng, womit he de Been tosam bunn har, hung em op de Bost, un Hans hel dat Tau mit de Hänn fast. As he awer nah sien Daschendoog grappel, um sick de Sweet aftowischen, let he dat Tau en Ogenblick los. In de sülwige Augenblick glitscht dat Speck op de anner Sied von'e Heck dal un dat Tau rutsch Hans ünnert Kinn. So hangt dat halwe Swien op den en Sied un Hans Ehlers op de anner Sied von de Heck. Un so funn se em an annern Dag. - Dot, natürlich!

20. Zitaten-Unkel

De ole Klas Suhr set vör sien Dör in'e Sonnenschien un smök sien Piep. Ick säd to em: "Na, Klas, wa geiht? Dat glöw ick, wer dat so hewen kann. Rentner sien is doch dat beste Geschäft op Gottes Erdboden." - "So, wat glöwst du dat? Dar bist du sehr in Biesternis. Fröher meen ick dat ok. Wenn du di man erst to Ruh setten kannst, denn bist du fein herut. Ick bin awer ganz annere Ansichten ward'n. Blots eten un drinken, smöken, slapen un sitten is op'n Dot luern - dat is keen Lewen, dat is keen gudes Geschäft. Ne, ne, ne, glöw mi dat, de fröhere Tied, wa ick düchtig arbeiten kunn un musst, weer beter. Un denn, wat sick in olen Dagen allens angewen deiht an Gebreken, wovon man in jungen Jahren nicks wüsst. Fröher har ick gude Tän un wenig to bieten, un nu hew ick genog to bieten awer keen Tän mehr. - Wi klagen ja all öwer slechte, düre Tieden, awer de kleenen Rentner - ick dörf ja nich klagen - de vör de Krieg ehr Utkam harn, sünd am schlimmsten daran. Gud, wer noch Kraft, Mot un Gelegenheit hett, wat nebenbi to verdeenen, as uns ol Detlew Frahm, de Zitaten-Unkel!"
"Ja, ja, Klas Nawer, ick mutt di recht gewen. Zitaten-Unkel wör gewiss seggen, wenn he di so spreken hör: Es lebt der Mensch solang er strebt! - Darmit gung ick wieder. Wer weer Detlew Frahm, de Zitaten-Unkel? Lat Ju vertellen.
Detlew Frahm weer en ole Junggesell, har en kleenes hübsches Hus bi de Möhl, wo sien Swager Korl Ehlers wahn. In jungen Jahren har Detlew Afkat ward'n wullt, weer awer ünnerwegs op'e hoge School sitten blewen. Warum? He studeer immer Poetik, d. h. he les Romane, Gedichte, Dramen, öwerhaupt allens, wat em ünner de Finger keem. Dat weer nu ganz verkehrt von em, denn so'n Afkat de hett mit Poetik nich veel to dohn, hew ick mi seggen laten. - Wenn sien Lehrer sick vergewens nah em ümsehn de un denn frag: "Wo steckt der Detlew Frahm denn schon wieder?" So reep de ganze Klass: "Er liegt auf der Bärenhaut und studiert Klassiker."
Na, dat de he as ole Junggesell noch immer. Un in sien Heimatdörp weer he ünner de Nam'n Zitaten-Unkel allgemeen bekannt. He har nämlich vör jeden Menschen in Truer un Freud, vör alle un jede Gelegenheit immer en passlichen Spruch bi de Hand. He bewegte sick, as he to seggen plag, op "klassischem Boden". Veele Lüd gungen em darum gern ut'n Wegen, denn he weer mit sien olen Sprüch towielen bannig unangenehm, gegen sien Willen natürlich. He weer so'n oln gudmödigen, harmlosen Menschen, de keenen wehdohn wull un möcht, awer, awer - man kann sick nich immer op sick sülm verlaten.
"Ein Wort ist wie ein Vögelein,
ist's fort, wer fängt es wieder ein?"
Mit dit Word keem Unkel Detlew bi sien Swager Korl Ehlers in'e Möhl an. Dat Word gung em sülm an, denn he har dörch sien dumme Reden Skandal in sien egen Hus makt. Nu schull Swager Korl de Sak wedder utglieken.
Sien Husholersch har nämlich in't Dörp Sluderkram makt un sick sotoseggen fastlagen. Se weer ganz unschüllig darto kamen, meen se, klag Unkel Detlew ehr Not un hul nich wenig.
Detlew de dat ja bannig led un he wull se in sien Gudmüdigkeit op siene Wies trösten:
"Wenn das Loch unter der Nase zu wäre,
wie einem Frosch nach St. Jakobstag,
bliebe viel unterwegs."
As Stina nicks darto säd, wahrscheinlich, wiel se't nich verstahn har - un Detlew nu eenmal in Tog weer, so säd he wieder:
"Gott gab uns nur einen Mund,
weil zwei Mäuler ungesund.
Mit dem einen Maule schon
schwatzt zuviel der Erdensohn.
Hat er nun das Maul voll Brei,
muss er schweigen unterdessen;
hätte er der Mäuler zwei,
löge er sogar beim Fressen!"
Na, dat weer dütlich. Stina weer denn ok glieks as Füer un Fett. Se schull em düchtig ut un red sick so in'e Wut, dat se säd, he schull sick man nah en anner Husholersch umsehn, bi son dwatschen Kerl wull se nich länger bliewen. Se wunner sick öwer sick sülm, dat se dat all so lang bi so'n verrückten Kerl utholn har. All Lüd in Dörp snacken daröwer, dat se nich all lang weglopen weer. Nu wull se awer en Enn maken, nu wull se weg.
So stunn dat in sien Hus. Swager Korl säd denn, as he Detlew sien Klagelied to Enn hört har: "Nu kann ick nich ut de Möhl rut, Swager, ick kam hüt Middag mal röwer. Dat is nich so schlimm, dat giwt sick noch. Gah man nah dien Immenschur un kümmer di man nich um Stina, deihst grad so, as wenn de ganze Sak di nicks angeiht. Ick will de Geschicht wull in Ordnung bringen, awer mit dien ol wunnerliche Redensarten musst du di vörsehn. Unverstännige Lüd kannst darmit bös in Fahrt bringen. Dat sühst du ja!"
Na, Unkel Detlew kreeg de Kopp wedder hoch. He wull nich gern en annere Person um sick hewen. Stina heel allens sauber un akkerat in Hus un Gorn, dar weer nicks to klagen. - "Na schön, Korl, denn komm man röwer, dat se bliewen deiht. Ick gah vergnögter weg as ick kamen bin."
"Und wer des Lebens Unverstand
in Wehmut will geniessen,
der stell sich nur an die Wand
und strample mit den Füßen.
Und wer des Lebens Wehmut will,
in Unverstand geniessen,
auch der verhalte sich nicht still:
Er strample mit den Füßen!"
Mit disse Tröstung schumpel Unkel Detlew nah Hus un gung Stina ut'n Wegen. He mak sick bi sien Immen to schaffen. Fröher har Detlew sick to sien Vergnögen mit de Imkerie afgewen. Nu, as de Tieden slecht word'n un he mit sien Zinsen knapp utkeem, bedrew he de Imkerie int Grote. Un de Kram har Schick. He studeer nich blots allerlei Böker, ne, he studeer sien Völker sülm un wusst genau öwer jedes Volk Bescheed. De Imker in'e Umgegend, de weniger Tied harn, keem'n öfters to em, um em um sien Rat to fragen, un dar kreegen se bi Detlew neben allerlei schöne Sprüch wirklich guden Rat, denn Detlew Frahm hölp gern un weer en düchtigen Imker.
As Detlew nah de Möller sien Rat sick garnich um sien Husholersch kümmern de, do säd Stina in'e Kök to sick sülm: "Wat bin ick doch dösig west, ick Schaap! So'n schönen Platz krieg ick mien Dag nich wedder. Ick bin hier mien eegen Herr, kann dohn un laten, wat ick will - un denn lop ick darvon! Ick kann de ol Quasselhans ja man snaken laten, wat he will. Wat wull ick mi darum opregen? Ne, wat dumm! He is ja sonst en oln guden Kerl. Mi schull wunnern, ob he nich kommt un mi bed, dat ick länger bliewen schullt. Wull he man!"
Middags keem de Möller. "Stina, ick wull di mal spreken. Ick hew hört von mien Swager, dat du trecken wullt un he ward nicks dargegen hew'n. Segg, kennst du de Snieder sien Dochder neeger? Ick hew hört, de söcht en Platz as Husholersch. Ick wull de Sak vör Detlew in'e Reeg maken, he is so unerfahrn in so'n Dingen, wenn he ok en Barg mehr lehrt hett as ick."
"Ehlers, sehn Se sick mal um in't Hus. Is dar wat nich in Ordnung? Alles sauber un nett, ok in'e Gorn, un dat makt mi Spaß un is mien Stolz."
"Ja, Stina, dat is wohr, du hölst dat hier pükfein. Darvör kann hier gern en Preester wahn'n. Awer darvon is ja nich de Red hier. Du willst ja reisen un reisende Lüd schall man nich opholn. Swager Detlew is ja wat klönig, awer em vör verrückt to erklären, dat geiht doch to wied. Dat hett he di bannig öwel nahm'n. Man mutt de Menschen eben slieten as se sünd, ännern kann man se doch nich, erst recht nich, wenn se all en graun Kopp hewt."
"Och, Ehlers, leggt Se man en gud Word vör mi in be ehrn Swager. Ick wull ja gern hier bliewen, ick krieg dat narms beter. Mi deiht dat furchtbar leed, dat ick in'e Hast kündigt hew."
"Hm," säd de Möller, "will man sehn, wat sick maken lett." He gung nah de Immenschur un säd to Detlew: "Stina bliwt gern. Dat hew ick mi ganz so dacht. Nu red du nich to ehr von groten Dank, dat se hier wieder wirtschaften will, sonst smitt se di bi Gelegenheit wedder allerlei Schimpwörder an'n Kopp. Wenn se di dat seggt, dat se bliewen möcht, denn nimmst du dat ganz gliekgültig op un an. Dat is beter." Darmit gung de Möller wedder nah Hus. Nu leep sick de Geschicht wohl torecht.
Bi'n Middagsdisch säd Stina: "Frahm, ick möcht Se beden, mi noch länger to beholn, ick möcht bliewen. Ick war mien Mul beter in acht nehmen." - "Na, mienetwegen," säd Unkel Detlew tämlich gliekgültig, so as sien Swager Korl em dat seggt har, kunn awer doch nich laten, hintotosetten:
"Duck dich und lass vorüber gahn,
das Wetter will seinen Willen ha'n.

Un denn musst du weten, Stina:
Nach unten treten, das geht fein,
nach oben treten, das lass sein!"
Darmit weer de Freden wedder herstellt un beide freuen sick, dat dat so aflopen weer. Ja, ja, man mutt de Menschen nehm'n as se sünd, ännern kann man se meistens doch nich.
"Wat darin begriest, dat is darin begrawen."

21. Jungenstög

Jes Martens un Hans Schmidt kem'n später ut de School hüt, se harn noch erst Bekanntschaft mit de Schoolmeister sien Retstock maken müsst.
"So, Hans," säd Jens giftig, "dat is de tweete Lag, de wi de darn oln Krippenbieters to verdanken hewen. Dat möt wi se insolten, dat hölpt nich. De ole Stock deiht schändlich weh, ick glöw wahrraftig, ick hew schöne Striem queröwer."
"Ja, meenst du, ick nich," säd Hans, "un denn snackt de Schoolmeister noch jümmers von sien schönes Husmittel. Na, ick danke veelmals! Awer dat meen ick ok, de ol wräwelige Schoster schall dar nich mit so lank. Erst klagen se öwer en paar schruweliche Appeln un nu wegen de ol Hund. Wat weer dar wull veel bi los, dat wi de ol Köter en Kniep op'n Stert setten. Gott bewahre, wat mak de Ol vörn Hallo, na töw man!"
Dat weer Niejohrsabend. Schoster Blöker un sien Olsch, Kathinka mit Namen, gungen nah de Kök. Se wulln Förtjern backen. Dat makten de beiden jedes Johr gemeinschaftlich. De Schoster mak Fierabend, wenn dat schummerig war un denn gung he sien Fru in'e Kök to Hand.
Kinner harn de beiden Lüd nich, se kunnen Kinner ok nich utstahn. Dar se dicht bi de School wahnen, so stunn se mit de Jungens immer op Kriegsfoot. Denn weer dat Fenster insmeten, denn de Port uthakt oder de Jungens weern dörch'n Tun krapen un harn sick Appeln halt un so wieder. Dat gew denn veel Arger un Verdruss un de Schoolmeister muss öfter to sien Husmittel griepen, as em lew weer. Ja, wer sick mit Jungens un Hund'n inlett, de ward se ok so flink nich wedder los.
Na, also, de Schosterlüd gungen nah de Kök. De Olsch steek en Licht an, gung nah de Spieskamer un keem mit'n Pott Melk torügg. Brr! Dar surr wat dörch dat Licht, dat Licht gung ut. "Huch, wat weer dat, Jochen? Steek mi mal dat Licht an." De Schoster de dat, awer – brr – ut weer dat. Klatsch flog de Melkpott op de Eer. "Jochen, wat is hier los," schreeg de Schosterfru. "I, Mudder, dat weet ick nich. Hol doch wenigstens fast, wat du fat hest." De Schoster grappel nah'n Rietsticken un steek dat Licht wedder an. Dat brenn man eben – brr – flog dar wat hindörch, ut weer't. "De Deuwel hal, dat weer ja'n Vagel! Wa kommt de herin? Wi möt mal de Öllamp haln, da schall he wull brennen laten. Denn möt wi de freche Mosjö griepen un rutsmieten!"
"Och, Vadder, weetst du seker, dat dat en Vagel weer? Ick weet nich, mi dünkt, dat is hier rein unheemlich. Lat uns dat Förtjernbacken dietmal opgewen."
"Ne, so Gott will, nich! Ick will op'n Niejohrsabend mien Förtjern hewen. De hew ick noch jedes Johr kreegen, so old as ick bün. Gah rin un hal de Öllamp. Wi griept de Vagel un nahsten steekt wi dat Licht wedder an." Na, Kathinka keem mit de Lamp. Brr! Dar schott en Vagel gegen dat Glas, schrr! noch en un noch en, immer mehr. "Verdixt! Nu belew ick wat! Fru, hol de Lamp fast. Dar is ja öwern Dutzend Dachlünkeni in'e Kök. Wa kamt de Östersii herin? Dat is ja hüt abend rein ton Verrücktward'n! Kiek, dar kamt noch mehr. Sühst du Kathinka, de kamt dörch Götenlock. Töw'n mal, wi willt doch sehn, wer uns de Gesellschaft toschickt. De könn doch nich in Düstern dat Götenlock find'n."
Buten weer allens still un düster. De Schoster kratz sick achter de Ohrn un säd ganz deepsinnig: "Dat verstah nu eener."
"Jochen, doh mi de Gefall'n un giw dat Förtjernbacken hüt op. Wi könnt ja morgen to Middag Förtjern eten. Ick kak uns en gude Tass Kaffee in'e Stuw un dar eten wi Fienbrot, Korinthenstuten un Koken to. Un nahher makst du di een Kaffeepunsch, denn geiht dat ok, dünkt mi. Hier in'e Kök is mi dat to grässlich." De Schoster gnurr wat von Hasenfoot, gung awer sülm nah Kök vöran.
Se gewen sick mit Kaffee un Brot tofreden, un Jochen Schoster hal nah't Abendbrot de achtkantige Buddel ut't Schapp un mak sick en guden Kaffeepunsch. Un nu seten de beiden oln Lüd still un stumm de Kachelaben twischen sick un verdauten.
Op eenmal süfste Jochen ganz deep op, wa wenn em de Luft stahn bliewen wull. De Olsch keek hin nah em un schreeg: "Gott, Vadder, wat büst du swart!" Se har dat man eben utspraken, do juch se hellop. Nu weer se ebenso swart as ehr Mann. "Verdori! Dat is, Gott help mi, Black!" schreeg de Schoster un leep nah de Husdör, denn ünnert Fenster war lacht. Jawull! De Husdör weer to, let sick nich open maken. De Schoster leep flink achterrut. As he awer um't Hus herum keem, weer allens still. De Schoster snee de Latt los, de queer vör sien Husdör bunn weer un gung herin to sien Fru, de sick nich to röhren wag.
"Na, Mudder, beruhig di man, dat sünd Jungenstög. Erst hewt se uns de Dachlünken dörch't Götenlock börti un nu hewt se uns hier an de Roulo vörbi dörch't lütte Lock in'e Fensterschiew mit Black besprütt. So hangt dat tosam. Jungenstög! Krieg man Water her, dat wi uns waschen könnt. Un denn is't wull am besten, wi gaht to Bett. De Abend is doch verdorben.

22. Ein Sonntagsjäger

Herr Apotheker Gerstein war ein eifriger Jäger, doch konnte man in Wahrheit von ihm sagen: Seine Hände – wenn auch nicht seine Gedanken – waren frei von Mord.
Eines Tages wurde er plötzlich mal wieder von dem Jagdfieber, gegen das es in der ganzen Apotheke kein Mittelchen gab, überfallen.
War am nächsten Tag nicht seines Schwiegervaters Geburtstag? Wie, wenn er ihm einen Braten in Küche liefern und dem alten Herrn, der so oft über sein Jagdunglück gespottet hatte, zeigen könnte, dass er seine Mordwaffe nicht bloß spazieren führe!
"Herr Brodersen," sagte er zu seinem Provisor, "haben Sie die Güte, den Dienst zu übernehmen, ich möchte noch einige Stunden jagen."
Ein halbe Stunde später stand Herr Gerstein vollständig gerüstet auf der Strasse. Wohin sollte er nun seine Schritte lenken? Er hatte die Wahl zwischen Marsch und Geest. Die Marsch hatte er als Jäger noch nie betreten. Es sollte auf dem kleinen Revier, das zu dem Jagdgebiet gehörte, kein Wild sein. Seine Jagdgenossen hatten allerdings in der letzten Zeit in den Wehlen eine Anzahl wilder Enten geschossen. Entenbraten liebte der Schwiegervater sehr, das entschied!
Nach einigen Stunden kam der Apotheker an eine der Wehlen und sah mit freudigem Schreck eine Schar Enten auf dem Wasser schwimmen. Es waren ihrer 13, eine alte und 12 junge, alle in dem grauen, schlichten Federkleid wilder Enten. Mehr als einmal hob Herr Gerstein sein Gewehr an die Wange, aber immer wieder setzte er die Flinte ab. Wenn er nun ein oder mehrere erlegte, wie sollte er sie aus dem Wasser holen? Einen Hund hatte er nicht bei sich. Es war am Ende am besten, die Enten aufzuscheuchen und sie dann zu schießen.
Aber sie saßen da so hübsch still, und beim Fliegen hatten sie es meist sehr eilig! Warte! Nun wird es gut, sie nehmen ihren Kurs nach dem Wassergraben, der in die Wehle mündet. Nun ist ein Teil unrettbar verloren und wird meine Beute, jubelte Herr Gerstein, und er sollte recht behalten.
Er schlich, durch das Ret gedeckt, dicht heran und nahm die alte Ente aufs Korn. Denn, dachte der Jägersmann, wenn die alte tot ist, sind die Jungen ratlos und erheben sich vielleicht nicht aus dem Wasser. Der Schuss hallte durch die einsame Feldmark und machte die Jungen zu Waisen. Die Enten waren, wie er richtig geschlossen, durch den plötzlichen Überfall und die Beraubung der Mutter so verwirrt, dass sie im Wasser blieben und den Graben aufwärts flüchteten. Abwärts der Wehle konnten sie nicht kommen, denn da stand der Herr Gerstein wie einst der alte Wate am Tor der Normannenburg, ein schrecklicher Pförtner!
Der Apotheker knallte nun eine Patrone nach der anderen auf die Entenschar, und immer kleiner wurde die Zahl der Flüchtlinge, immer größer die Jagdbeute.
Herrn Gersteins Treiben war nicht unbeachtet geblieben. Die Frau des Kätners Brockmann wurde durch sein Schnellfeuer sehr in Unruhe versetzt. Sie lief in die Dreschtenne zu ihrem Manne.
----
"Niklas, lop doch gau 'nmal nah de Wehl un seh mal to, wat de ol tumpige Aftheker dar makt. He steiht dar all'n ganze Stot un schütt immer in de Gröw herin. Am Enn schütt he uns gar uns Enten dot. He is dull noch darto."
"Ja," säd he, "Häk to scheeten sünd dar nich. Dat ward wull uns Flock Enten sien."
"Un dat seggst du so, as wenn dar garnicks bi los is," schull sien Fru. "Du weetst doch, dat ick se an Doktor Struwe verspraken hew, un de Doktor betahlt den höchsten Pries. Nu hewt wi garnicks vör unse Mög, denn wer giwt mi wat vör magere dote Enten? De dar ole…"
"Begehr di doch nich glieks op, Anna, sowat mutt ruhig öwerlegt un bespraken ward'n. Hett he se dotschaten, schall he se ok betahlen, dat versteiht sick von sülm. Wer Vergnögen hewen will, der mutt ok darvör berappen, dat is immer so."
Darmit gung de Kätner Brockmann nah de Wehl dal un säd: "Gud'n Dag, Herr Gerstein, Se hewt dat hier ja bannig hild."
"Still, lieber Mann, treten Sie zurück, sonst machen Sie mir die Tiere scheu. Erheben sie sich, so habe ich das Nachsehen."
"O," säd Brockmann, "de ward nich wild, de kennt wi ganz gud. Öwrigens seh ick, dat dar en wart un en Ent öwrig blewen sünd, dat passt mi ganz gud. We laten nämlich immer, weeten Se, een Paar an't Lewen."
----
Gerstein verstand ihn falsch. "Sie haben ganz recht, mich daran zu erinnern, dass ein ordentlicher Jäger sein Jagdrevier zu schonen hat." Damit setzte er den Hahn in Ruh und schenkte dem übrig gebliebenen Paar Freiheit und Leben.
"Nun, lieber Mann, helfen Sie mir wohl, die erlegten Enten aufzusuchen."
"Ja," meinte Brockmann, "denn könnt wi se glieks mal telln." "Ich habe drei," sagte Gerstein. "Ick hew acht," reep Brockmann, "dat makt tosam ölm, mehr sünd dat nich. Wat könnt se darvör utgewen?"
Der Apotheker drückte dem Kätner als Trinkgeld für die Hilfe eine Mark in die Hand. Nach solchem Erfolg wollte er sich nicht knickerig zeigen.
"Danke, danke, Herr Gerstein, dat is wull darvör, dat ick Se de Enten rutholpen hew. Ick meen awer, wat Se mi vör mien Enten gewen wullt."
"Für Ihre Enten? Bester Mann, ich kaufe keine Enten. Sie sehen ja, Enten genug. Ein ordentlicher Jäger kauft keine Enten, er schießt sie sich."
"Ja, Herr Gerstein. Hier fallt wull beides tosam. Erst hew Se de Enten schaten un nu möt Se se köpen. Se hewt nämlich mien tamen Enten dotschaten. Diet sünd mien Enten, verstahn Se mi recht. Wat könnt Se darvör utgewen?"
Der arme Apotheker machte ein unbeschreiblich klägliches Gesicht: Anstatt Jagdruhm diese Blamage. Also deshalb hatten sie sich nicht auf die Flucht begeben, sondern sich ruhig morden lassen. Brockmann deutete Gersteins Schweigen auf seine Weise. "Ja, betahlen möt Se. Beden Se mal, wi ward uns noch eenig."
Unterdessen hatte Gerstein sich gesammelt. "Bester Mann, können Sie schweigen?"
"O, ick bün dicht as'n Pott, de nich leckt."
"Nun gut, ich bezahle Ihnen die Enten, und Sie halten reinen Mund. Wieviel müssen Sie haben?"
"Na, ick dacht, wenn Se mi dat gewen, wat ick nahher krieg, wenn se utmast sünd. Dat beten Foder is nich to reken."
"Also wieviel?"
"Ick meen fief Mark föfdig dat Stück," säd Brockmann.
Herr Gerstein zog zum zweiten Mal seine Börse und zahlte. Dann warf er die Flinte über und ging.
"Herr Gerstein, wa schall ick se de Enten denn hinbring'n?"
"Nein, nicht nötig. Machen Sie damit, was Sie wollen, aber schweigen Sie, wie Sie versprochen haben!"
Man hat den Apotheker nie wieder auf der Jagd gesehen.
Kurze Zeit nach dieser Begebenheit kam ich zu meinem Onkel Brockmann zu Besuch. Es war mir auffällig, dass die beiden Alten förmlich in Entenbraten und Enten in Sauer schwelgen ließen.
"Onkel," sagte ich, "dat har Tante doch nich dohn schullt, mienetwegen Enten to slachten. Ick weet doch, dat se immer nettes Geld ut de Enten makt."
"Jung, ick hew verspraken, reinen Mund to holn. Ick dörf nicks seggen. Wend di an dien Tante, de hett nicks verspraken."
----
Tante vertell mi denn. "Un du," säd se tom Schluss, "kannst das gern wieder vertelln, denn wahr is dat un verspraken to swiegen hest du ok nich."

23. Revanche

Willem un Klas Lüthje weern Vettern. Willem wahn in'e Grotstadt un arbeit't op'n Werft. Klas har en lütte Kat op'n Heidedörp un verdeen as Daglöhner nebenbi. Alle paar Johr besöchten se sick, um sick nich ganz fremd to ward'n, d. h. de Mannslüd. Ehr Fruens leten se tohus, eenmal wiel de sick nich gud sehn kunn, un tweetens, wiel dat ja unnödige Kosten mak. Willem un Klas weern beide en beten nährig, dat weer wull en Arffehler, darvör kunnen se nich.
Willem weer in'e Grotstadt opwussen un wusst as Grotstadtkind wenig oder garnicks von ländlichem Betrieb. He har sick vör de Festdag to Ostern anmeld't. Na, he war fründlich opnahm'n un Klas wies em sien Landbedriew un sien Vehstapel, een Koh, twee Schaap, twee Farken un en ganze Larm Höhner.
"Na, Willem, nu will ick mi torecht maken to Kark, geihst du mit?"
"Tscha, dat kunn ick ja. In'e Grotstadt kam ick dar nich to. Wenn man sick in'e Woch afrackert hett, slöpt man sünndags gern mal ordentlich ut. Hier löpt ja wull allens to Kark."
"Dat will ick nich gar seggen," meen Klas, "awer an Festdagen geiht doch ut jedes Hus wat hin."
"Schön, ick lop mit. Ick kann ja mal hörn, wat son Dörpprester to vertell'n hett."
De beiden Vettern setten sick ganz achter an'e Wand. Von hier ut kunn man dat Ganze öwersehn. Bi'n Hauptgesang keem de Karkendeener mit'n Klingelbüdel.
"Du, wat will de Mann mit'n Kaffeebüdel an'n Staken?"
"Dat will ick di gau uteenanner puln. Süh, uns Gemeen hett meistens tämlich Öwerschuss in'e Gemeendekass. An Festdagen nimmt nu jeder einige Mark herut, ganz nah Belewen. Wer nicks nödig hett, de nickt blots, d. h. he dankt."
"Deuwel, dat is ja ne rare Inrichtung, dar kann ick mi ja schön mien Reisgeld schnurren," säd Willem.
"Du, nimm di in Acht, de Büdel is wat enk. Nimm nich de Fust to voll, sonst kriegst du de Hand nich herut."
"Bewahre, so raffig bün ick doch nich."
De Klingelbüx keem, Willem mak lange Ogen, awer he weer man eben mit sien Hand öwer de Büdel, do gle de all wieder.
"Holt, ick hew noch nicks kreegen," reep Willem.
De Lüd keeken sick all nah em um.
"Sst! Ick vertell di naher de Sak," säd Klas un smeet fief Penning in de Klingelbüdel. De verbaste Karkendeener gung mit sien swarten Büdel an'n Staken wieder.
Na, Willem arger sick nich wenig, as he mark, dat Klas em vörn Burn holn har.
Op'n Karkweg meen Klas: "Mensch, Willem, du kannst ja wull keen Spaß verstehn! Wa kannst du glöwen, dat hier Geld verdeelt ward. Dar ward sammelt vör Arme."
"Dat hew ick wull markt, blots en beten to lat. Bi uns ward ok sammelt, awer dar steiht en Becken vör de Dör, wo jeder sien Groschen rinsmitt. Dat du mi so blameert hest mit dien dummen Spaß, dat ärgert mi doch, un denn in'e Kark! Pfui, dat weer nich nett von di, Klas."
Bi sick dacht he: Töw, komm du man to Stadt, dar find't sick sacht de Gelegenheit, di dat intodriewen.
Un Klas keem to Besök. Se gingen dörch de Stadt, drunken hier un dor en Glas Beer un bekeeken sick allens gründlich. Klas har veel to fragen un Willem log em nah besten Kräften allerlei vör. He har de Geschicht mit'n Klingelbüdel nich vergeten.
Klas war bi dat dörch de Straten tüffeln so'n beten unruhig in sick. "Menschenskind, Willem, kann man hier nich mal uttreden?"
"Tscha, mien Jung, ick weet Bescheed. Gah man hier rin. Dar is en Fru, de slött vör di op." Klas de dat. Willem säd to de Fru: "Hier is en Groschen vör de Benutzung, un diesen Groschen gewen Se de Mann, wenn he herutkommt. Ick will mi en Spaß maken, un vör Spaß sünd Se ja wull to hewen." "Tscha, dat ward makt," lach de Fru.
Klas keem erlichtert un ganz vergnögt herut to Willem, de in'e Strat op un dahl tüffelte. "Willem, denk di man, de Fru gew mi en Groschen, as ick herutkeem." "Ja natürlich, ick weet, vör dat wat du darlaten hest," säd Willem.
Nah eenige Tied meen Klas: "Du, is hier nich wedder so'n Bod?" "Ja, töw man noch en beten." Se stafokkelten wieder. "Hier," säd Willem, un de selbe Geschichte speel sick wedder af.
As awer Klas tom drütten Mal so'n sekern Versteek opsöcht, do pass Willem. Klas slog Krach, as de Fru en Groschen von em verlangen deh. "Ne, ick krieg en Groschen, soveel weet ick nu ok all in'e Grotstadt Bescheed. Her mit mien Groschen!" "Se sünd wull nich ganz gesund! Willt Se betahlen oder nich? Ick rop de Schutzmann, de hier nebenbi steiht." Na, Klas schimp mächtig un schimp wat von Büdelsniederie, betahl awer doch sien Groschen, denn mit de Schutzmann wull he nich gern wat to dohn hewen.
As he bi Willem ankeem, klag he sien Not: "Tscha, du, de Frunslüd hier sünd tweemal dörch de Näs bohrt, de hewt en feine Witterung. De hett gewiss markt, dat du blots so pro forma hest opslaten laten, um en Groschen to kriegen." "Schull dat?" "Natürlich!" Na, Klas beruhigt sick denn, warum har he ok bedregen wullt!
Am annern Dag bröcht Willem sien Vetter nah de Bahn un dar vertell he em de Geschichte, wi se sick afspeelt har.
"Dat is Revanche vör de Klingelbüdel, mien lewe Klas. Nicks vör ungud!"

24. Der Buschmann

Es wird Abend. Die Sonne schickt sich an, ins Meer zu tauchen. Sie sendet sich verabschiedend ihre freundlichen Strahlen über die weite Ebene, so dass die Fenster in dem hochgelegenen Dorfe Blendheim rötlich erglühen. Blendheim liegt auf der Grenze zwischen Marsch und Geest auf einer Sanddüne. Am Eingang des Dorfes steht ein kleines Häuschen. Es ist zwar alt und verflickt, macht aber noch einen äußerst einladenden Eindruck.
Vor dem Häuschen sitzt ein altes Mütterchen und schaut spähend nach dem Seedeich. Endlich geht ein Leuchten über ihr runzeliges Gesicht, sie hat gefunden, was sie suchte. In weiter Ferne hebt sich die Gestalt eines Menschen in der Ebene ab. Ein Erkennen ist nicht möglich, aber das Mutterauge ist scharf.
"Nu kommt he," murmelt sie. Sie geht ins Haus und macht alles zum Empfang bereit: Hier den Stiefelknecht, damit er die schweren Stiefel ausziehen kann, daneben die Pantoffeln, dort den einfachen Lehnstuhl hinter den Tisch. Auf dem Tisch findet sich ein einfaches Abendbrot, das aus Tee, Butter und Brot und Krabben besteht. Tabak und die halblange Pfeife liegen parat. Hinter den Schrank stellt sie erwartungsvoll lächelnd eine Flasche Bier. Nun wirft sie noch einen Blick auf ihre Zurüstungen, scheint befriedigt und eilt hinaus, so rasch ihre alten Pedale es gestatten wollen.
In einiger Entfernung kommt ein junger Mann. Bei der Gartentür nimmt sie ihn in Empfang. Das glaube ich, zu so einem Besuch kann man sich freuen. Der junge Mensch sieht trotz seiner mit Schlick befleckten Kleidung wirklich stattlich und appetitlich aus, den mögen auch Frauenherzen willkommen heißen, ein echter Sohn der Marsch: Groß, schlank, kräftig, blondhaarig und blauäugig.
"Gud'n Abend Mudder, na, hest du all luert?" "Ne, mien Jung, ick weet ja ju möt sick nah dat Water schicken. Sünd ju dar bald fertig?" "Ja, disse Woch noch, denn rückt wi wieder. De Buschscheep liggt dar all un luern op't Löschen." "So, nu komm man herin, bist gewiss hungrig." "Och," lach Heine Peters, "Mudder, en groten Hunger hew ick nich, awer ganz veel lütte."
Dem kleinen Häuschen gegenüber liegt ein stattliches Bauerngehöft in niedersächsischer Bauart. Haus und Umgebung machen einen etwas vernachlässigten Eindruck, man sah, überall fehlte die bessernde Hand. Hier hing eine Stalltür schief in den Angeln, dort fehlten mehrere Fensterscheiben, und auf dem Hofplatze, wo allerlei Gerätschaften umherstanden, mangelte es an Ordnung und Akkuratesse.
Das hatte seinen guten Grund. Auf dem Gehöfte wohnte Dirk Wolters mit seiner erwachsenen Tochter Anna Maria. Wolters war seit Jahren gelähmt und auf das Zimmer angewiesen. Von hier aus musste er unter Assistenz seiner Tochter den Hof bewirtschaften. Das gab viel Ärger und Verdruss mit den Leuten, die nur lässig ihrer Pflicht nachkamen, weil eben die nötige Aufsicht fehlte. Es war alles nach Wunsch gegangen, solange Heine Peters, der Sohn der Witwe aus dem gegenüberliegenden Häuschen, als erster Knecht den Hof verwaltete. Da ging alles wie am Schnürchen. Er war morgens der erste und abends der letzte bei der Arbeit. Wenn Wolters ihn rief, um Rücksprache mit ihm zu nehmen über die laufenden Arbeiten, so zeigte er alle Bescheidenheit seinem Herrn gegenüber, eine Sachkunde in landwirtschaftlichen Dingen, dass Wolters ihm ruhig die ganze Verantwortung überließ. Als gedienter Ulan war er Meister in der Behandlung und Pflege der Pferde.
Schmunzelnd nahm Wolters das Lob seines Nachbarn Jochen Siek entgegen: "Dat is eenerlei, dien Heine Peters, dat is en Kerl, de hett sick kämmt un wuschen. De Deuwel noch 'nmal, wa steiht dien Korn! Schad dat du dat nich sülm sehn kannst." "Hew ick sehn, Jochen!" "Waso dat?" "De Bengel, de Heine, drog mi letzt sündags nahn Wagen, bör mi herop as en lütt Kind – un ick wög doch mien hunnertachdig Pund – un hett mi herümfahrn. Dat beste Korn, dat beste Veh un de schönsten Weiden, dat weern mien. So weer dat, awer nu!"
"Dat best is wull, ick verkop de Stell, ehe se ganz op'n Hund kommt." "Dat weer doch schad," meen Jochen, "warum is Heine denn nich blewen?" "Ja, wat weet ick," säd Dirk un keek nah Anne-Mie. De steek sick ganz rot an. "He säd to mi, he wull gahn. Wieder weer nicks ut em ruttokriegen, so dat ick ganz verdreetlich war un to em säd, he kunn mienetwegen tom Düwel gahn. Nu is he Buschmann ward'n. Du weetst, de Buschlüd sind dörchweg von utwarts un grote Swutschers. Se verdeent gud, awer dat Geld, dat licht verdeent ward, geiht ok licht wedder heidi. Dat schull mi fürchterlich leed dohn, wenn so Heine Peters dat Supen lehrt kreeg. Wenn se dar an'e Butendiek in Schlick un Regen un Dreck stahn, na, dar ward sick en op de Lamp gaten, un een, twee, dree, denn ward dat Gewohnheit. Jammerschad, dat is gewiss. Ick war em gern beden, wedder to kamen, em allens to gewen, wat he an Lohn hewen will, awer so tru as he is, so eegen is he ok. Ne, he deiht dat nich. Ick mutt verkopen, dat seh ick all kam'n. Wenn du en guden Kopmann weetst, Jochen, schick em 'nmal her."
Anne Marie ging hinaus in ihr Stübchen. Hier weinte sie bitterlich. Bei einem Tanzvergnügen hatte sie Heine Peters aus purem Hochmut öffentlich beleidigt. Gute Freundinnen hatten ihr bei ihrer Ankunft im Tanzlokal gesagt: "Komm, Anne-Mie, Heine Peters is all dar un luert op di." "So, wat geiht mi Heine Peters an? Mit mien Vadder sien Knecht danz ick nich. Fallt mi in Drom nich in. Jüm könnt Heine Peters gern vör Ju beholn. Mi geiht he wirklich nicks an," sagte sie hochmütig, den Kopf in den Nacken werfend. Hatten ihre Freundinnen leise gesprochen, so sprach sie so laut, dass auch Heine, der nicht weit entfernt stand, jedes Wort mithören konnte. - Heine verschwand, und Anne Marie war an diesem Abend die lustigste von allen, aber ihr war bei aller Lustigkeit nicht so recht wohl.
Am andern Morgen erfolgte die Kündigung. Nun war Heine Peters Buschmann. Jeden Abend, wenn die Sonne hinter Eiderstedt ihr feuchtes Bett aufsuchte, standen zwei Personen auf der Lauer und spähten eifrig nach dem Strand: Vor der Gartenpforte am kleinen Häuschen Heines Mütterchen und versteckt hinter der hohen Dornhecke des väterlichen Hofes Anne-Mie. Beide warteten auf den Buschmann.
Eines Abends stellte Anne-Mie sich so, als ob sie Heine Peters so zufällig begegnete. Er ging vorbei, als ob sie für ihn nicht mehr auf der Welt existiere. Nun, das wurmte Anne-Mie doch, obgleich sie es kaum anders erwartet hatte. Trotz, Hochmut und Liebe führten in ihrem Herzen einen harten Strauss miteinander. Sie fehlte einige Tage am Gartenzaun. Dann stellte sie sich aber doch wieder ein. Es war heute Heines Geburtstag.
Elastischen Schrittes kam er daher. Auf den Schultern trug er eine große Last Abfallholz, das die Buschleute bei Fertigstellung eines der sogenannten Buschbeete, die zur Sicherung des Strandes gegen die gierigen Wellen der See angelegt werden, zu teilen pflegten. Man merkte es dem kräftigen Burschen nicht an, dass er nach der Tagesarbeit und dem langen Marsche irgend welche Ermüdung spürte. Heiß wallte es in Anne-Mie auf!
Bei der großen Pforte, die nach der Hofstelle von Wolters Besitz führte, warf Heine seine Tracht behutsam auf die Erde. Sachte schlich er durch die Pforte auf die Hofstelle. Was will er nur, dachte Anne-Mie, die ihn mit den Augen verfolgte.
Auf dem grünen Hofplatze waren Milchkälber getütert. Eines hatte sich den Strick zwischen die Hufe getreten und humpelte elend umher. Heine Peters machte das Tier frei, strich es mitleidig über den Rücken und wollte davongehen. Da schoss Anne-Mie herbei und sagte ärgerlich: "Du, wi willt noch sülm op uns Kram oppassen, ick wull dat Kalw jüst losmaken. Du harst di nich darum kümmern brukt." Der junge Mann stotterte überrascht: "Ick, - ick bin -" "Ja, du bist en Buschmann, dat weet ick," sagte das Mädchen wegwerfend. Heine wurde ganz blass und sagte: "Gott bewohr jeden Menschen vör so'n Hochmut," hockte sein Holz auf und ging.
Sein Mütterchen stand vor ihrem Häuschen auf dem Weg und wartete auf ihn. Da kam er um die Ecke des Wolterschen Besitzes. Er schien jetzt wirklich ermüdet zu sein, so langsam schleppte er sich daher.
"Bist möd, mien Heine? Dat kannst du ok wull. Wat hest du di vör'n sware Last Holt oppackt! Dat harst du doch in tweemol herdrägen kunnt." Heine richtete sich auf. "Möd, Mudder? Nich en Happen." Er bückte sich, nahm seine liebe Mutter auf den freien Arm und trug sie bis zur Haustür. "Sühst du, Mudder, ick bin garnich möd," un darmit liefen ihm die hellen Tränen über die Backen.
Er warf sein Holzbündel zur Erde, setzte die alte Mutter sorgsam nieder, streichelte ihre Wangen und sagte: "Nu hew ick blots noch di, mien hartlew Mudder, blots noch di."
Na, die Alte wusste gar nicht, was sie aus dem großen Jungen machen sollte. Sie kannte ihn nicht wieder. Früher war er stets heiter und guter Dinge gewesen und jetzt, seit er von Wolters weg war, war er wie umgewandelt. Gewiss, gegen sie, die Mutter, war er der Alte geblieben, immer rücksichtsvoll und zärtlich. Was er ihr an den Augen absehen konnte, das tat er. Er war aber still und in sich gekehrt.
"Wenn blots nich de Anne-Mie dar achter stickt," murmelte die Alte, "em wurmt wat, awer dar is ja nicks ut em heruttokriegen. He würgt dat all in sick hendal, dat is ja ganz verkehrt. Wull he sick blots mal utspreken! De Anne-Mie schult mi ok so merkwürdig an un geiht mi ut'n Wegen. Dar is wat nich in Ordnung mit de beden."
Laut sagte die Alte: "Fehlt di wat, mien Heine? Sprek di doch rein ut to dien ol Mudder." "Och, Mudder, mak di doch keen unnödige Sorgen um mi. Du sühst ja, mi fehlt nicks. Segg mal, wat hest du to eten? Ick hew bannigen Hunger. Wat giwt dat denn hüt abend? Aha, junge Arfen un Krabben. Dat lett man sick gefall'n, de schüllt mi schmecken! Erst de groten Stäweln ut un denn wullt wi uns en beten waschen."
Das Essen wollte gar nicht schmecken, aber der gute Sohn tat sich Gewalt an, um die Mutter nicht zu beunruhigen. Doch ein Mutterherz sieht scharf. Die alte Frau merkte wohl, dass er die Speisen ohne allen Appetit herunter würgte. Sie sagte aber nichts.
Einige Wochen später traf Anne-Mie mit einer Freundin aus dem Dorf zusammen. Diese sagte: "Du, hest all hört, dat Heine Peters utwannert?" "Utwannert? Ja, wahin denn?" "Nah Amerika glöw ick. Dat heet ok, dat he sick bi de Schutztruppe in Süd-West-Afrika melden will. He is ja as Ünneroffizier afgahn." "Na, denn man to. Op he hier as Buschmann herumlöpt oder sick in Afrika mit de wirklichen Buschmänner herumkloppt – mi kann't gliek sien. Dat deiht mi blots leed vör sien ol Mudder." Dass es aber Anne-Mie nicht gleichgültig war, konnte man leicht erkennen. Bald blass, bald rot wurde das Mädchen bei der Nachricht. Auch die Freundin merkte wohl, dass die Botschaft Anna Wolters mehr aufregte, als sie eingestehen wollte. Nach einigen gleichgültigen Redensarten trennten sich die Mädchen.
Anne-Mie ging nach dem väterlichen Hofe. Sie sah, wie die alte Mutter Peters sich in ihrem Gärtchen zu schaffen machte. Anne-Mie trat an den Gartenzaun und rief, einer augenblicklichen Eingebung folgend, hinüber: "Gud'n Dag, Mudder Peters. Na, so fliedich?" "Ja ick mutt wull. Dat ol Unkrut, Stolten Hinnerk, Brennetteln un dat anner Takeltüg wasst immer, op dat nu dröge oder natte Tied is." "Wat staht de Arfen schön, Mudder, un wat sünd de nett stickt!" "Ja, nich? Dar hett Heine sien Spaß an. Wat de ol Jung makt, dat hett Schick!"
"Seggen Se mal, Fru Peters, will Heine – ick hew dat man so hört – will Heine utwannern?" "Na, hest du dat ok all hört? Wat de Lüd all tosam schludern, dar is dat Enn von weg. He hett ja wull mal en Wurd darvon fallen laten, dat he Lust har, nah Südafrika to gahn, un nu seggen de Lüd, dat geiht los. Mi hewt se ok all darvon vörklönt. Güstern hew ick Heine fragt. Do säd he: Glöwst du, Mudder, ick war di hier alleen sitten laten? Solang du lewst – un dat hoffentlich noch recht lang – bliew ick hier. Nu sprekt wi nich mehr darvon."
"Mudder Peters, dörf ick mal op'n Ogenblick to Se herinkam'n?" "Ja, mien Dern, wa gern, dat weetst du doch. Ick hew mi all wunnert, dat du di garnich mehr bi mi sehn lettst. Komm man herin!"
Als das Mädchen nun drinnen war, wusste sie nicht, wa sie sagen sollte. Ja, was wollte sie bei der Mutter des Buschmannes? Die Sache war doch eigentlich zuende! Nach einigen Bemerkungen über die hübschen Blumen vor dem Fenster sagte sie plötzlich: "Mudder Peters, weet Se ok, warum Heine von uns weggahn is?" "Ne," sagte die Alte ganz verblüfft, "ick weet von garnicks. Ut de Jung is ja nicks heruttokriegen." "Mudder Peters, will Se hüt abend Heine fragen, op he wedder to uns trecken will, wenn ick em darum beden do? Se könnt man seggen, he kunn kam'n, wenn he von'n Busch frie weer. Ick trock denn weg to Onkel Peter nah Almstedt. Vadder ward sick freun! Bi uns geiht dat bunt um de Eck. Mit de Lüd is nich utokam'n. Un Vadder is so verdreetlich, dat he de schöne Stell verkoopen will. Dat weer doch schad. Seggen Se man to Heine, ick war hüt abend sülm kam'n un em hartlich beden, Vadder to helpen. Na, adjüs, Mudder Peters, ick mutt lopen, dat ick nah Hus kam, Vadder weet garnich, wa ick afbliew." Rasch huschte sie aus dem Zimmer, ohne eine Antwort der alten Frau abzuwarten.
Abends standen die beiden auf ihrem Lauscherposten, die eine vor der Gartenpforte, die andere hinter dem hohen Zaun, und warteten auf den Buschmann. Anne-Mie war fest entschlossen, wieder gut zu machen, was sie an dem braven Burschen gesündigt hatte. Da kam er, keinen Blick in das Gehöft des Nachbarn! Ja, die liebe alte Mutter! Kaum hatte er sie begrüßt, da erzählte sie ihm schon auf dem Weg zur Haustür von ihrem Gespräch mit Anna Wolters. Heine sagte nur kurz: "Na, denn lat er man kam'n." Die Sache nahm ihn aber doch mehr in Anspruch, als er sich merken lassen wollte. Er vergaß ganz, sich seiner schmierigen Kledasche zu entledigen. Eine Viertelstunde nach seiner Heimkehr kam Anna Wolters.
"Gud'n Abend, Heine." "'n Abend," brummte er kaum hörbar. "Mudder Peters, ick wull Heine gern 'n Ogenblick spreken." "Mudder, du kannst gern hier bliewen. Wat Anna Wolters mit mi to spreken hett, kannst du gern hörn." Doch die alte Mutter ging hinaus, schloss die Tür hinter sich zu und ließ die jungen Leute allein. "Schull mich doch wunnern, wat dar herut brat't."
"Heine, dien Mudder ward di all seggt hew'n," sagte Anne-Mie ganz verlegen, "dat ick di beden wull, möchst doch wedder to Vadder trecken, em de Wirtschaft to führn." "Ne, ick will nich. Ick will keen Notknecht sien." "Och, Heine, so is dat ja nich meent. Ick…" "Ne, so as ick von di behandelt word'n bün – keen veer Peer treckt mi to jüm. Wenn ick ok man en Knecht oder Buschmann bün, ick hew doch mien Ehr in Liew so gud as jeder, de wat op sick hölt." "Heine, ick hew di grot Unrecht dahn. Dat deiht mi furchtbar leed. Kannst du mi dat vergewen?" Sie hielt ihm treuherzig die Hand hin. Heine Peters sprang erregt auf: "Dern, meenst du dat wirklich so oder hölst du mi vörn Narrn?" "Ick meen dat so, as ick dat seggt hew." "Ja, wenn ick awer to dien Vadder treck, verlang ick groten Lohn!" "Du kannst verlangen, wat du wullt." "Wenn ick awer sien Dochter von em forder, wat denn?" "Dat do man driest, Heine," lachte Anne-Mie glücklich. "Anne-Mie, Anne-Mie, mien lütt söte Dern!" rief Heine Peters und schloss das Mädchen in seine Arme. Selig umschlungen standen sie da, als Mütterchen die Stubentür öffnete. "Herrgott noch 'nmal, wat nu? Heine doch, nu sieh mal, wat hest du makt? Anna ehr smuckes Kleed is rein utschand't, so in dien dreckige Tüg. Jung doch!" "Och, Mudder Peters, wat makt dat?" sagte Anne-Mie, indem sie die Alte umarmte, "wenn dat man rein in uns un twischen uns is, un dat sühst nu ja!"
"Ja, wat ward nu dien Vadder seggen. Ick hew ja rein garnicks!" "Wat, du hest garnicks? Heine doch, du bist veel rieker as mien arme Vadder is. Du hest ja son gesunde Knaken, wat willst du mehr?" "Ja, dat is all wahr, awer ick weet nich recht." "O, dar kennst du mien Vadder slecht, gah du man to em." "Ja, wenn du meenst, Anne-Mie, denn mak ick morgen fröher frie un will mit dien Vadder spreken."
Nun, das geschah. Der alte Wohlers war vernünftig genug, den jungen Leuten nichts in den Weg zu legen. Als er sich später im Glück seiner Kinder sonnte, sagte er eines Tages zu der alten Frau Peters: "Dat is doch en rare Sak vör ole Lüd, as wi beiden sünd, wenn de Kinner dat 4. Gebot nich blots in'n Kopp, ne ok in'n Harten drägen."

25. Een Rutschpartie

So eben buten Knickstedt wahnen Hofstedt an Hofstedt Timm Martens un Dirk Thiessen. De beiden Burn, de ganz un gar op sick anwiest weern, weern de dicksten Fründ'n, de man sick denken kunn. Wo de een weer, funn man gewöhnlich ok de anner. Seeg man Timm duhn, weer Dirk nich nüchtern. Gung Dirk to Markt, blew Timm nich to Hus. So weern se däglich tosam un immer de besten Fründ'n.
Eenmal keem Nawer Timm nah Dirk röwer. "Dat is kold hüt." "Ja, dat is dat." "Dat ward öwer Nacht wedder düchtig frieren!" "Ja, dat ward dat, dat is ja ganz hell un klar!" "Wenn wi son Wedder beholt, denn ward de Rütschbahn gud." "Hm, dat is all schön, awer du hest dien Rütsch ja verköfft." "Sühst du, Dirk, darüm kam ick eben to di, wi könnt morgen nett tosamspann'n. Ick nehm mien Düsterbrun, de ick op'n Heider Peermarkt köfft hew, de spann wi vör dien Rütsch, un denn rütscht wi morgen nah Knappersdörp." "Wat is denn dar los?" "Du, wie schriewen morgen den 1. Februar, de Tom geiht rund!" "So?!"
"Ja, mien Vedder Reimer Vogt ward de Tom morgen bröcht. He hett mi inladen un wenn du Lust harst, denn schull ick di man mitbringen." "Ja, denn möt wi ja wull hin, dar könnt wi ja nich gud afseggen," säd Dirk.
"Na, schulln Ju Ju Fruns nich mitbring'n?" frog sien Fru spitz. "Ne, darvon hett he nicks schrewen," säd Tim Martens ganz drög. "Ne, denn könnt wi se ja ok nich gud mitnehm'n, Timm, wenn he di nicks darvon schrewen hett. Un denn ward dat ja ok en Nachtpartie, Mudder, darvör bist du ja nich." "Ja, mien ol Düsterbrun is ok garnich so seeker. Mien Fru säd all, wenn du dien ol Düsterbrun vörspann'n deihst, rütsch ick nich mit!" "Timm, du hest ja fief Peer mehr op'n Stall un Dirk hett ok söß. Dat is blots son Utred. Segg doch grad herut: Wi willt ju nich in Sleptau hew'n." "So is dat nich," log Timm, "ick wull de ol Düsterbrun bi de Gelegenheit gern verköpen, ick bin möd op em." "Na, dat kann mi eenerlei wesen, ick hew gar keen Verlangen, mit Ju to rütschen, awer man kann doch sehn, dat Ju blots an Ju Vergnögen denken doht un dat wi Frunslüd vör Ju en Null in'e Schöpfung sünd." Darmit gung se ut de Dör.
Na, de beiden Nawers schien dat wieder nich to rühren. Se schienen dat gewohnt to sien, dat Dirk sien Fru se af un an eenige passende Würder säd, awer as verständige Lüd hör'n se sick dat an un dehn – wat se wulln.
Timm stunn op un säd: "Na, Nawer, denn hol di morgen man so um Klock dree bereit, denn kam ick mit mien Düsterbrunen röwer." "Ja, ick will denn allens in Ordnung hewen." säd Dirk.
Vele Leser sünd in Knappersdörp unbekannt, weet also nich wat dar am 1. Februar vör'n Festlichkeit is. Dat hangt so tosam: De Burn in Knappersdörp heln sick vör Johren gemeenschaftlich en Hengst. De gung bi se all in'e Kost. Jeder, dar alle Burstelln so tämlich gliek grot weern, musst de Hengst en Jahr fodern. Am 1. Februar war he umflüttet, un de Bur, bi de he in Kost keem, musst sien Nawers nah Vereenbarung mit Eeten un Drinken trakteern. Dat Drinken weer meistens de Hauptsak, so dat dat Fest öfters en tämlich fuchtigen Verlop nehm.
De Hengst kunn nu nich mehr von en tom annern bröcht ward'n, denn de weer längst verköfft, wiel in't Nawerdörp Regierungshengste opstellt ward'n weern. Se harn awer von ehrn oln Hengst soveel holn, dat se tom Andenken an em sien Tom opbewahrt harn. Keem nu de 1. Februar in't Land, denn sett de Tom sick in Bewegung. So har denn jeder Bur in Knappersdörp dat Vergnögen, een Johr lang dat lewe Andenken an de Vereenshengst to höden un bi'n Empfang sien Nawers satt to maken. So, nu weet mien Lesers wull so tämlich, wat dat bedüt, wenn Tim Martens sien Nawer Dirk säd: "Du, de Tom, geiht rund."
Uns beiden Fründen rütschten denn seelenvergnögt – de Vörfreud is ja immer dat beste bi'n Fest – nah Knappersdörp.
Um nich langwielig to ward'n, will ick de Festlichkeit bi Reimer Vogt blots ganz kort beschriewen. Erst gew dat bi'n Kaffee en gud Stück Snack, wobi denn Zentrifugen, Meiereien, Veerköh, Chilesalpeter, Kleeheu, Bohnenschrot as Swienfoder en Hauptroll spelten. Dann war Reimer sien Veh besehn. Timm musst sien Düsterbrunen de he ja verköpen wull, 'nmal mustern, awer keen Mensch wull em dat Derti afköpen. Naher war denn eten un denn – denn keem de Muck op'n Disch. Dat heet: En Gusskann mit Water, Zucker un en Patschon Rum, wat awer schön dörchröhrt un mischt is, un Punsch nömt ward. Na, dar war denn manches Glas op fröhere Tieden drunken, as in de Tom, de se Reimer Vogt bröcht harn, noch een Hengst seet. So um Middernacht, as de Punsch nich recht mehr glieden wull, leet Timm anspann'n, un de beiden oln Fründ'n rütschten nah Knickstedt. En Dutzend "Kamt gud nah Hus!" kreegen se noch mit op'n Weg. De de ok nödig!
Timm weer ärgerlich, dat de Kerls nich 'nmal en Bot op sien Düsterbrunen dahn harn. "Na, Dirk, nu segg du, so slecht is de ol Düsterbrun doch nich, dat se dar nich op beden kunn."
"Dat will ick ok grad nich seggen, Timm, awer wenn ick doch keen Perd bruken kann, köp ick mi doch keen."
"Dat is ja dummen Snack. Wat schull'n de keen Perd bruken könn'n. Se könnt ja wedder verkopen."
"Dummen Snack, seggst du? Ja, wenn ick mit Peer handeln will, denn kop ick doch nich son oln Bock as dien Düsterbrunen."
"Ih, nu ward gud. Du hest mi doch sülm toraden, dat ick dat Perd kopen schull."
"Ja, dat hew ick allerdings dahn, awer, dat dar son slechten Gang op weer, dat hew ick nich dacht."
"So, dat hest du nich dacht. Du bist mi en schönen een."
"Ja, as de Roskämmer em op'n eben Weg lopen let, dar gung dat. Awer hüt nahmiddag stülter he doch schändlich, dat sädst du sülm."
"So, deh ick dat?"
"Sühst du, dar glitscht he wedder, nimm di in acht, Timm, dat wi nich erst Mallör hewen! Schusst mi man fahren laten." "So, meenst, dat ick nich fahren kann? Ick hew vör di dat Fahren lehrt."
Un darmit trock he de Düsterbrun wek mit de Pietsch öwer, dat dat Tier in'e Höcht sprung, un de Düsterbrun har doch garnicks to ehr Striedigkeiten seggt.
Dirk meen: "Ick wull, ick har mien Vossen vörspannt, de geiht so eben."
De Brune stülter. Timm reet em in'e Höcht, un de Pietsch deh sien Schülligkeit.
"Mit dien oln Vossen, de is ja so senkrüggig, ick tusch garnich mal gegen mien Düsterbrun."
"Wat, achter dien oln Bock fahr ick nich wedder. Dar mutt man ja bang wesen, dat he stört un dat Genick bricht!"
"Br," säd Timm.
"Wat wullst du nu?"
Timm steeg ut, hak de Sträng af, knütt se tosam, klatter op sien Düsterbrun un säd: "Gude Nacht, Dirk, du schasst dörch mien Düsterbrun nich in Ungelegenheiten kam'n." Darmit red he af.
"Timm, du bist ja wull narrisch. Wullt mi hier doch nich sitten laten?"
Timm antwurdede nich un weer bald ut de Sicht.
Dirk Thiessen rew sick sien duhne Kopp, wat nu? Wahrraftig, he seet dar ganz alleen op'e Landstrat in sien Rütsch. Hier kann ick nich bliewen. Un wenn ick tofoot gah, wat schülln de Lüd denken, dat mien Rütsch op'n halwen Weg von Knappersdörp nah Knickstedt steiht? Also, he spann sick sülm vör. Ne, dat Perdspeln döcht doch nich. Har ick man nu Timm sien oln Schinner. Dirk stülter noch duller as Timm sien Düsterbrun. He gew dat Perdspeln bald op, trock de Rütsch an'e Sied un leep nah de neegste Burstell. Hier trommel he de Bur herut, vertell em kort sien Unglück un let sick von en Knecht nah Hus rütschen.
So keem de beiden oln Fründ'n, wenn ok getrennt, doch glücklich to Hus nah ehr lewen Frun.
Acht Dag wieder gung ick op'n Eiderdiek spazeern. Wer keem dar ünnern Diek längsrütscht? Timm Martens un Dirk Thiessen. Se harn Dirk sien Rütsch un Timm sien Düsterbrun darvör.
Hm, dach ick, dar ward nu unverstännige Lüd seggen: Pack sleiht sick un Pack verdriggt sick! Ick awer segg: Dat is en dummen Stück, wenn man en oln truen Fründ den Loppass giwt, blots wiel he 'nmal unartig gegen uns west is. Ne, Timm un Dirk dachten ebenso. Se hewen de Rütschpartie stillswiegend begrawen.

26. Wenn man zu schlau ist

War ich da bei meinem Onkel zu Besuch während der Herbstferien. Selbstverständlich hatte ich die Weisung erhalten, mich ordentlich aufzuführen, was der Mahnung eigentlich nicht bedurfte.
Eines Tages war eine Bestellung beim Schmied zu machen. "Du, Onkel, das kann ich bestellen." "Do du dat, mien Söhn, awer nimm di vör de Smied in acht, dat is'n Filou. He mag bannig gern Lüd anföhrn."
"O, dat hett nicks to seggen, Onkel, wi Holsteener sünd tweemal dörch de Näs bohrt. So'n Dörpsmied kann mi nicks anhew'n." Darmit gung ick.
"Na, mien Söhn,", sagte der Schmied und sah mich aus seinem geschwärzten Gesicht ganz treuherzig an, "wat schasst du?" "Op he Onkel de beiden Plogmesser scharp maken wull, ick schull se glieks wedder mitbringen."
"Ja," sagte der Schmied, "denn töw man en beten. Du hest gewiss Lust, di en paar Appeln to plücken, mi döcht du keekst dar eben darnah. Gah man denn, bidess mak wi de Plogmesser scharp."
"Ja, dörf ick denn dat?" "Hör mal, mien Söhn, dar ward gewiss en ole Frau rutkamn un düchdig schelln. Dat is mien ole Swiegermudder. Daran brukst du di nich to kehrn, plück du man ruhig wieder. Ole Lüd hewt wunnerliche Nücken!"
Nun, ich ließ mich nicht lange nötigen. Geschmeidig schwang ich mich über die Hecke und war in kurzer Zeit in dem Apfelbaum. Während ich einen Augenblick auf einem Ast ausruhte und nach Beute umherspähte, trat aus dem gegenüber liegenden Häuschen ein rüstige Alte mit einem wuchtigen Stock in der Hand. Aha! Die Schwiegermutter.
"Wat wull du Slew darbaben?" "O, Mudder, ick wull mi man en paar Appeln plöcken. Reg Se sick man nich op, Se behölt ja noch en ganzen Deel nah."
"So, Appeln stehlen wullst du hier. Dat kunn ick weten, dat du dar nich wegen de schöne Utsicht rumkladdern deihst. Vör jeden Appel, den du afplöckst, kriegst du en mit düsse Eeken, versteihst du mi?" "Na, mien lewe Mudder, denn kam Se man herupper." "Na, du grote Slüngel, ick will di noch drapen, wenn du hindahl kommst."
"Dat is recht, Nawersch," sagte der Schmied, der vor die Schmiede getreten war, "he mutt dar nich so mit dör. Son Stadtjungens, de meent, se könnt hier dohn, wat se willt."
Aha, dachte ich, schaust da heraus. Da hat der verdammte Schmied dich doch hereingeritten. Ich musste kapitulieren. Die Alte war gar nicht des Schmieds Schwiegermutter. Ohne Schläge, allerdings auch ohne Apfel zog ich ab.
Der Schmied tat ganz entrüstet: "Schäm di wat! Wa kunnst du ok nah ehrn Gorn gahn, ick har di doch nah mien schickt."

27. Von der Luft

Mit der Luft ist es doch eigentlich sonderbar: Von der Luft kann man nicht leben, und ohne Luft geht es auch nicht. Hier spendet die Luft frisches, fröhliches Leben, dort bringt sie Tod und Verderben. Wer das Unglück hat, mit der Luft Miasmen, Bazillen und anderes unnennbares Zeug einzuatmen, der wird an seiner Gesundheit argen Schaden leiden. Für andere armselige Menschenkinder heißt es: Nur gute Luft kann das schwache Flämmchen am Leben erhalten und vielleicht zur hellen Flamme entfachen.
Frische Luft ist besonders geschätzt, immer zu haben und steigt nicht im Preise wie andere gesuchte Gebrauchsartikel. Auch die Steuerschraube fasst sie nicht. Trotzdem sperren sich manche Menschen von der frischen Luft ab, weil sie eben nicht wissen, was sie an der frischen Luft für eine schöne Gottesgabe haben.
Mein Nachbar Engschädel, fällt mir eben ein, kam auf sonderbarem Wege zu der Einsicht, dass der Aufenthalt in der frischen Luft in mehrfacher Beziehung heilsam ist.
Gehe ich da eines Abends durch die Seilergasse, als hastig eine Tür aufgerissen und mir ein armseliges Menschenkind vor die Füße geschleudert wird. Wie ein Klumpen Unglück liegt es da und tut einen tiefen Atemzug nach dem andern.
Wer ist's? Mein Nachbar, der Handschuhmacher Engschädel. "Nun," frage ich, "wo fehlt's? Einige Rippen entzwei, Fuß verstaucht usw., nicht wahr?" "Sind Se dat, Nachbar? Ne, mi fehlt nicks nich. O, wat is dat schön!" "Schön?" "Ja, dat is dat." "Nun, ich kann nicks Schönes daran finden, hinausgeworfen zu werden und dann auf dem Straßenpflaster neben der Gosse zu liegen. Das nennen Sie schön?"
"O, Nachbar, Se sünd nich binnen wesen, sonst warn Se dat buten in'e frische Luft ok so schön find'n as ick. O, wat bin ick doch vörn oln dummen Esel! Sitt ick dar in'n dicken Dunst von Tobackqualm, Sprit un Gott weet, wat sonst noch allens to Dreekortspeln un lat mi dann noch rutsmieten. Ne, wat is dat schön in'e frische Luft!" Damit tat er noch einige tiefe Atemzüge und erhob sich vom Pflaster.
"Wenn ich an Ihrer Stelle wäre, würde ich eine so schlechte Atmosphäre meiden, in der nicht nur ihr Lunge angegriffen wird, sondern auch ihre Knochen in Gefahr kommen." "Will ick ok, Nachbar, will ick ok, man weet ja garnich, wat man an de frische Luft hett."
Im Töpfergang fand ich am nächsten Tag eine Familie mit ihren Habseligkeiten auf der Straße stehen. Auch an die frische Luft befördert, dachte ich. Ja, so war es. Aber der freie Raum mit dem blauen, sonnigen Himmel darüber un die klare, schöne Luft fanden keine Beachtung. Die Bedauernswerten warfen sehnsüchtige Blicke zurück nach der engen, dumpfen Wohnung, für die die geringe Miete nicht aufgebracht werden konnte. Es ist hart, auf die frische Luft einzig und allein angewiesen zu sein!
Die Hofluft, die manchem begehrenswert erscheint, muss der Gesundheit wenig zuträglich sein, anders würde man nicht so oft von hüben und drüben lesen, dass dieser oder jener Minister aus Gesundheitsgründen aus dem Amt scheiden musste. Durchweg bringt dann die Gebirgs-, Wald- oder Seeluft die Herren rasch wieder auf die Beine.
Auch die Kirchenluft halten viele für schädlich. War ich da kürzlich in einer großen Kirche unserer lieben Heimat, die mindestens 2000 Personen fasst, und hörte dort eine ganz ausgezeichnete Predigt. Nicht ganz 100 Personen (Prediger, Organist, Küster und Kantor eingerechnet) hatten es gewagt, sich der Kirchenluft auszusetzen.
Von der Schulluft in ihrer undefinierbaren Zusammensetzung will ich wegen zu gründlicher Kenntnis schweigen, ist sie doch sogar bei der in dieser Beziehung genügsamen Jugend wenig beliebt.
Am unangenehmsten berührt uns die Zugluft. Keiner setzt sich ihr ohne zwingende Gründe aus. Jeder, der ein öffentliches Amt bekleidet und sich der Beurteilung seiner lieben Nächsten preisgeben muss, - und wer müsste das nicht -, setzt sich einer unangenehmen Zugluft aus. Ja, und diese Zugluft hat schon manchem Biedermann bitteres Leid gebracht. - Indessen ist ein frischer Luftzug in allen Lebenslagen der Menschen ganz gesund.
Manche Menschen speichern so allerlei Luft bei sich auf und finden es nachher für ihre Gesundheit zuträglich, sich Luft zu machen, obgleich die nächste Umgebung von solchen Explosionen wenig erbaut ist.
Ewig wahr aber bleibt Unkel Bräutigams Urteil über die Luft:
"Du meinst, Korl, Luft ist Luft? Fällt ihm gar nicht ein."

28. Eekenesch

De Bur Jörn Klüwer reep sien Söhn Johannes nah de Stuw. "Hör mal opmerksam to. Hannes, ick will di wat verkloren. Du un dien Broder sünd beide nestriep un möt nahgerad op eegen Föten stahn. Ick dach, to November op't Ohlendeel to trecken un Asmus de Stell to öwergewen, he will ja heiraten. As Knecht wards du nich bi dien Broder bliewen will'n."
"Ne, Vadder nich gern. Wi verdrägt uns doch nich."
"Hew ick mi ganz so dacht. Nu hew ick mi dat dörch'n Kopp gahn laten, du kunnst en Verwalterposten bi Inge Ehlers öwernehm'n un di dar vellicht nah Jahr un Dag infriegen. Dar kreegst du en schöne Stell ünner de Föt, de beste Stell in'e ganze Umgegend."
"Ja, dat wull, awer Inge Ehlers is veel to hochnäsig, de ward mi nich nehmen, se weet knapp mal, op se 'Gud'n Dag' seggen schall, un denn – ick hew Tille Bruhn halfwegs verspraken, ehr to heiraten, wenn ick en passende Landstell funn."
"So, mit de wullst du tosam spann'n. Ick hol mien Vörslag awer vör beter."
"Se deiht dat nich, schasst sehn, Vadder, se nimmt mi nich as Verwalter. Inge Ehlers deiht dat nich."
"Se deiht dat, denn se mutt, dar hett dien Vadder vör sorgt. Ick hew 40.000 Mk. as letztes Geld in'e Stell stahn, un wenn ick de kündig, geiht se koppheister. Ehr Vadder, he is ja nu dot, lat em ruhn, weer en slechte Bur. He seet bet öwer de Ohrn in Schulden. De Hof is so gud as mien. Wenn Inge Ehlers sick nich fügen will, mutt se darvon. Dat will ick ehr wull uteenanner puhln. Nahn gude 8 bet 14 Dag will ick mal to ehr gahn un de Sak mit ehr bespreken. Bist du inverstahn?"
"Ja, Vadder, un wenn se nu nich will, un du öwernimmst de Stell, denn kann ick Tille Bruhn ja immer noch kriegen." "Mienetwegen."
Dat Gespräch twischen Jörn Klüwer un sien Söhn Hannes dreih sick um de Hof Eekenesch. Diese wunnerschöne Besitz leeg meern in't Dörp Westerholm un doch wedder son beten alleen vör sick. Woher de Nam keem, wusst keen Mensch bestimmt antogew'n. Man meen, de Hof weer fröher von Eeken un Eschen dicht umslaten west. Eekenesch weer nahwieslich binah 200 Johr in de Familie Ehlers ehr Händn west. De letzte Besitzer Franz Ehlers har notgedrungen Eekenesch öwernehmen musst. As sien öllern Bröder vör sien Vadder storben, muss Franz sien Studium opgewen un de Stell öwernehmen, darmit de Hof nich in fremde Händ'n keem. De Vadder, de mit Liew un Seel an'e Besitz hung, wünscht dat so. Franz in sien grote Gudmödigkeit deh dat, opgliek he keen Lust to de Landwirtschaft har.
As sien Öllern storben weern un he op sick alleen anwiest weer, gung dat rüggwarts, rüggwarts. He heel sick feine Peer un Wagens, fahr veel ut un har Gesellschaft, gung veel op'e Jagd, kort to vertelln, weer wenig mank sien Lüd. Dat kunn nich angahn!
Von buten antosehn kunn Eekenesch vörn Rittergud gellen, awer: Von buten blank, von binnen krank. De letzte Stot gew em en guden, truen Fründ. Franz Ehlers har sich vör em verbörgt un – musste betahlen. Dörch allerlei Unglück gung de Fründ koppheister.
Mit de Tied weer Franz Ehlers olt ward'n. Sien Fru weer storben un sien Dochter Inge führ em de Wirtschaft. Se weer umsichtig, fliedig un düchdig, awer wat hölp dat all, se kunn de Verfall nich afwenden. Ehlers sülm trock sick von allens torügg, weer ok all längere Tied kränklich. Eenmal in'e Woch keem de junge Schoolmeister in Westerholm to em. Dat weer immer en Freud vör Ehlers. He besprok mit em de Dagsgeschichte, ok de Landwirtschaft, denn Schoollehrer Hargens weer Landmannssöhn, un denn speln de beiden ehr Partie Schach.
Een Johr weer wohl so hingahn, do legg Franz Ehlers sick to Bett, dat weer sien Dotenbett. Schoolmeister Hargens keem, um nah sien Befinden to fragen. He drop Inge in'e Gorn, wo se ehr Blomen begot. He säd to ehr: "Dat freut mi, dat ick Se hier alleen drap, Fräulein Ehlers. Ick hew Se all immer wat fragen wullt, bin awer nich darto kam'n. Mi hett dat all lang op'n Harten legen, Se to fragen, op Se nich mien Fru ward'n wullt. Ne, antwurden Se nich, dat geiht vör't ganze Lewen. De Antwurd hal ick mi in 8 Dagen. Dat mag nu ganz bi Se stahn, op Se to mi in't Schoolhus trecken willn oder op ick ümsatteln un Landmann ward'n schall. Dat mag Se wat wunnerlich vörkam'n, wenn ick so gradto mi utspreken do, awer Sötholt raspeln kann ick nich. Doch soveel kann ick Se seggen, ick meen dat tru un ehrlich. Nu seggen Se mi, wat geiht dat ehrn Vadder?" "Nich besonners, Herr Hargens, awer willn Se nich rinkam'n? Vadder ward sick freun, wenn he Se süt." "Ne, Fräulein Ehlers, hüt nich. Gröten Se ehrn Vadder von mi, ick lat em gude Beterung wünschen. He gew Inge de Hand, keek ehr ut sien klaren Ogen warm an un säd: "Nah 8 Dagen dörf ick wull wedder kam'n!" Darmit gung he.
Inge gung in't Hus, ganz benaut von dat, wat se hört har, awer freun de se sick doch bannig. Se bestell ehr Vadder de Gröte von Hargens. Do säd ehr Vadder: "Inge, wenn ick nich wedder hochkam schull un du vör di alleen steihst un um guden Rat verlegen bist, wend di an diesen Mann, de hett gesunde Ansichten un is tru un echt as Gold." "Och, Vadder, gew di doch nich so trurige Gedanken hin, de Doktor säd doch noch güstern, wi kriegen ehrn Vadder noch wedder hoch." Denn Dag darop weer Franz Ehlers dot.
Dat weer en harden Slag vör dat arme Mäden. Ja, ja, de Dot is allemal, as dat in'e Bibel steiht: Ein harter Bote! As Inge nah de Beerdigung mal en Inblick in de Papieren nehm, kreeg se en groten Schreck. Dat dat so slecht um ehr schönes Eekenesch stunn, har se doch nich dacht. Eegentlich hör ehr nicks mehr to. Dat weer doch trurig, wenn se ehr schöne Heimat so verlaten müsst, so ganz arm darvon to lopen! Wat nu? Se dach an Hargens. Har Vadder nich seggt: Wend di an em, wenn du in Verlegenheit büst. Ja, dat wull se dohn. Se funn ünner de Papieren ok en Breef von Hargens an ehrn Vadder. Se les:
Mein lieber Herr Ehlers!
Als ich in die Sommerferien reiste, wünschten Sie mir angenehme, ruhige Stunden der Erholung.
Köstliche Tage verlebe ich hier auf dem Hof meines Bruders, aber ganz anders als Sie denken.
Mein Bruder war in Verlegenheit, da ein Knecht erkrankte.
Da bin ich denn flott eingesprungen, hab Kragen, Manschetten etc. abgelegt und bin in die Arbeitskluft gestiegen.
Von morgens früh bis abends spät helfe ich bei der Ernte, mache alles und jedes und tue es gern.
Wie schmeckt das Essen, wie herrlich bekommt der Schlaf! Es ist doch etwas Schönes um das Arbeiten in Gottes freier Natur.
Mit Unbehagen denke ich daran, dass ich wieder in die stickige Schulluft hinein muss.
Schade, dass ich meinem väterlichen Erbteil nicht eine Null anhängen kann. Ich würde schleunigst umsatteln und Landmann werden.
- Ich will den Beruf des Lehrers gewiss nicht gering achten.
Ich schätze ihn sehr hoch ein, aber man muss den inneren Drang, eine Pestalozzi-Natur, mit in den Beruf bringen, sonst fühlt man sich unglücklich.
Das im Vertrauen zu Ihnen gesagt.
In besonderer Wertschätzung grüsst Sie freundlichst
Ihr Hargens
NB: Einen Extragruß für Frl. Tochter!
Inge les den Breef immer noch mal. De Grüss har ehr Vadder bestellt, awer de Breef har se nich to lesen kregen. Hargens har ja im Vertruen sien Hart mal utschütt't un nu har ehr Vadder dat nich wieder drägen wullt. - Ja, wenn eener ehr helpen kunn, Eekenesch to beholn, so weer Hargens de Mann.
Inge packt all de Papiere ut Vadders Schriewdisch, de öwer Eekenesch Opklärung gewen, in en Mapp un schick se Hargens to. Se schrew em, he möcht so fründlich sien, den trurigen Nahlass to prüfen un ehr to seggen, wat se dohn schull. Se öwergew em allens un jedes, he kunn man in ehr Namen handeln, denn se wüsst nich, wi se ut de Klemm herutkam schull.
Hargens studeer de Papiere gründlich un funn denn, dat dat heel leeg vör Inge utseeg. Keem Eekenesch to'n Zwangsverkop, blew dar nicks öwer, reinewegs garnicks. Dat weer dat schlimmste nich. Velmehr muss Inge dat bedrücken, dat ehr de Heimat, dat schöne Eekenesch, verloren gung. De Schoolmeister leep in sien Stuw op un dahl, un dat dur lang, bet he to Enn weer mit sien Grüweln. Endlich pack he alle Papiere sorgfältig tosam un slot se in sien Schriewdisch.
Vör de annern Dag nehm he Urlaub un reis nah Schleswig. Hier let he sick vör een Johr ohn Gehalt beurlauben un de Regierung versprok em, sofort en jungen Schoolmeister to schicken, de em vertreten schull.
So, nu har he de Hände frie, nu wull he mal sehn, wat sick maken let. An Inge schreew he, dat he de Vertrauensposten as Sachwalter annehm'n un allens dohn wull, um ehr ut de Bedrängnis heruttohelpen. Von sien Absichten un Hoffnungen op en spätere Heirat schrew he nicks. Dat muss erstmal torügg stahn.
Unner de Papiere har he ok en Adress funn'n von de gude Fründ, vör de Ehlers 40.000 Mk. har betahlen musst. He reiste hin, stell sick vör un schilder Inge ehr bedrängte Lag. De Mann sprung op, em leepen de blanken Thrän'n lank de Backen. "O Gott, o Gott! Dat he nu grad starwen musst, mien ole gude Franz. Grad nu, wa ick de besten Utsichten hew, dat wedder gud to maken, wat he vör mi dahn hett. Ick hew in de letzten Johrn vel Glück hatt un düchdig Geld verdeent. Nu har ick mi dat so schön utdacht: Du töwst solang bet de 40.000 vull sünd un denn betahlst du em de ganzen Schulden un denn de Zinsen darto op een Brett. Dat schulln grote Freud ward'n vör Franz un mi, un nu mutt dat so kam'n. He is in grote Bedrängnis heimgahn. O Gott doch, wa deiht mi dat leed." Na, Hargens tröst de ole Mann, so gud he kunn. He har dat ja gud meent, awer nich mit'n Dot rekent. Ehlers har all fröher mal to em seggt, wenn he kunn, betahlt he, dat is so seker as wat. Na, dat richt den olen Fründ en beten op. He säd: 3/4 von de Schuld liggt op'e Bank, dat will ick sofort öwerwiesen laten, dat anner folgt nah, sobald ick dat tosam hew, dat durt nich lang. Ick bitte Sie, Inge to gröten, ick will hüt noch sülm an ehr schriewen."
So, de grötste Gefahr, Eekenesch to verliern, weer vör Inge vörbi. Nu wull he nah sien Broder fahrn, de schull mit em nah Westerholm reisen un sick dat mal ansehn un em raden, wat to dohn weer.
Op Eekenesch speel sick unnerdess en anner Stück von uns Geschicht af. Jörn Klüwer keem recht lurig un trurig to Inge Ehlers, sprok noch mal sien Bileid ut un frag, op he ehr irgendwie in ehr bedrängte Lag helpen kunn. Inge meen: "Recht veelen Dank, Nawer Klüwer, ick hoff alleen torecht to kam'n." "Ja, mien Dern, du kannst doch unmöglich de Stell alleen bewirtschaften. Du musst doch en Mann tosied hew'n as Verwalter, de de Burwirtschaft gründlich kennt. Wat meenst Du, wenn mien Hannes bi di as Verwalter intreden de. He weet mit den ganzen Kram genau Bescheed un is umsichdig un düchdig."
"Ne, Nawer Klüwer, lat man, ick mutt erst mal versöken, alleen torecht to find'n." "Dat kannst du eenfach nich." "Ick willt versöken." "Du weetst doch gewiss, dat ick dat letzte Geld, 40.000 Mk. in Eekenesch stahn hew. Dar sünd ok noch de Zinsen von't letzte Johr rüggständig. Wenn ick dat Geld kündigen do, bist du fertig. Eekenesch is bet ton Schosteen herop mit Hypotheken beleggt. Nu kann mi dat nich eenerlei sien, op de Stell noch wieder herünner wirtschaftet ward oder nich. Ick meen dat wirklich gud mit di. Ich dacht so: Wenn du un Johannes mal'n Johr tosam wirtschaften un denn sick vellicht eenig ward'n kunn, ick will dat mal annehmen – denn war ick de Schuld strieken un noch en öwriges dohn. Denn keemst du liekvör un bleewst op dien Besitz. En annern Utweg giwt dat nich vör di. Wat meenst, willst dat nich mal'n Johr mit Hannes versöken?"
"Ne, ick will nich," säd Inge bestimmt. "Ist dat dien letzte Wurd?" "Ja, Nawer, dat is dat."
"Denn weet ick, wat ick to dohn hew, wenn di nich mehr an Eekenesch gelegen is. Dat har ick nich dacht. Wat denkst du denn? Wat willst du eegentlich anfangen? Soveel muttst du doch reken könn'n, wenn't to'n Zwangsverkop kommt, bliwt di nicks öwrig, garnicks."
"Dat mutt sien Willen denn hewen, mi is vör mien Tokunft nich bang. Ick hew twee gesunde Arm, ick will mi licht dörchslagen."
"Ja, wenn du so to Mod bist, denn mienetwegen. Adjüs ok."
As he weg weer, de ol slurige Bur, sett Inge sick hin un ween en Stück. Ehr lewes Eekenesch! Dat muss se opgewen un kunn sick dat nahher von buten besehn, wenn Hannes Klüwer hier husen deh. Dar weer wull nicks mehr to retten. Ehr eenzige Hoffnung weer de Lehrer Hargens, awer wat Unmögliches kunn he bi all sien guden Willen ok nich maken. Op he ehr nah de Schoolkaat röwer halen wör, wenn se nu ganz arm weer? Pfui, säd se to sick sülm, dat weer ja Unrecht von mi, daran to twieweln. De gude, lewe Mann! Dat mutt ick em im Stillen afbeden. Sowat dörf ick nich denken! O Gott, dar kommt he sülm un hett noch en Mann mitbröcht. Wat de wull willn?"
"Gud'n Dag, Fräulein Ehlers, dörf ick vörstellen? Dat is mien groten Broder. Is Se dat recht, wenn ick mien Broder de ganz Wirtschaft op Eekenesch mal wiesen doh? Ick hew een Johr Urlaub nahm'n, bliew in'e School un verwalte Eekenesch von dar ut. Is se dat so recht?"
"Ja, Hargens, as ick Se schrewen hew, ick öwerlat Se allens un jedes."
"Schön, denn kann ick Se de Mitdeelung maken, dat de Fründ, vör de ehr Vadder sick verbörgt har, rieklich 30.000 Mk. an Se öwerwiesen hett, un dat he den Rest von de Schuld un de Zinsen so nah un nah betahlen ward un ok kann."
"O Gott doch, wenn Vadder dat belewt har," säd Inge un de Thränen leepen ehr öwer de Backen. "Eben noch weer Jörn Klüwer hier un hett mi seggt, dat he sien Geld kündigen wull, un denn gung ick koppheister un mi blew von mien Eekenesch garnicks. Awer en Utweg wuss de Mann as gude Nawer: Ick schull sien Hannes as Verwalter nehm'n un – ick mag't garnich seggen – un ick kunn mi mit sien Hannes eenig ward'n, denn wull he de Schuld strieken un noch en Öwriges dohn. Dat weer de eenzige Möglichkeit Eekenesch to beholn."
"Süh, dat is ja nüdlich von den oln Slieker," säd Hargens, "mi hett he ok all mal in plumper Wies mit sien Dochter verheiraten wullt. Ick hew em schön aflopen laten. He kommt mi nich wedder. Nu dohn Se mi de Gefalln, un gahn Se so bald as möglich to de Mann un seggen em, bi en veertein Dag kunn he sien Geld kriegen. Wat dar fehlen schull an de Schuld, Fräulein Ehlers, dat kann ick toleggen. Na, wenn de Mann bi de Botschaft, de se em bringen, man nich op'n Rügg fallt," lach de Schoolmeister Hargens.
"Ja," säd Inge, "morgen de Dag gah ick hin to em! Dat ward vör mi en lichte Gang!"
Hargens un sien Broder gung'n nah de School un studeern noch mal gründlich den trurigen Nahlass. Denn gungen se öwer de Felder un nah dat grote, schöne Holt. De Broder meen: "Diet Holt kann Eekenesch ganz alleen op'e Been hölpen." Ehlers har blots vör sien Husgebruk Holt slahn laten. Dat Holt müsst notwendig dörchforstet ward'n. Ehlers har dat ok wull insehn, har sick awer nich darto entsluten kunnt. Jede Boom, de dahlhaut war, de em leed, awer wirtschaftlich weer dat nich.
"Du musst di de Oberförster kamen laten un de mutt di seggen un ward di seggen, wat herrunner mutt. Dar lett sick veel Geld ut maken, dat Holt is dür. Stellst en Holtaukschon an, un denn is Fräulein Ehlers ut alle Sorg herut.
Ick will di en Peerhändler schicken, en reellen Menschen. De Luxuspeer möt weg un gude Arbeitspeer möt darvör instellt ward'n. De eleganten Wagen, öwerhaupt alles, wat dar öwerflödig is un vörn Burnwirtschaft nich passt, - du weetst dat sülm heruttofinden -, mutt to Geld makt ward'n.
Un denn fix herin in't Land mit künstliche Dung. Dat schient hier prachtvollen Boden to sien. De grote Wisch an'e Aue is vör son Besitz to veel wert. Fix ünner Kraft setten, Broder, schasst ma sehn, du warst dien helle Freud an den Besitz hewen. Jungedi, du kannst wull lachen, hest in'e Glückspott grepen! Wenn't irgendwo nich langt, kann ick uthelpen. Dat de Hof tom Zwangsverkop kommt, is vullständig utslaten. Na, ick kann beruhigt afreisen, du büst sülwst Mann genog, di hier dörchtokloppen."
"Aha! Dar kommt Inge Ehlers, de is rasch tam ward'n," grien Jörn Klüwer, as he Inge de Hofstedt roppkam seh. "Gat man all herut ut de Stuw, ick will ehr alleen spreken."
"Gud'n Dag ok, Nawer Klüwer." "Gud'n Dag ok, mien Dern, nimm Platz in'e Sofa."
"Och, ick wull nich erst lang sitten, ick wull Se man seggen, dat Se ehr Geld mit de Zinsen – na, seggen wi in 14 Dag – kriegen könnt."
"Wat?" säd Klüwer un stunn dar mit open Muulwark un leet beide Arm an Lief dalsacken. "Wat seggst du?"
"Willt Se mi nich seggen, wohin ick dat Geld öwerwiesen laten kann?"
Klüwer sett sick dahl. He snapp nah Luft. "Segg mi doch mal, woher hest du denn Geld?"
"Och, dat is ja eenerlei, Nawer, de Hauptsak is, dat Geld is dar, un ick kann betahlen."
"Ja, kann ick mien Geld denn nich stahn laten?" "Ne, to fief eenhalw Prozent is mi dat to düer, un in'e Schuldschien steiht, dat dat Geld ohne Kündigung to jeder Tied vull un ganz torügg betahlt ward'n kann. So is dat doch!"
"Ja," säd Klüwer sachtmödig, "kannst du mi denn nich seggen, wer de gude Fründ is, de mi dar herutdrängt?" "Ne, dat deiht mi leed, dat kann ick nich."
"Na, denn öwerwies dat Geld man an de Schleswig-Holsteiner Bank in Schleswig, dar hew ick en Konto."
"Schön, adjüs ok, Nawer Klüwer."
En Antwurd kreeg se nich. "Verdorri, verkehrt spekuleert," jammer Klüwer. „wat de Dern vör'n hochnäsig Gesicht opstellt. Möcht doch weeten, wer ehr holpen hett. Dar is nicks mehr to maken. Dat is vörbi. Schad, jammerschad! De schöne Stell. Verflucht noch'n mal! Ick weer so seker. Nu kommt se un schöwt mi de Karr vör de Dör!" Un darmit gew he sien Hund, de vergnögt bi em opsprung, een mit'n Foot, dat he in'e Eck flog. Un de Köter har sick doch garnich in sien Geschäften inmischt.
Hargens fat de Wirtschaft energisch an, arbeit't düchdig mit, weer morgens de erste un abends de letzt op'n Platz. Wat he anfat, dat har Schick.
Nah eenige Wochen säd de Daglöhner Jan Martens, as he abends mit de annern Daglöhners nah Hus gung, un de möden Knaken streck: "Jungedi, nu hört de Gemütlichkeit hier op Eekenesch awer op, nu fangt wat anners an."
"Ja, Jan," säd de ol Daglöhner Jens Wichert, "dar hest du recht, de oln gemütlichen Dag sünd vorbi, awer dat möt wi doch sülm seggen, dat is beter so. Un de Schoolmeister arbeit't je sülm as'n Perd, sücht sick nich de lichste Posten ut. Allerhand Achtung vör de Kerl! Güstern schow ick en Karr vull Röben nah de Kohstall, har wull en beten veel oppackt un kunn nich so recht dörch'n Dreck kam'n. Hargens keem anlopen un säd: "Laten Se mi, ick bin jung, Se hewt toveel oplad't." "Darmit schow he mit de Karr los, as wenn dar nicks op weer. Nu frag ick Ju, wer deiht dat wull as Verwalter? Un denn is he immer fründlich un vergnögt. Ick meen, dat Dörp hett en düchdigen Schoolmeister an em verlorn, awer Ji schüllt mal sehn, ut de Mann ward en düchdigen Bur. He schall Eekenesch wull in Swunk bringen!"
Un de ole Jens behöll recht. Nah een Johr gewen Hargens un Inge Hochtied, un nah eenige Johr weer Eekenesch in'e ganze Umgegend as Musterwirtschaft bekannt. Landlüd bröchten ehr Söhn gern to Hargens, um de Landwirtschaft un wat darmit tosam hangt, to lehrn.
Eekenesch war mit de Tied friees Eegendom.

29. Zufall oder Fügung

Der Herr Oberförster erzählt: "Ja, meine Herren, Sie sprachen soeben vom Zufall. Doch was viele Menschen als blindes Glück oder Zufall bezeichnen, halte ich für göttliche Fügung, und ich kann es nicht begreifen, dass sie ihr Geschick lieber vom blinden Zufall abhängig machen, als dass sie sich in Gottes Hand wissen. Da ich jetzt an der Reihe bin zu erzählen, gestatten Sie mir dazu ein Erlebnis aus der Jugendzeit:
Vor etwa 40 Jahren stand ich als Forstgehilfe im Regierungsbezirk Gumbinnen in der Nähe der polnischen Grenze. Die Gegend war im ganzen Kreis verrufen, denn die Wilderer hausten schändlich in den ausgedehnten Forsten. Die nahe Grenze begünstigte ihr ungesetzliches Treiben. Die Jäger befanden sich immerfort auf dem Kriegspfad. Auf beiden Seiten war bereits Blut geflossen, was die gegenseitige Verbitterung noch erhöhte.
Eines Tages beauftragte mich der Förster, einen entlegenen Teil unseres Bezirkes zu inspizieren und einen Forstarbeiter mitzunehmen, weil diese Waldgegend zu den gefährlichsten Schlupfwinkeln der Wilddiebe gehörte. Der Förster selbst war durch den aufregenden Dienst herunter und litt an absoluter Schlaflosigkeit. Auch mein Kamerad, der Forstgehilfe Schmettow, musste das Zimmer hüten, da er sich den Fuß verstaucht hatte. Es war aber notwendig geworden, uns in dem Revier zu zeigen, da die Wilderer gerade dort ihr Handwerk ungenierter denn je betrieben. Der Förster mahnte zur Vorsicht und Achtsamkeit. Ich machte mich auf den Weg und nahm unterwegs einen stämmigen Burschen als Wegweiser und zur Verstärkung mit.
Zu meinem Verdruss fand ich mehr als eine Spur von ausgeweidetem Wild, aber von den Wilddieben war nichts zu sehen. Sie waren wohl bereits mit ihrer Beute über die Grenze gegangen. Was war da zu tun? Ich machte mich auf den Heimweg. Als ich eben kehrt gemacht hatte, kam ein Apothekerbote herbeigeeilt und bat mich, ihm den weiten Weg zur Försterei zu ersparen, und die Schlafpulver, die er dem Förster mitgebracht habe, mitzunehmen. Ich nahm die Pulver, und der Bote entfernte sich. Bald darnach entließ ich den Forstarbeiter, der auf einem Richtweg sein Haus schneller erreichen konnte. Den Weg zum Forsthaus kannte ich, an eine Gefahr dachte ich nicht.
Wie ich nun so in meinen Gedanken durch ein dichtes Unterholz ging, legten sich plötzlich zwei Arme fest um meinen Hals, und ich wurde zu Boden gerissen. Im Nu war ich entwaffnet. Zwei wilde Gesellen lagen schwer auf mir. Als ich Miene machte, um Hilfe zu schreien, erhielt ich einen Faustschlag ins Gesicht und einer der Räuber sagte: "Schreist du, Grünschnabel von Jäger, stoße ich dir dein eigenes Waidmesser durch den Leib." Ich wusste, die Drohung war ernst gemeint, deshalb schwieg ich. Man hieß mich aufstehen und stieß mich mit dem Gewehrkolben vor sich her. Die Försterei lag so ziemlich in entgegengesetzter Richtung unseres Weges.
"Schade, dass wir das Tauwerk drüben liegen haben, sonst müssten wir dem Jüngelchen die Hände binden, die Herren pflegen uns auch zu knebeln. Weißt du noch, Radlev, wie der Förster unsern Jazinsky behandelt hat, der Lump, mit den Füßen hat er ihn getreten – so, Bürschchen!" und damit versetzte er mir einen solchen Fußtritt ins Kreuz, dass ich in einen Brombeerstrauch flog, aus dem ich arg zerkratzt zum Vorschein kam. Das schien den Strolchen großen Spaß zu machen. Nachdem sie mich durch weiter Püffe auf den Weg zu ihrem Versteck gestoßen, begannen sie polnisch zu sprechen. Doch konnte ich soviel verstehen, dass sie mir als warnendes Beispiel ein grausames Ende bereiten wollten. Wenn doch der Förster zur Stelle wäre. Wie würde er die Elenden zusammengepfeffert haben.
Unwillkürlich drückte ich bei diesem Gedanken gegen die Jagdflasche, die sich in der Brusttasche meiner Joppe befand. Sie war mit Rotwein gefüllt. Plötzlich legte sich meine Aufregung. Ich wurde ganz ruhig. Ich wusste, ich trug den Retter bei mir. Die Sorglosigkeit der Wilderer, die mich ganz in ihrer Gewalt wähnten, kam mir zu Hilfe. Ich gab mir den Anschein, als ob ich mich angelegentlich mit meiner zerhauenen Nase und meinem zerkratzen Gesicht beschäftigte, und so gelang es mir nach und nach, alle Schlafpulver in die Flasche zu praktizieren.
Unterdessen waren wir bei dem Lagerplatz der Halunken angekommen. Ich zog die Flasche hervor, schüttelte sie eilig und wischte das verräterische weiße Pulver von dem Rande ab. Dann tat ich, als wollte ich einen Zug aus der Flasche tun, aber einer der Wilderer kam mir zuvor und riss mir die Flasche aus der Hand. "Ei, sieh da, das Müttersöhnchen trinkt Wein, will sich wohl stärken für sein letztes Stündchen, ha, ha, ha!" Er legte den Daumen mittwegs an die Flasche und sagte: "Über den Daumen für mich, Kamerad, das andere für Dich, dem Bürschchen hier wird der Durst sowieso bald ganz vergehen." Sie leerten die Flasche bis zur Nagelprobe. Der Radlev meinte: "Das scheint mir aber eine Sorte zu sein! Brr! Da ziehe ich doch einen ehrlichen Kümmel vor!"
Mit großer Befriedigung sah ich meinen Rotwein in den Abgrund ihrer Kehlen verschwinden. Wenn ich heute sehe, wie Arbeiter sich um Daumenbreite, damit keiner zu kurz kommt, aus einer Flasche zutrinken, muss ich mich an diese Scene erinnern. Nachdem die beiden Gesellen die Flasche geleert hatten, warfen mich zu Boden und banden mir die Hände auf den Rücken, natürlich unter Faustschlägen, Fußtritten und üblen Schimpfreden. Endlich ließen sie mich liegen, sagten aber: "Rührst du dich, du Hund, sind wir bei dir!"
Um sie nicht unnötig zu reizen und mir Quälereien zu ersparen, lag ich still. Meine ganze Hoffnung waren die Schlafpulver. Die Wilderer sammelten ihre Jagdbeute zusammen, zwei schöne Rehböcke und einige Hasen, banden den Tieren die Läufe zusammen und machten sie fertig zum Forttragen.
"So, du Jägersknecht, nun kommst du an die Reihe," sagte der Hauptpeiniger, "doch erst wollen wir noch einen Augenblick ruhen, so eilig mit dem Baumeln wirst du es nicht haben. Vor Anbruch der Dunkelheit dürfen wir doch nicht über die Grenze." Der andere Wilderer streckte sich ebenfalls ins Moos. Meinte aber, ob es nicht richtiger wäre, mich erst abzutun, bevor Hilfe aus dem Forsthaus käme. In abgerissenen Worten kam die Antwort: "Kann sein Testament machen – kann uns nicht entkommen – Förster krank – nachher baumeln." Vom andern kam schon keine Antwort mehr. Die Pulver taten ihre Wirkung.
Jetzt galt es, einem qualvollen Ende zu entrinnen. Ich erhob mich, so schnell meine geschnürten Hände es erlaubten und rannte davon. Dabei stolperte ich über einen abgebrochenen Baumstamm. Ich fiel hin, doch als ich mich erhob, - ein neuer Fingerzeig der Vorsehung! Der Baumstamm war in Brusthöhe abgeknickt und zeigte einen sehr scharfen Bruch. Ich schob die gebundenen Hände gegen die scharfe Kante und rieb trotz der heftigen Schmerzen solange, bis der Strick endlich riss. Ich kann Ihnen gar nicht sagen, mit welchem Behagen ich meine frei gewordenen, arg geschundenen Hände besah. Was sollte ich nun tun? Sollte ich zurück zu den schlafenden Strolchen oder Hilfe vom Forsthaus holen? Hast dich überrumpeln lassen, sagte ich mir. Ich schämte mich, unbewaffnet vor dem Förster zu erscheinen. Also zurück zu den Wilderern. Sie schliefen fest. Zunächst nahm ich mein Waidmesser und meine Flinte an mich und machte ihre Büchsen unbrauchbar. Dann überlegte ich, was weiter zu tun sei. Ich löste die Stricke von dem Wild und band den beiden Wilderern Hände und Füße zusammen. Sie waren so tief im Schlaf, dass sie nichts merkten. Aber nun musste ich einen Augenblick ausruhen. Die Aufregung und der schneidende Schmerz in den Handgelenken zwangen mich dazu. Ich setzte mich den Burschen gegenüber an einen Baum und überlegte, wie es nun weitergehen sollte.
Da fiel in ziemlicher Entfernung ein Schuss. Wie? Sollten das andere Wilderer sein? Wieder ein Schuss, nach gleicher Pause noch mehrere. Das konnten nur die Leute aus dem Forsthaus sein, die ich suchten. Ich hätte schon längst zurück sein müssen. Ich schoss einen Lauf meiner Büchse ab und beobachtete spannend meine Gefangenen. Sie rissen die Augen auf, versuchten den Kopf zu heben, sanken aber kraftlos zurück. Von dieser Seite drohte mir also keine Gefahr, falls ich mit anderen Wilderern zusammenstoßen sollte. Ich lief dem Schall des Büchsenschusses nach und entdeckte bald die hohe Gestalt des Försters. Voller Freude schoss ich abermals in die Luft und eilte ihm entgegen.
"Verirrt, nicht wahr? Weshalb ließen Sie den Arbeiter auch gehen? Es ist wirklich kein Vergnügen, Sie nachts im Walde aufzusuchen." Ich hielt ihm meine blutigen Hände entgegen und winkte ihm, mir zu folgen.
"Dachte ichs doch!“ rief der Förster, als er die Gesellen sah. "Meine Ahnung hat mich also nicht betrogen. Sind beide tot?"
"Tot, nein. Sie schlafen." und nun erzählte ich in aller Hast mein Abenteuer. Der Förster reichte mir bewegt die Hand. "Da können Sie unserem Herrgott nicht genug danken, junger Mann, dass Sie einem schmählichen Tod glücklich entgangen sind. Ich wurde seit ihrem Fortgang von großer Unruhe gequält, da mir einfiel, dass ihnen dieser Bezirk bei Ihrem kurzen Hiersein noch zu unbekannt sei. Gottlob, dass es noch so gut abgelaufen ist."
Der Förster schoss nacheinander rasch zwei Schüsse ab und rief dadurch der Verabredung gemäß drei Forstarbeiter herbei, die auch sämtlich bewaffnet waren. "So, nun gehen Sie mit einem der Leute zur Försterei. Beruhigen Sie meine Familie und lassen Sie sich verbinden." Ich bat, er möge mich da lassen und so schickte er zwei Leute fort. Nun rüttelten wir die Kerle wach und leuchteten ihnen mit der Laterne ins Gesicht. Die Wirkung des Schlafpulvers schien nachzulassen. Ich konnte mir nicht versagen, die verblüfften Gesellen zu fragen, ob sie mich wohl kannten, aber keine Antwort, nur scheue Blicke! Stillschweigend ergaben sie sich in ihr Schicksal und ließen sich willig abführen.
Sehen Sie, meine Herren, seit dieser wunderbaren Errettung aus Mörderhänden kann ich Ausdrücke wie 'es war Glück dabei', 'reiner Zufall' nicht ausstehen.

30. Voß' Antje

Der Binnendeich, der die Ortschaften Lehe und Wollersum in Norderdithmarschen miteinander verbindet, war für uns Kinder ein Ort des Grauens, zumal, wenn die Sonne untergegangen war. Wir atmeten erleichtert auf, wenn wir die geheimnisvolle Schleuse dort im Rücken hatten.
Kein Wunder, denn hier trieb Voß' Antje ihre Wesen. Mancher hatte sie in ihrer altmodischen Tracht beim Mondenschein auf dem Deiche unweit der Schleuse sitzen sehen, eifrigst mit ihrem Spinnrad beschäftigt, und manchem hatte sie allerlei Schabernack zugefügt, obgleich nichts bestimmtes festzustellen war. Wer war denn Voß' Antje? Man höre!
Als Dithmarschen eine freie Bauernrepublik war, lebte in Lehe ein Mann mit Namen Voß. Dieser hatte eine Frau mit Namen Antje, die vom Geizteufel besessen war. Die Habsucht beherrschte die Frau dermaßen, dass sie jeden Bedürftigen ohne Ausnahme von der Tür wies. Viel lieber ließ sie ihre überflüssigen Vorräte verderben, als dass sie von ihrem Überfluss den Armen gab.
Als einst eine arme Frau um ein wenig Milch für ihr krankes Kind bat, schlug Frau Antje ihr nicht nur die Bitte ab, sondern verhöhnte die Ärmste noch dadurch, dass sie vor ihren Augen einen großen Topf Milch in den Rinnstein goss. Auch ihr Mann hatte unter ihrem Eigennutz viel zu leiden.
Einst starben ihr die Zuchtkälber eines nach dem andern. Da tat die Frau die schlimme Äußerung: "Die Kinder bleiben am Leben, aber meine schönen Kälber gehen dahin." Danach kränkelten ihre sonst gesunden Kinder, und eines nach dem andern sank ins Grab. Das beugte aber nicht den harten Sinn der Frau, ihre Habgier ward je länger je ärger. Endlich kam der Tod auch zu ihr. So sehr sich Frau Antje gegen die Trennung von ihren Schätzen wehrte, sie musste fort.
Voß atmete erleichtert auf, als seine Antje unter dem grünen Rasen des Kirchhofs in Lunden gebettet war. Es zeigte sich aber bald, dass die schwarze Seele im Grab keine Ruhe finden konnte. Bald sahen die Dienstboten Frau Antje, wie sie argwöhnisch zusah, ob die Mädchen beim Melken ihre Pflicht taten, bald konnte man sie sehen, wie sie die gedroschenen Ähren untersuchte, ob noch Körner darin zurück geblieben seien. Die Folge davon war, dass Knechte und Mägde den Dienst bei Voß verließen und kein Gesinde bei ihm aushalten wollte.
War Antje dem Bauern im Leben ein echtes Hauskreuz gewesen, so wurde sie ihm jetzt zum Plagegeist. Voß dachte schon ernsthaft daran, sein Gewese zu verkaufen, aber wo sollte er für den in Verruf geratenen Hof einen Käufer finden?
Endlich riet ihm ein Nachbar, mit Pater Anselmo in Lunden Rücksprache zu nehmen. Pater Anselmo stand im Geruch der Heiligkeit und vermochte gar manches zu vollbringen, was gewöhnlichen Sterblichen unmöglich war.
Voß ging zu Sr. Heiligkeit, dem Pater Anselmo und klagte ihm seine Not. Dieser versprach, gegen Abtretung eines Krug Landes an das Kloster in Lunden Abhilfe zu schaffen. Durch heiße Gebete bannte er die verruchte Seele und trieb sie vor sich her längs dem Binnendeich auf Wollersum zu. Er hatte Voß versprochen, die ruhelose Seele dort in die Eider zu treiben. Allein, Pater Anselmo hatte seine Kräfte überschätzt.
Er brachte Voß' Antje nur bis zur Schleuse des Mitteldeiches. Sie weiter fortzutreiben von ihren irdischen Schätzen war ihm nicht möglich.
Alljährlich nun, wenn die Kirchenglocken das neue Jahr einläuten, nähert sich Voß' Antje ihrem früheren Anwesen um den Schritt eines Hahnes, bis sie endlich wieder von ihrem Grund und Boden Besitz ergreift.

31. Gesucht und gefunden

"Frau Wagner ist gestern mit ihren Töchtern nach Glücksburg gereist," sagte die Hausfrau, während sie ihre Serviette zusammenlegte und mit einem ungewissen Blick ihren Mann streifte. Auch die beiden Töchter, Olga und Therese, warfen fragende Blicke auf den Vater. Dieser, der Kaufmann Lüthgens aus Lübeck, kaute bedächtig die letzten Bissen seine Mittagsmahls und überhörte, scheinbar vertieft in seine Tätigkeit, die Mitteilung seiner Ehehälfte.
"Glücksburg gehört doch noch immer zu den guten und billigen Badeorten, nicht wahr, lieber Adolf?"
"O, ich verstehe, Hannchen, warte einen Augenblick." Damit erhob sich Lüthgens hastig und eilte in sein Kontor. Er kehrte mit dem aufgeschlagenen Hauptbuch zurück.
"Damit ihr nun nicht meint, dass ich euch in eigensinniger Weise die Freude an einem Landaufenthalt verkümmern will, so urteilt selbst, indem ihr Plus und Minus miteinander vergleicht, dass unsere Verhältnisse uns derartige Extravaganzen nicht erlauben."
"Und denkst Du denn gar nicht an unsere Töchter? Sie stehen hoch in den Zwanzigern. Wenn ihnen nicht Gelegenheit geboten wird, Bekanntschaften anzuknüpfen, könne sie als alte Jungfern sterben. Dies eine Mal noch, Adolf. Mir ahnt, unsere Kinder werden ihr Glück finden."
"Das sagst Du immer, wenn die Sonne hoch kommt und Deine lieben Freundinnen unsere Stadt verlassen," brummte Lüthgens. "Ich will euch einen Vorschlag machen. Reist zu Vetter Fritz. Er wohnt eine gute halbe Stunde von Borby, verkehrt viel da und könnte euch täglich hinfahren und abends abholen lassen. Er ist meinem Vater zu großem Dank verpflichtet und wird, so wie ich ihn kenne, sich ein Vergnügen daraus machen, euch gefällig zu sein."
"Dann kämen wir nicht nach Glücksburg," meinte Olga niedergeschlagen. "Und in einem Bauernhof sollen wir Unterschlupf suchen," sagte Therese schnippisch.
"Ich will euch keineswegs zwingen. Wollt Ihr Onkel Fritz's Gastfreundschaft nicht in Anspruch nehmen, so müsst Ihr eben zuhause bleiben. Punktum!"
"Nein, Vater, schreibe nur!"
"Nun gut, ich werde Euch für drei Wochen Aufenthalt ein Unterkommen bei Onkel Fritz erbitten. Da die Ernte erst nach vier Wochen beginnt, wird es ihm wahrscheinlich nicht schwer fallen, Euch ein Fuhrwerk zur Verfügung zu stellen."
In Lübeck, in einer Wohnung in der Friedrichstraße im 2. Stock, lag der Buchhalter Georg Alvens auf seinem Sofa und starrte unverwandt zur Decke. Auf dem Rücken liegend, weil man in solcher Lage am besten denken kann, machte er Pläne für die Zukunft. Er musste zu einem besonders günstigen Ergebnis gekommen sein, denn als sein Freund und Stubengenosse, der Ingenieur Anton Behrens, ins Zimmer trat, sprang er erregt auf, tanzte um den Tisch und rief: "So wirds gehen, so wirds gehen."
"Sag mal, Georg, bist Du schon so früh am Tag bei Mutter Tiedje gewesen? Was hast Du?"
"Nichts von Stammkneipe, aber ich habe Zukunftspläne geschmiedet, und die müssen verwirklicht werden."
"Da bin ich gespannt."
"Vernimm, Anton! Du wirst nächstens 34, ich bin bereits 36. Unser Verhältnis ist ja ungetrübt, aber zwei Leute wie wir, in fester Stellung bei gutem Gehalt, können doch ganz gut einen eigenen Haushalt gründen. Zeit wär's schon. Was meinst Du?"
"Schaut's da hinaus! Leider unmöglich! Woher sollen wir eine Frau nehmen? Mich nimmt schon keine: Rotes Haar, das Gesicht voller Sommersprossen! Und Du bist auch kein Adonis. Allein Dein überdimensionales Riechorgan wird jedes Mädchen abschrecken."
"Nun mal langsam! Schönheiten sind wir ja nicht gerade. Trotzdem werde ich heiraten, d. h. wenn Du auch willst, denn ich kann Dich ja hier nicht allein zurücklassen. Entweder wir heiraten beide oder bleiben nach wie vor beisammen. Willst Du?"
"Von Nichtwollen kann keine Rede sein, aber -"
"Anton, Du rühmst meine Nase. Gut, vertrauen wir uns ihr an. Ich bekomme Ende dieser Woche drei bis vier Wochen Urlaub für eine Erholungsreise. Du wirst dich doch auch freimachen können. Wir unternehmen dann eine Vergnügungstour durch das östliche Holstein und besuchen danach die kleineren Badeorte an der Ostsee, besonders Glücksburg und Borby. Es müsste doch sonderbar zugehen, wenn wir dabei nicht eine Frau finden könnten, die zu uns passt. Wir müssen nur ernsthaft auf die Suche gehen."
"Nun, meinetwegen, lass uns reisen, um einmal aus der Tretmühle des Alltags herauszukommen. Allein, aus deinen Plänen, mein lieber Georg, erhoffe ich – leider nichts."
Frau Lüthgens und ihre Töchter fanden die freundlichste Aufnahme beim Vetter, dem Hofbesitzer Volkens. Regelmäßig fuhr die Staatskalesche die Damen des Morgens nach Borby und holte sie abends wieder ab. Der Aufenthalt am schönen Ostseestrand bekam den beiden 'Erholungsbedürftigen' sehr gut. Allein, der Hauptzweck der Badereise schien nicht erreicht zu werden. Die bewilligten drei Wochen verstrichen ohne besondere Ereignisse. Papa Lüthgens hatt noch eine halbe Woche zum Dableiben zugelegt, aber dann musste Frau Lüthgens mit ihren Mauerblümchen, wie sie sie seufzend nannte, heimkehren. Also wieder einmal vergebliche Reise, unnütze Ausgaben!
Um diese Zeit kamen unsere beiden Freunde auf ihrer Streiftour in Borby an. Auch sie waren bereits entmutigt und dachten an die Heimreise.
"Sagt ich's nicht, Georg, wir sind kein Fressen für die Weibsleute. Überall weichen sie jedem Annäherungsversuch aus. Ich wusste das." "Nur nicht den Mut verlieren, Anton, es kann noch alles gut werden," tröstete Georg, obwohl er auch selber nicht glaubte, dass das Suchen mit einem Finden enden würde.
Am nächsten Morgen saßen die beiden Freunde auf dem Balkon ihres Gasthofes, tranken ihr Glas Bier und genossen die schöne Aussicht auf die Förde.
"Georg, in deinem Glas schwimmt ein Frosch." "Wahrhaftig!" rief dieser missgelaunt und schüttete ohne Umstände den Rest seines Bieres mit der Fliege über die Barriere des Balkons. Gleich darauf kreischten einige Damenstimmen im höchsten Diskant herauf: "Welche Flegelei!" "So, da haben wir die Bescherung!" Damit stürmte Georg die Treppen hinunter und fand hier Frau Lüthgens samt Töchtern, die sich eifrigst bemühten, die Biertropfen von ihren Kleidern zu entfernen.
"Entschuldigen Sie gütigst, meine verehrten Damen, ich war der Flegel. Sie werden es hoffentlich einem etwas ungelenken Junggesellen zugute halten, dass er unvorsichtig und unüberlegt sein schlechtes Bier auf die Straße goss! Hätte ich eine Ahnung gehabt, so früh hier schon Spaziergänger zu treffen, hätte ich mich wohl hüten sollen, solches zu tun. Bin übrigens zu jeder Entschädigung Ihrer ruinierten Garderobe gern bereit. Mein Name ist Alvens, Buchhalter im Geschäft Rissmann und Söhne in Lübeck, und dies hier, auf den herannahenden Kameraden deutend, der Ingenieur Behrens aus Lübeck."
"Aber wie konnten Sie Ihr scheußliches Bier so ohne weiteres auf den Spazierweg schütten?" unterbrach ihn Therese giftig. "Schäme Dich, Therese, Du hörst ja, der Herr bedauert seine Unvorsichtigkeit," besänftigte Olga die zumeist betroffene Schwester. "Einerlei, es ist taktlos, sich so gegen Damen zu benehmen!"
"Ich bin wirklich untröstlich, mein Fräulein, aber ich hoffe, Sie werden mir glauben, dass ich den Unfall aufrichtig bedaure."
"Nun, Herr Alvens, lassen Sie's nur gut sein," ließ sich nun Frau Lüthgens vernehmen. "So schlimm ist die Sache nicht. Übrigens ist Ihre Firma mir wohl bekannt. Mein Name ist Lüthgens aus Lübeck, und dies sind meine Töchter Olga und Therese. Und nun kommt, Kinder, in einigen Stunden fährt der Wagen zurück. Wir reisen nämlich morgen." Die Damen verabschiedeten sich von den Herren, und diese kehrten auf den Balkon zurück, während Frau Lüthgens mit ihren Töchtern ihren Spaziergang unter Borby fortsetzte.
"So, Anton, nun haben wir, was wir suchen." "Wieso?" "Menschenskind, du fragst noch? Die beiden Kaufmannstöchter werden geheiratet, von uns geheiratet. Es handelt sich vorab nur darum, wer die Olga und wer die Therese heimführen soll. Es ist eine Vernunftheirat, wie es vernünftigen Männern in unserem Alter geziemt. Da wir den ersten Jugendrausch, wo nur das Herz zu sprechen hat, ungenutzt haben vorübergehen lassen, so sind wir allgemach in das Stadium eingetreten, wo zuerst der Kopf und erst in zweiter Linie das Herz zu Worte kommt."
"Schon gut, doch wäre es für mich sehr wünschenswert, nochmals Gelegenheit zu haben, die Damen daraufhin anzusehen, ob sie für den Bund fürs Leben auch die rechten sind."
"Natürlich! Das ist notwendig. Aber lass mich nur machen! Übrigens ist der Kaufmann Lüthgens ein tüchtiger, solider Geschäftsmann, dem allerdings in letzter Zeit seine Konkurrenz schwer zu schaffen macht, so dass seine Verhältnisse wohl nicht besonders sind. Aber darauf haben wir beide ja nicht zu sehen, für uns genügt, dass der Mann höchst respektabel ist."
Von dem geschwätzigen Kellner erfuhren die beiden heiratslustigen Gesellen, dass die Damen täglich morgens mit einem Wagen gebracht und abends abgeholt würden. Heute sei der Kutscher gleich dageblieben, um die Damen wieder mitzunehmen, da sie morgen abreisen wollten.
Der Buchhalter suchte den Kutscher auf. Nach kurzem Zwiegespräch trennten sich die beiden mit freundschaftlichem Händedruck, bei welcher Gelegenheit ein Fünfmarkstück in der schwieligen Hand des Kutschers zurückblieb. Mit verständnisvollem Grinsen zog er seine Uhr und stellte sie 15 Minuten zurück.
Am nächsten Morgen waren unsere Freunde zum Zuge Richtung Lübeck rechtzeitig am Bahnhof. Zu ihrer Genugtuung kamen die Damen erst 5 Minuten nach Abgang des Zuges an. Kein Wunder! Hatte doch Therese den Kutscher auch heimlich mit einem Händedruck beehrt und dabei bemerkt, dass es kein Unglück wäre, wenn sie erst mit dem Mittagszug reisen müssten.
Die gute Seele hatte es nachträglich bitter bereut, den armen Buchhalter so giftig angefahren zu haben. Hoffentlich bot sich Gelegenheit ihm zu zeigen, dass sie eigentlich ganz sanft geartet sei. Mit heimlicher Freude bemerkte sie, dass die beiden Herren am Bahnhof waren. Sie begrüßten die Damen respektvoll und boten ihre Dienste an.
Sie bedauerten natürlich das Missgeschick über die verspätete Ankunft und luden dann die Damen zu einer Bootfahrt auf der Förde ein. Die See war glatt, das Wetter schön, und so wurde dann die Einladung zögernd aber doch freundlich angenommen. Nach Beendigung der Fahrt ließ Frau Lüthgens sich unter Borby ans Land setzen, um durch die Anlagen zum Bahnhof zurückzukehren. Die jungen Leute ruderten weiter zum Bootsteg und machten sich auf zum Bahnhof. Alvens zog vorzugsweise Therese, Behrens dagegen Olga ins Gespräch. Beide Herren wussten ihr Zeit gut auszunutzen. Eine kleine Vorentscheidung war somit schon gefallen, und als der Zug die Damen entführte, erklang ein leises "Auf Wiedersehen in Lübeck!" hinüber und herüber.
Und sie sahen sich wieder. Als der Sommer zur Rüste ging, fanden wir die beiden Herren im Kontor des Herrn Lüthgens, wo dann in vertrautem Gespräch mit dem Hausherrn bei einem Glase Wein der Erfolg der Badereise besprochen und bestätigt wurde, so dass nach kurzem Brautstand zu Weihnachten die Doppelhochzeit gefeiert werden konnte.
Als Alvens am Weihnachtsabend mit seiner Therese unterm Tannenbaum stand, sagte er scherzend: "Du, Resi, ich muss Dir noch eine Untat beichten." "Doch nichts Schlimmes, Georg?" "Höre, dass Behrens und ich eigens reisten, um eine Frau zu suchen, weisst du ja. Aber weshalb der Kutscher damals zu spät zur Bahn kam, wirst Du nicht wissen können. Ich hatte den Biedermann nämlich bestochen." "Wie, Du auch? Da hätte ich drei Mark sparen können. Ich habe seine Bestechlichkeit nämlich auch erprobt."

32. Aftheker Salbei

Gestern keem mien Nawer Fritz Wittbohn to mi un säd: "Sühst, Nawer, dar hew ick mien Jung en Steckenperd ut de Stadt mitbröcht. Dat is en Perd, dat geiht nich dörch un fritt keen Hawer, kost also keen Geld nich." "Hm, Fritz, dar büst Du doch sehr in Biesternis. Ick meen, dat is veele Lüd ehr Mallör, dat ehr Steckenperd mit ehr dörchgeiht un ehr toveel Geld un Tied kost't." "Ja, ja," meen Fritz, "dar hest Du wedder recht, dat is wull so!" un darmit schumpel he wieder.
Uns Aftheker Salbei har ok en Steckenperd, dat reinwegs mit em dörchgung. Geld kost't em dat wull nich, awer Tied, veel Tied! Un Tied is doch ok Geld, so gud as bares Geld un ünner Ümständ noch mehr wert.
He leep Dag vör Dag achter Planten her. Un wenn he man so halwwegs hör, de oder de seltene Blom weer dar un dar to find'n – hin müsst he! De öwrige Tied, de em sien Geschäft let, seet he achter sien Planten-Präparaten.
Blots en Dag in'e Woch, de Sonnabendabend, smeet he sien Herbarium un Geschichten bi Sied, natürlich erst denn, wenn sien Husholersch, Fräulein Mertens, eenige mal seggt har: "Herr Salbei, dat is Sonnabend hüt." Sonnabend gung de Aftheker nah de Witten Swan in'n Skatklub. Sien dree Kollegen, de Amtsvörsteher Karstens, de Tierarzt Dr. Vierbein un de Rentmeister Sachau mussten sick gefallen laten, dat Salbei erst en Strämel von sien Blöm un Planten vertell'n de. Se laten em erst utvertellen, sonst weer he bi't Spill nahsten nich to bruken.
Bi sien Blömsammeln har Salbei awer de schönsten Blöm, de uns Herrgott vör junge Lüd wassen laten hett, nich beachtet, ick meen so'n junge Menschenblom. He weer fiefundörtig Johr olt un noch immer alleen. Sien Skatbröder helen dat vör sehr notwendig, em op de nich gerade so seltene Plant, de he bether öwersehn har, opmerksam to maken. Na, Salbei weer ok ganz dankbar darvör un weer mit sien Fründ'n inverstahn, dat he keen betere Fru kriegen kunn as sien Husholersch, Christine Mertens. Se weer düchdig, ansehnlich, ut'n gudes Hus, ungefähr dördig Johr olt, pass gud to de Aftheker un har sick beter konserviert, meen Dr. Vierbein, as Salbei un sien Planten in't Herbarium. Fiefmal har Salbei nu verspraken, dat he um Fräulein Mertens anholn wull, un fiefmal har he en Buddel Wien bröken müsst, wiel he't nich dahn har. Seet he erst bi sien Planten, so gung sien Steckenperd mit em dörch, ja, he vergeet binah Eten un Drinken.
Eenes Dags keem dat Stubenmädchen ut'n Witten Swan to Mamsell Mertens, ehr intime Fründin, un säd: "Hör mal, Tine, ick hew di wat Lustiges to vertell'n. Vörigen Sonnabend gung dat 'n beten lud un lustig her in'e Skatklub. Ick har dar in'e Stuw bian to dohn un hör dar so allerlei, wat di angeiht. Sieh mal, de Aftheker is vernarrt in di. He hett di all immer fragen wullt, op du sien Fru ward'n wullt, awer dat ol Worm hett ja wull keen Mot recht hat. Nächsten Sonnabend fiert he sien Geburtstag, denn will he di fragen, op du em friegen willst. He ward di fragen, wenn he um tein ut'n Klub kommt. Wenn he dat nich deiht, schall he de ganze Zech betahlen. Ja, Dern, wat seggst du darto?" ünnerbrok sick de Fründin, as Christine nicks säd un lang de Näs dahl seeg.
"Ick, o, ick hol dat Ganze vörn dummen Spaß von'e Kortenklub. Glöw doch nich, dat Herr Salbei sick wat ut mi maken deiht. He hett ok garnich mal Tied to sowat."
"Keen Tied? Un wenn he di Sonnabend nu fragt, wat denn?"
"Denn war ick ne seggen."
"Dern, büst ja unklok!"
"Ne, ganz vernünfdig. Sühst du, ick har wull Lust, sien Fru to ward'n, he is en hartlich guden Mensch, awer, he hett keen Tied, keen Tied! Un denn, wenn he mi abends, wenn he sick in'n Klub Mot andrunken hett, fragen war, so hett he dat an annern Morgen vergeten. He denkt blots an sien Planten. Schall ick em denn seggen: 'Gestern bün ick also Brud ward'n, dien Brud, Korl Salbei!'? Ne, veelen Dank! Awer ick bün ganz ruhig, sowiet kommt dat nich. He wagt dat nich. He seggt Sonnabend as gewöhnlich: 'Gud'n Abend, Fräulein Mertens, alles in Ordnung?' un denn geiht he ruhig nah sien Stuw, dat kenn ick all."
"Na, un de annern, schüllt de immer op sien Kosten lewen?"
"Dat kann ick nich ännern."
"Nu, adjüs denn, Tine, ick mutt lopen, dat ick wieder kam. Ick wull di dat blots vertelln, wat't steiht. Ick glöw, wenn wi uns wedder sehn, bist du Brud."
"Vellicht ok nich," säd Tine.
De Skatklub har Sonnabend en fidele Sitzung. Dat Kortenspeln war bald opgewen. Man wull de Tied, de nah ehr Satzungen nich öwer Klock tein utdehnt ward'n dörfte, gehörig utnutzen. Dat gew en nettes Abendbrot un genögend Flüssigkeiten tom Dahlspöln. De Zech schull de Geburtstagskind, Salbei, betahlen, wenn he nich Wurd hel, annernfalls de Skatkass. Um Klock tein war opbraken.
Do ick't or do ick't nich, dacht Salbei. Ja, ick do't. Un ganz ünnernehmend keek he sick um un gew sien Hot en Schupps, dat he in'n Nacken to sitten keem. Awer! Hm! - De Hot wanner torügg in'e Stirn! Dja, ward se nich seggen: 'Herr Salbei, Se sünd duhn. Kam'n Se doch nich mit so'n Snack, wenn Se nich ganz nüchtern sünd.' Darmit har se denn ganz recht. Dat geiht eegentlich nich. Wenn ick dat nu to morgen opschow, wenn se mi de Kaffee rinbringt, weer dat nich beter? So lank hett dat Tied. Un denn is se mien, mien vör immer! En Vierteljohr geiht se nah ehr Swester, un denn gewt wi Hochtied! "Hurra, hurra!" Salbei keek sick hastig um, ne, em hat keen hört. Dat Hurra keem meist en beten lud herut. Awer, wenn ick man wüsst, wi Christine daröwer denkt, kunn ick dat gud glieks seggen. Na, lat man töwen! Darmit gung he nah sien Hus.
Christine Mertens seet in'e Wahnstuw to neihn. Salbei keem herin. "Gud'n Abend, Fräulein Mertens. Hm! - Wat ick seggen wull – wull – allens in Ordnung?" "Gewiss, Herr Salbei, so as ick meen, is allens in Ordnung." "Na, denn gude Nacht, Fräulein Mertens, slapen Se man gud un laten Se sick wat Gudes drömen," säd Salbei, keek ehr recht fründlich un gudhartig an, säd awer wieder nicks, wat he eegentlich op'n Harten har.
Christine säd liesen vör sick: "Töw, lütt Jung, di koop ick mi. De Geschicht mutt to Enn, so oder so. Willst du keen Anfang maken, will ick dat dohn. Se schüllt in'e Skatklub nich mehr op dien Kosten lachen un sick wat to gud dohn. Dar willt wi en Plock vör steken.
Salbei wak morgens op mit'n sware Kopp un sware Gedanken. Har he nu sien Hart utschütt oder nich? Na, dat ward sick nu herutstelln, wenn Christine em sien Kaffee bröcht. Wat wull he ehr denn seggen? Hüt morgen kunn he ja garkeen klare Gedanken faten.
De Kaffee keem. Awer nich Christine, dat Mäden bröcht dat Frühstück un säd: "Ick schall gröten von Fräulein Mertens, se weer to ehr Swester trocken.
Wat nu? Har he ehr nu en Heiratsandrag makt or har se sonst Wind kreegen von de Sak? Anrührt weer nu also dat Gericht, nu heet dat blots, mit Schick dat uttolöpeln.
Kort to vertelln: Korl Salbei smeet sick in Wichs un reis achternah to Fräulein Mertens ehr Swester. Hier gung he mit Christine nah ehr Stuw - se beiden ganz alleen. Dar blewen se en halwe Stunn. Wat se dar snackt hew, weet ick leider nich to vertelln un wenn ick dat wüsst, säd ick dat nich. Man mutt nich allens vertelln, wat man weet. Soveel is gewiss: Se keem'n ganz vergnögt Arm in Arm tom Vörschien un gewen richtig nah'n Vierteljohr Hochtied.

33. Korten Prozess

Hans Wilkens seet bi sien Moder op de Afnahm in'e Stuw un klotzt sien Holtschoh. As he dat fein torecht har, pack he sien Geschirr in'e Klüterkasten un säd: "So, Moder, nu steiht dien Jung wedder fast in'e Schoh. De Bur, de hüdigen Dags nicht fast in'e Schoh steiht, de geiht koppheister."
"Na," säd sien Moder, "ick weet all, wat du meenst. Du hest en schöne Burstell schuldenfrie ünner de Föt, un wenn du blots en beten oppassen deihst, kann di nicks passern. Di fehlt blots en Deel -"
"Swieg man still, Moder, ick weet all, wat du meenst. Du willst gern von de Wirtschaft frie sien. Kann ick di ok nich verdenken. Dat ward di öwer."
"Na ja, denn gah man los un sök Di en Fru, bist bald dördig Johr, un dat ward nu gerade Tied."
"Tscha, dat is nich so licht to. Wa schall ick in diese korten Dag vör Wiehnachten en Fru finn'n? De schall smuck un düchdig, ok vellicht noch en Barg Geld hewen – ne – de is nich so licht to find'n."
"Och Jung, Di is dat Söken man keen ernst. Ick bün bang, du fallst noch 'nmal gründlich rin."
"Na, mak Di man keen Sorg, Moder, dat löppt sick wull torecht." Darmit gung he öwern Hofplatz nah de Kohstall. Ünnerwegens stött he mit de erste Deenstdern, Stine Mertens, tosam. De keem mit'n Drag Melk un wull de Kälwer to drinken gewen. De Dern säd: "Bur, ick glöw, de Wittkopp ward öwer Nacht kalwen, de Anstalten sünd darnah."
"Dank Di ok, Stine, dat is nett von Di, dat Du mi opmerksam makst." "Na, darvör ward ick ja betahlt, un gud betahlt," säd Stine. "Du bist also tofreden" "Ja, dat bin ick."
"Wat meenst Du, Stine, kunn wi de Kontrakt nich vör längere Tied afsluten?" "Wa meent Se dat?" säd de Dern un sett ehr Melk dahl. "Ick meen dat so, wenn Du mi nich wedder in't Gesicht hauen wullt, kunnst Du gud mien Fru ward'n." "Ha, nu willt Se mi wull wedder vörn Narrn holn as domals, dat lat ick mi awer nich beden. Ick möcht wull weten, wa Ehr Moder seggen war, wenn Se mit en armen Deenstdern antrecken keemen!"
"Anna" reep de Bur öwern Platz nah de tweete Dern, "bring de Melk to de Kälwer un giw ehr to drinken, giw gud acht, dat jedes ehr Part kriegt un dat de Tiere sick nich versluken." De Dern gung mit ehr Drag Melk af.
"So, Stine, wi wullt nah mien Moder gahn un mal hörn, wat se seggt." De grote staatsche Dern stunn ganz verbast. "Ick will Se mal wat seggen, Bur, ick hew Se all lange Tied gern hatt un weet keen gröteres Glück, as Ehren Fru to ward'n, awer dar segg ick Se, wenn Se mi vörn Narrn holn, denn -" "Och, komm man!"
Se gungen nah de Afnahm un keemen nah de Husdeel in'e Schummerie. Do säd de Bur: "Stina, ick frag Di nochmals ganz irnsthaft, willst Du Maidag mien Fru ward'n?" "Ja, ick will," säd Stine, un leep ganz hochrot an. Do nehm de Bur se ganz sacht in'e Arm, un dietmal hau se nich um sick, as se bi fröhere Gelegenheit dat mal dahn har.
"Bliew hier mal en Ogenblick stahn, Stine mien Dern, kannst erst mal hörn, wat mien Moder seggt."
Hans Bur käm herin un säd: "So, Moder, nu hew ick en Brud." "Jung, doch, wat hest Du mi verfehrt. Ick glöw, ick weer en beten induselt. Wat hest Du?" "Ick hew en Brud, to Maidag makt wi Hochtied." "Och, Du büst immer noch en Hanswurst un bliwst ok en. Eben sädst Du to mi; Du kunnst in disse korten Dag keen find'n, un nu schall ick glöwen, dat weer so wiet."
"Komm in, mien Dern, so, nu knipps mal Licht an. Moder, mien Brud kann sick sehn laten."
"Stine, Dern, is dat wohr, wat de Jung seggt?"
"Ja, Moder Wilkens, ick kann dar nicks bi dohn. He will dat ja gern un da hew ick ja seggt. Ick hew ja awer rein garnicks."
"Och, mien Dern, dat makt garnicks, Hans hett so veel mehr. Ick har ok nicks, as ick sien Vader heiraten deh. Na, Kinner, dat freut mi bannig, dat de Jung korten Prozess makt hett. Nu kann ick de Wirtschaft bald dahlleggen. Ick bün ok so möd darop as de Katt op Semp."
"Moder," säd Hans, "nu kak uns man gau en gude Tass Kaffee un legg wat Kokenwark darto, denn wüllt wi en Ogenblick Verlobung fiern, lang Tied hewt wi beide nich."
Op he nu so verlegen op Kaffee un Koken weer oder op he blots sien Moder vör en Ogenblick los sien wull, um mit sien Stine alleen to sien, ick weet dat nich. Opfällig weer dat naher, dat he garkeen Koken et.
Am annern Morgen reep de Bur en oln Daglöhner, de Köh un Swien to passen har, un säd to em: "Theo, spann mal de lütten Bruns vör de Gigg, legg dat beste Geschirr op, dat hangt hier op de Husdeel."
As Theo dat besorgt har, säd de Bur to em: "Theo, Du kannst ja gud swiegen, wenigstens so lang bet Du to Lüd kommst. Ick will mit de Brud to Stadt, wi willt uns Ringen kopen. Hier hest Du twee Mark, putz mi de Brun noch en beten blank."
Theo säd blots: "Wat?!", sperr sien Mulwark op un vergeet binah, dat wedder totoklappen. He wunner sick nich wenig, as Stine to de Bur in'e Gigg steeg.
Naher frogen de Lüd Theo: "Wat wull de Bur op af, he un Stine, beid so nobel?" "De willt – eegentlich dörf ick dat nich seggen – awer lat, dat is ja nicks Böses, wat se vör hewen – de willt sick in'e Stadt beslahn laten.

34. Suggestion

Johann Konrad Rickers oder Jan Konrad, as man gewöhnlich säd, stunn eenes Sünndagmorgens vörn Spegel, strek sien grieses Haar platt, trock Kragen un Slips torecht un bekeek ganz opmerksam sien üttern Menschen. Hm, wat man sick doch so nah un nah verännern kann. Noch bin ick ja gesund, awer – dat kann sick ok schnell ännern, vellicht en langes Krankenlager un denn dat Enn.
Dar keem sien Fru herin un stör em in sien sware Gedanken. "Dat is recht, mien Jan. Mak di man fein, stek di man en smucke Zigarr an un gah en beten op Nawerschop oder gah spazeern. Wi könnt dat ja so hewen, wi sünd ja uns eegen Lüd, drinkt ja reinen Kaffee, keen Zigoriwater as -" "Fru, hol dien Klöter," ünnerbrok Jan de Olsch, "Du weetst doch, ick mag dat nich hewen, wenn Du so prahlst von dat, wat wi hewen, un wi licht kann dat anners ward'n mit Krankheit un Dot."
"Gott, mien Jan, gah man spazeern, dat is ja wunnerschöne Luft buten, denn kommst Du op annere Gedanken. Bring man guden Appetit mit, dat giwt Höhnersupp. Un wat vör Supp! Ick segg Di, de Hahn weer snickerfett, mutt dat en Supp gewen! Na, unser Höhner sünd ja ok all gud in Stann, möt se ja ok bi dat gude Foder, wat se kriegen." "Ach, Fru, is gud, is gud, ick gah nu," säd Jan.
Jan Konrad gung sien gewöhnlichen Gang um't Noor herum, dat weer en Weg von'e gude Stunn.
In'e 'Börs' seeten fief Buern tosam, snakten klok un schimpten op de Stüern. Ehren Arger spölten se mit Beer un Grock, ganz nah jeden sien Geschmack, hendal, warn sick awer nich darvör, dat se nu den Arger intus har, un de blew.
"Süh!" säd de Bur Jepsen, "dar geiht Jan Konrad. De hett dat rut. De ol Bengel hett dat Sien in Drögen, stickt sick sien dicke Zigarr an un geiht spazeern. He hett sien Stell ja gud verköfft kregen un de Burn ehr Not un Sorgen drückt em nich mehr."
"Ja," säd Krischan Thies, "Jan süht eegentlich gesund un frisch ut, vör sien söbendig Johr is he noch bannig krall."
"Un ick wett en Reis Beer," säd de Bur Meinert, "Jan leggt sick noch hüt to Bett un lat de Doktor haln." "Nanu, wa kommst Du darop?" "Tja, Jan is bannig bang vör sien Lewen. Wenn Ju dat so maken willt, as ick vörslag, denn stah ick darvör in, Jan leggt sick krank to Bett un it hüt Middag keen Höhnersupp. Sien Olsch hett all lang darvon swabbelt, dat Jan hüt en schöne Höhnersupp hewen schull. Ju weet ja, wat Fru Rickers vörn Snackfatt is. Nu könnt wi Jan de Höhnersupp verpurrn."
Do säd de ole Bur Kanzmeier: "Lüd, lat son Narrnkram sien, Ju weet ja nich, wat darut entstahn kann. Ick mak wenigstens nich mit." "Och wat," säd de annern Buern, "wat is dar wull bi los? Jan geiht en Dag to Bett, steiht morgens wedder op un it denn sien Höhnersupp." "Schön," säd de Anstifter, "denn hört mal to, wi dat to maken is." Un nu fung he an, se dat utenanner to pulen, wi Jan licht krank to maken weer. Na, dat gung los!
De Bur Meinert gung Jan Konrad tomöt. "Gud'n Dag, Jan, Di fehlt doch nicks? Mi dünkt, Du sühst wat pewerig ut." "I wo, ick bin gud to weg, mi fehlt nicks." "Na, dat is ja schön, denn hew ick mi irrt. Mi dücht erst, Jan süht wat schietig ut. Na, denn hol di man krall, dat ol Krankspeln döcht ok nich."
Dat dur garnich lang, dar keem de Bur Jepsen tomöt. "Mensch, Jan, fehlt Di wat?" "Ne, wa meenst Du dat? Mi fehlt gottlow garnicks." "So, na, denn lat Di man de Middag gud smecken! Hest doch Appetit? Hest hüt morgen gud eten konnt?" "Jawull, ebenso as sonst." "Hm, denn is dat ja gud, adjüs ok, Jan," un darbi seeg he em ganz wehleidig an.
Dat is ja putzig, dacht Jan. Ick mutt mi in mien Utsehn doch bannig verännert hewen. Dar ward doch keen Krankheit in Anmarsch sien? Dar kommt Krischan Thies, will mal aflurn, wat de seggt.
"Dag, Jan, na, en beten spazeern gahn? Dat is recht, de frische Luft is de beste Medizin vör ole swake Menschen. Öwrigens, Du sühst mi wat flau ut, schusst Di man ünnersöken laten, op Di ok wat in'e Knaken stickt. To rechter Tied oppassen, Jan, dat is de Hauptsak, nahher helpt keen Doktor mehr. Wedderschaun, Jan." So, dacht Jan. Dat weer de dritte Warnung.
Dicht vört Dörp drop he Peter Klasen. De nick em to, blew stah, keek em nahdenklich an säd awer nicks. "Na, wat kiekst Du, old Fründ? Is dar wat Besonneres an mi to sehn?" "Hm, ja, ick weet nich, hest Du Di hüt morgen vellicht öwernahm'n? Du sühst wat flau ut. Legg Di man lank, wenn Du nah Hus kommst."
Ja, ja, dat ward wull dat beste sien, dacht Jan. He tüffel nah Hus, wat langsamer un schwarfälliger as vörher. To Hus kreeg he sick de Wahrsegger, dat Spegel her un beseeg sick genau. Wahrraftig, de Lüd harn recht, he seeg nich gud ut un he föhl sick ok nich gud. Nu as he dar richdig öwer nahdacht, musst he doch eegentlich ingestahn, he war krank.
"Fru, ick legg mi to Bett, ick bin garnich so recht op'n Strich." "Wat, Jan doch! Willst Du nich erst dien Höhnersupp eten? Schusst man erstmal probeern, denn warst Du anners to Mod. Bist man öwerhungrig. Son schöne Klömp, dar sünd fief Eier daran. Komm, ick füll Di gau en Teller vull op." "Ne, ne, lat doch! Ick mag nicks sehn. Gah lewer nah Dr. Dreesen lank, he möcht mal herkamen." Na, dat geschüt.
De Bur Kanzmeier passt den Doktor op, as he von Jan Konrad herut keem un frag em: "Na, Herr Doktor, wa geiht dat Nawer Rickert?" "De!" säd de Doktor, "de hew ick ut Bett smeten, em fehlt garnicks. He sitt nu ganz vergnögt achter sien Höhnersupp un plegt sick. Dat beste, wat he dohn kann. Sien Krankheit hett he sick eenfach suggerieren laten, dat kreeg ick bald ut em herutfragt. De Herren, de den dummen Witz makt hewen, kop ick mi mal bi Gelegenheit. Jedenfalls schüllt se den Krankenbesök betahlen, dat is dat wenigste." "Ja, ja," säd Kanzmeier, "Wat vör wat!"

35. Krank speln und krank sien

"Na, Fritz, wa geiht Di dat? Ward dat nich bald en beten beter mit Di? Du sitzt hier ja bös to. Will de Doktor Di nich wedder gesund schriewen, dat Du wedder an de Arbeit kommst? Ick glöw, son beten Bewegung un Arbeit – nich öwerdriewen, jo nich – dat weer Di ganz deenlich."
So säd ick to mien Nawer, de Bötjer Fritz Möller, de vör sien Husdör in'n hellen Sonnenschien sitt. Uns Meenung weer, he weer dat knapp wert, dat em de Sonn beschien, denn he weer gottbegnadet fuul. Sien Doktor har ok seggt to Lüd, de sick nah em erkundigt harn: "Der Mann ist kerngesund, aber – faul wie die Sünde, und gegen Faulheit, zumal wenn sie chronisch auftritt, haben wir kein Mittel."
Also, ick frog nach sien Befinden. Fritz mak en wehleidig Gesicht un säd: "Och, Du, dat is man Schiet mit mi. Eten un Drinken smeckt ja gud, awer ick bin jümmers so möd, jümmers so möd. De ole Grippe is en aasige Krankheit, kann ick Di seggen, de lett en so rasch nich wedder los. Wat giwt dat doch vör Krankheiten in uns Tied, dar is dat Enn von weg. Awer dat mutt ja so kamen. De Menschheit ward to klok, veel to klok, dar möten ja allerhand Süken un Krankheiten entstahn. Dar kommt dat ja ganz von sülm, dat man nich wedder gesund ward'n kann."
"De Menschheit ward to klok un darvon schüllt allerlei Süken kamen? Fritz, Du snackst öwerspöhnsch, Menschenskind."
"So, is dat denn nich bekannt, wat kloke Menschen all ut de Luft halt: Elektrizität, Salpeter, Stickstoff, Sauerstoff, Kohlensäure – un Gott weet, wat all. Dar mutt de Luft ja slecht ward'n, dar möt sick allerlei Süken angewen, di wi fröher doch nich kennt hewen. De Krankheiten kamt doch meistens ut de Luft. De Doktors ehr Singsang is doch immer: Frische Luft, frische Luft! Tja, wo hest Du frische Luft un ehr natürliche Tosamsettung, wenn de Menschen op künstlichem Wege de Luft ruineern? Dat lat ick mi garnich afstrieden, dat de Menschen sülm Schuld hewen, wenn de Krankheiten sick so wied utbreden."
Ick säd kort to den Unsinn: "Bewahr Di den Globen, Fritz, war bald wedder gesund. Vör Di is Arbeit de beste Medizin. Adjüs ok."
Wenige Hüs wieder besöch ick en annern kranken Mann, de weer wirklich swar krank wesn, so dat de Doktor em binah opgewn har. He weer in sien Gorn un bunn sien Rosen hoch. "Süh dar, dat is ja nett, Krischan Timm, dat Du all wedder buten umher gahn kannst. Dat freut mi. Mak man wieder so."
"Ja, dat weer en dulle Tour, hew mal um de Eck keken, awer nu bin ick öwern Barg. Ick kann herut in de frische Luft, in'e Sünn, dat is annern Kram as in'e dumpe Stuw liggen. Ick lur nu blots darop, dat de Kräfte wieder kamt – un dat ward ja wull – dat ick wedder ordentlich arbeiten kann. Ohn Arbeit is dat Lewen doch nicks. Kannst Du arbeiten, denn smeckt dat Eten, denn kannst Du slapen – is dat en Genuss!"
"Ja, Krischan, dat is ganz recht, wenn de Arbeit nich öwerdrewen ward, denn is dat en Segen vör uns Menschen. En hochdütsch Sprichwort seggt: Arbeit bläst das Feuer im Herzen aus! Un dat is ganz gewiss wahr. Dat freut mi, dat Du wedder Freud an de Arbeit hest. Mak so wieder. Adjüs ok."

36. So gung mi dat

Jan Meester kreeg en Breef von en Kriegskamrad ut Hamborg. He freu sick bannig, mal von em to hörn. De Fründ har all öfters schrewen, awer Jan har nich antwurd't. Vör't Schriewen weer he nich. Eenmal har he en Postkort an sien Fründ loslaten un em seggt, he freu sick, dat he em so fliedig schrew, awer wenn man jeden Dag mit Schüffel un Spaten hanteer, ward de Finger stief. He schull em dat man nich öwel nehm, wenn he nich antwurd'n de, vergeten har he em nich un war he ok nich, awer dat Schriewen weer nich sien Sak.
Nu schrew sien Fründ, de Kopmann Hermann Jepsen, Jan schull em mal op eenige Dag besöken, denn kunn se sick mal ordentlich utspreken, dat weer ok beter as Breef schriewen. He kunn ut sien Geschäft nich afkamen, sonst har he em all mal besöcht. Jan schull man erst mal röwer kam un sobald mal en flaue Tied in sien Geschäft intreden de, mak he en Gegenbesök.
Jan gew sien Fru de Breef to lesen. De säd: "Ja, Jan, denn smeer man dien Stäweln un fahr mal nah Hamborg. Jepsen is ja Dien beste Fründ west. Du hest ja immer so nett von em spraken."
"Wa kann ick hier denn ut mien Arbeit lopen, bist ja wull nich klok. Ne, so hastig geiht dat nich."
"Wull geiht dat. In'e Kriegstied hew ick uns Landstell ok alleen bedriewen müsst. Dat Heu is nu binnen un twischen Heu un Korn is sowieso en flaue Tied. Mak Du Di man op'e Socken. Ick freu mi ordentlich, dat Du mal mit Dien guden Fründ tosam sien kannst. Dar hest Du lang gud von."
Jan schrew: "Mit de un de Zug kam ick nah Hamborg. Ünner dree Dag warst Du mich nich wedder los."
Jan war warm opnahm un dörchlew noch eenmal mit sien Kameraden de sware Tied von veertein bet achtein. Dann weern se in Westen, dann in Osten, he un Jepsen immer tosam. Se harn sick immer tru utholpen un dörchholpen. As se to glieker Tied anschaten ward'n, Jepsen kreeg en Schuss in't Been, Jan in'e Arm, do drog Jan sien Fründ noch en Stück torügg un bewahr em so vör de Gefangenschaft. Dat war nu allens noch mal bespraken un dörchlewt.
Nah dree Dag fuhr Jan wedder torügg nah Hus. Vör sien lewe Fru kofft he en lütte, feine Handtasch. Darin packt he vör ehr eenige Tafeln Schokolad, en End Mettwurst, eenige Rundstücke un en lütt Flasch mit Nordhäuser, denn he har en lange Fahrt vör sick.
Op'n Bahnhof drunken he un sien Fründ noch rasch eenige Glas Beer. Dat weer sonst garnich Jan sien Gedränk, awer he mugg Jepsen nich towedder sien. Endlich steeg he in. Jan weer ganz alleen in sien Afdeel. He läd sien Handtasch in'e Eck op'e Bank, grüss noch mal ut't Fenster, un los gung dat.
De Zug weer eben in Gang, dar sprung dar noch en Kerl ganz verpustet in'n Wagen herin un smeet sick in'e Eck, wo Jan sien Handtasch leeg. Jan acht nich darop, keek ut Fenster un beseeg sick, as se ut de Stadt rut weern, de Landbedriew. Dat Korn is hier wieder as bi uns, de Grasweiden seet awer veel leger ut as bi uns tohus. Se möt hier wull weniger Regen kregen hew'n.
Na en gude Wiel dach Jan: Mi is so plümperig to Mod nah all dat Dünne, wat ick kregen hew, dat is wull beter, wenn ick en beten Fastes to mi nehmen do. He keek sick nah sien Handtasch um. Ganz höflich säd he to de Mann, de to em insteegen weer: "Erlauben Se mal, ick glöw, de Deuwel hal't, Se sitten mien Handtasch breet." De Mann sprung op un schreeg: "Was fällt Ihnen ein? Das ist doch meine Handtasche!" "Nu ward rieten! Her mit de Handtasch!" De lütt upgeregte Mann hel awer de Tasch mit beide Händ'n fast un schreeg: "Räuber, Spitzbube, zu Hilfe!"
"Töw, lütt Jung, di willt wi bald wat anners wiesen," un darmit lang Jan nah sien deftigen Handstock. De Mann keem in grote Opregung un mit veel Geschrei trock he de Notbrems. De Zug stunn. Mitten op't Feld hel he still.
De Bahnlüd keem'n anlopen un frogen, wat dar los weer. De Mann prustete los: "Ich werde hier überfallen. Der Mann mit dem Knüppel dort will meine Handtasche stehlen." Jan säd: "De Mensch mutt verrückt worden sien. Dat deiht mi leid vör em. De Handtasch is mien, nich sien, ick hew se in Hamborg köfft."
De Zugführer nehm de Tasch an sick un säd: "Dat ward sick wiesen, wenn wi nah Elmshorn kamt, wer Eegentümer is, kamen Se man op'n Ogenblick mit. Se steken Jan in'n Packwagen. Dat weer keen licht Stück Arbeit, denn Jan weer en forschen Kerl, awer as se em gud toreden, dat dat blots bet Elmshorn duer, da steeg he gudwillig herin.
In Elmshorn war Verhör anstellt. De Mann säd: "In der Tasche steckt mein halbes Vermögen an Wertpapieren und Kassenscheinen über 50.000 Mark." "Wat du vörn Schapskopp büst," säd Jan. "Nu will ick mal seggen, wat in de Tasch is: Dree Tafeln Schokolad, fief Rundstück, en half Pund Mettwurst un en Plank Nordhäuser. Un wenn Se meenen, dat Se de Tasch hürt, denn sluten Se mal op." "Ja, das kann ich, dann werden Sie sehen, was Ihnen entgangen ist, Sie Spitzbube!"
He kreeg de Slötel rut, wupp! Har he de Tasch opslaten. Awer wat makt de Kerl vörn verblüfft Gesicht, he schreeg: "Das ist ja gar nicht meine Tasche!" "Ja, dat weet ick," säd Jan ganz drög, "awer Se wulln ja nich op mi hörn." "Hatte ich denn keine Tasche, als ich zu Ihnen in den Wagen kam?" "Dat kann ick nich seggen, denn darop hew ick nich acht gewen." "Dann muss ich sie im Kontor liegen gelassen haben, denn ich hatte es sehr eilig, den Zug zu erreichen. Meine Tasche ist genau die selbe." "Dat kann angahn," säd Jan, "awer," wend he sick an de Bahnlüd, "kann ick mien Tasch nu wedder kriegen?" "Ja, gewiss." "Na, in'n Packwagen bruk ick vör de öwrige Ries ja wull nich wedder herin?" "I bewahre, die Sache ist ja aufgeklärt." Sien Reiskolleg entschuldig sick mit veel Gequassel un jammer öwer sien Geld. "Lat man sien," säd Jan, "wi könnt uns all mal irren."
Jan keem glücklich to Hus an. Sien lütt Fru frag: "Na, wa gung di dat?" "Ja, wa gung mi dat? Inschapt hewt se mi ünnerwegens." "Wat seggst du?" "Komm in, lat di vertell'n!" Un nu vertell Jan erst von Hamborg un denn von sien Bahnfahrt, recht lang un breet. "As ick man hört hew, mutt de ol Bruder ok noch Brök betahln, wiel he unnödig de Notbrems trocken hett. Ja, ja, man kann allerlei belewen. Sühst Du, lütt Fru, Nu weetst Du Bescheed. So gung mi dat!"

37. Kriegskameraden

Bi de Gemeendevörsteher Hansen in Klingendörp fahr en Auto vör de Dör. En groten, staatschen Kerl steeg herut, de mit dat linke Been en beten langsam trock, as wenn dat nich so recht mit wull. He stell sick as Major a. D. vör, un wull Nahricht intrecken öwer en Landmann Hans Jürgen Thedens, de in'e Umgegend to Hus weer. He har em mehrfach schrewen, awer keen Antwurd kreegen.
Nu mugg he gern von de Ortsvörsteher weten, op de Mann hier noch lewen de oder op he vellicht wegtrocken weer. He weer de Mann to groten Dank verpflicht't, denn he har em dat Lewen rett't. As he verwundet worden weer, un sien Kompanie torügg müsst har, dar har Thedens em op de Nack nahm'n un em torügg dragen. Darbi har Thedens en Streifschuss kreegen un doch har he sien Hauptmann nich fallen laten, ne, he har em in Sekerheit bröcht.
"Tja," säd de Gemeendevörsteher, "öwer de Mann ick Se genau Bescheed gewen. He lewt hier as Daglöhner, schlecht un recht. He hürt to veelen Lüd, de de Krieg arm makt hett. As he dar buten in't Feld weer, verköfften sien Öllern ehr Landstell vör veel Geld, buden sick en lütt nettes Hus un setten ehr Geld op de Sparkass. Se storben beide rasch weg, as se eben in ehr nies Hus introcken weern. Dat is ja oft so in't Lewen, wenn de Mensch allens so recht to schick hett un meent, nu kann em dat nich fehlen, denn stickt he de Näs in'n Sand un dat is't all. Nu sitt Hans Jörn mit sien junge Fru in't nie Hus, awer – dat Geld is natürlich fleuten, höchstens 10 % ward he wull noch retten könn'n. Dat is hart, awer de Mann hett frischen Mot, is ehrlich un tru, all Lüd mögt em gern lieden. Arbeit find't he genog, denn he kann wat un mag ok wat dohn, awer as Daglöhner kommt he so licht nich op'n grönen Twieg."
"Warum hat er mir denn nicht geantwortet? Ich bin in der glücklichen Lage, ihm helfen zu können, und das tue ich so gerne."
"Dat will ick Se seggen. He is en Mann, de sick alleen dörchslagen will un he is bang west, dat he sien Heimat verlaten müsst, wenn em irgend en Posten von Se anbaden würd. He is Landmann dörch un dörch, hangt an Grund un Boden un bedriwt sien Daglöhner-Arbeit so, as wenn Land un Veh sien egen weer. De Mann hett döchdig wat lehrt, hett ok de landwirtschaftliche School mit Utteknung besöcht. Bi verwickelte Saken hölpt he mi oft un ick hew dat dörchsett, dat he in'e Gemeendevertretung wählt ward'n is. Dar hett he gude Ansichten, dat sien Wurd wat gellt. Awer – wenn Se em helpen willt, - ick gönn em dat, denn he ist dat wert – denn möt Se ganz fien anfangen, sonst snappt he aff un seggt: Ne, ick will nich."
As sick dat bien Gemeendevörsteher afspeln de, keem Hans Jörn Thedens to Hus, de Regen har em to Hus jagd. "Na, mien Hans Jörn, arme Kerl, bist ja wull dörchnatt, dat regnet ja hüt man eenmal," säd sien lütte Fru to em. "Ja, mien Dern, ick bin blots drög ünner de Arms. Krieg man gau drög Tüg, dat ick mi umtrecken kann. Dat is nich so schlimm, dat hört dar nu eenmal mit to. Dat deiht mi blots leed um dat schöne Kurn. Wi harn morgen infahrn wullt. Dar kommt nicks nah. Na, lütt Dern, nah Regen schient de Sonn ok wedder."
Hans Jörn har sick man eben umtrocken, dar heel en Auto vör sien Dör. Herut steegen de Gemeendevörsteher un noch en Herr. "Gotts Dunner, dat is ja mien Hauptmann!" De Ortsvörsteher gung nah sien Hus torügg, de Major a. D. keem herin. "Gud'n Dag, mien Lewensretter, ol Kriegskamrad. Na, wat geiht Se dat?" "O, heel gud, un Se?" "Sowiet ok ganz gud, awer Thedens, ick bin in grote Verlegenheit. Sehn Se mal, ick hew dat Gut hier an de See köfft. Dat liggt dar ja wunnerschön, schient ok guden Boden to hewen, liggt ok fein arrondiert, awer – dar hört to dat Gud en Burstell, de liggt mi en beten ut de Kehr, to wiet af, awer ick muss se mitnehm'n."
"De Stell kenn ick," säd Hans Jörn, "de is gud, awer in'e Kriegsjohrn ganz runner wirtschaft. Dat ward Geld kosten un Arbeit ehe de wedder liek vör is." "Tja, Thedens, har Se wull Lust, de Stell to pachten?"
"Wovon schall ick dat pachten? Ick hew nicks as mien gesunden Arms, dat genügt awer nich, en Stell to pachten, darto gehört Geld."
"Ja, mien lewe Mann, dat weet ick. Gott sei Dank, ick hew dat Geld un richt Se in. Se fangen an to wirtschaften un nah eenige Johr könnt wi mal öwer de Pacht spreken. Se hewt dann en Öwersicht, wat Se utgewen könnt. Vellicht kann de Stell mal ehr Eegendom ward'n."
"Ick weet nich recht, mi schient, dar kann vör Se nich veel darbi herut kam'n. En Pächter, de garnicks after de Hand hett, ne, dat is vör Se en slecht Geschäft."
"Na, nu stelln Se sick nich buckig. Se besunn sick ok nich lang, as Se mi op'e Nack ut Gefecht drogen. Dat weer erst recht en slecht Geschäft, denn dat kunn dat Lewen kosten. Nu bespreken Se dat mit ehr lütt Fru un gewen Se mi bald Bescheed."
"Tja, Herr Hauptmann oder Herr Major mutt ick wull seggen -" "Och, dat is egal, Se könnt ok Kriegskamrad seggen." "Herr Major, ick wull ma seggen, Se kamt doch beter weg, wenn Se en Pächter mit Geld nehm'n, denn Se -" "Dat will ick awer nich, ick will gerade Se, also laten se mi nich sitten. Nu adjüs denn, ick freu mi riesig, Se hier gesund un frisch to sehn, un ick freu mi noch mehr, wenn wi tosam wirtschaften könnt." Darmit gung he.
"Wat seggst du nun, Hans Jörn? Du sädst vörhin, nah de Regen schient de Sonn wedder. Ick glöw wahrraftig, nu geiht de Sonn vör uns op." "Ick weet nich recht, wenn dat man nich blots so'n ogenblickliche Opwallung bi de Major is. Son Herrn hewt towielen snaksche Infälle."
"Hans Jörn, denk doch an un beiden lütten Jungens. Ick mugg nich gern, dat se mal blots Daglöhner speln schulln. Ick bin ja nich untofreden, verstah mi recht, wi sind gesund un hewt uns noch immer satt eten kunnt, awer Eegenes to kriegen, darto sind de Utsichten doch slecht. Sprich doch mal mit de Gemeendevörsteher, wat he von de Sak meent."
Na, dat deh Hans Jörn. Hansen säd: "Menschenskind, nu si doch keen Schaap. De Mann meent dat so gud mit Di. Du wards en billige Pachtung kriegen. He will Di ja nich beleidigen un vör de Kopp stöten, sonst war he seggen, Hans Jörn Thedens, de Burstell is Dien, ick schenk se Di, ick kann mi dat leisten un de Gaw is mi vör mien Lewen, dat ick Di dank, nich to grot."
Hans Jörn Thedens let sick begöschen, nehm de Pachtstell un sitt nu gud in'e Wehr. "Ja, ja, mien lütt Anna," säd he eenes abends, as he pottmöd tohus keem, "dat is en Vergnögen, höllt frisch un gesund, so in sien eegen Grund un Boden to buddeln. Wer dat nich kennt un to schätzen weet, de is to bedurn."
24. 10. 2023 - Dat geiht noch wieder...

Hinweise

Strämel: Etwas Langes
Lackreep: Eine Art Segge, die ein starkes Strohseil zum Dachdecken lieferte
Wietjern: Wiebke
Zettlötschen: Narzissen
Hilldingen: Grippe
Kaspelvogt: Kirchspielvogt
Uttern: Schwindsucht
Kük wühnen – Ackersenf jäten
Tegeli: Ziegelei
Gasten: Gerste
Böten: Anzünden
Halsbräune: Diphtherie
Punterböm: Binde-, Kadebaum
Eiten: Eggen
Dreeschechten: Aus drei Schichten bestehendes grobes Gewebe aus Wollgarn und Leinen für Männerkleidung
Führung: Feuerung
Fastelabend: Abend vor Fastnacht
Heedweekspeln: Spiel um Heißewecken (süße Milchbrötchen aus Weizenmehl)
Drötig: Gleichmäßig, anhaltend
Grus: Zerbröckelter Schotter
Quie: Jungkuh, die noch nie gekalbt hat
Ilk: Iltis
Knepmaker: Kniff-, Streichmacher, Schelm
Mastig: Behäbig, breit und selbstbewusst
Benaut: Bedrückt, benommen
Mank: Zwischen, unter
Tonn: Steht hier für Zentner
Knaken: Knochen
Begriest: Grau geworden, eingewurzelt
Leeger: Schlechter
Verratzt: Verloren
Liek: Gerade
Tom: Zaumzeug